بیگ بنگ: یکی از مناقشه برانگیزترین تعاریف در حیطه‌ی مسائل مربوط به علم؛ مفهوم «سواد علمی» است. اما به راستی “سواد” چیست؟ توان خواندن و نوشتن و محاسبات ساده ریاضی؟ بهره مندی از دانش عمومی و اطلاعات سطحی؟ یا در اختیار داشتن دانش تخصصی و عمیق؟

book_2
نتایج یک پژوهش در دانشگاه هاروارد نشان می دهد که کمتر از ده درصد کارشناسان ارشد می توانند توضیح دهند چرا هوا در تابستان، از زمستان گرمتر است. یا در پژوهش دیگری که در دانشگاه جرج ماسون انجام شده، بیش از پنجاه درصد دانشجویان کارشناس ارشد نتوانستند فرق بین اتم و مولکول را به درستی تعیین کنند. در نمونه ای دیگر دکتر روبرت هازن (Robert M. Hazen) از بیست و چهار فیزیکدان و زمین شناس دارای مدرک دکترا خواست تا تفاوت بین DNA و RNA را توضیح دهند. تنها ۳ نفر از پس این پرسش برآمدند.

اما در مجموع خطر افراد کم سواد ، در توسعه و ترویج شبه علم به مراتب بیشتر از خطر افراد بی سواد مطلق است. افراد در رده کم سواد به نوعی خوشه چینان علم هستند. اما عموما” سهمی در تولید علم ندارند ولی ممکن است علی الاصول به مقوله “علم” ، پیگیری اخبار علمی و … علاقه مند باشند. اما مشکل اینجاست که اغلب، سرنای علم را از سر گشاد آن میزنند. آنها راجع به کرمچاله ها، جهان های موازی، سفر در زمان، بوزون هیگز، شبیه سازی و مساله سلولهای بنیادی، بیگ بنگ و … چیزهایی شنیده اند و بصورت پراکنده اینجا و آنجا راجع به آنها مطلب خوانده اند. سپس این تصور برایشان پیش آمده که همهء اینها را “می دانند” . این تصور کاذب ، خطر بزرگی برای ترویج شبه علم است. چون فرد بصورت نیم بند و آماتوری ، حاصل درک خودش از یک موضوع را به دیگران منتقل می کند. نه آن چیزی که واقعا” باید باشد.

مثلاً بسیاری از افراد که حتی کمترین آشنایی با الفبای نظریه کوانتومی در فیزیک جدید ندارند تا جایی که دلشان بخواهند از این نمد برای خود کلاه درست می کنند. تصور کنید فردی علاقمند به علم، جایی خوانده که وضع گربهء شرودینگر تا زمانی که در جعبه باز نشود بلاتکلیف است و تا زمان مشاهده معلوم نیست واقعیت چه خواهد شد. ممکن است این فرد تصور کند به همین منوال، ماه در آسمان نیز تا زمانی که مشاهده نشود وجود ندارد. سپس حاصل درک خودش را برای سایرین تعریف کند. مثلا” بگوید: می دانستید که فیزیک کوانتوم میگوید تا زمانی که به ماه نگاه نکنی ماه در آسمان نیست و به محض نگاه کردن به وجود می آید؟ این درک اشتباه چه از روی ناآگاهی باشد چه برای فضل فروشی، زمینه ترویج شبه علم در جامعه را فراهم می نماید.

نویسنده: عرفان کسرایی- دانشگاه کاسل آلمان

اطلاعات بیشتر در: actionbioscience

Why Should You Be Scientifically Literate? By Robert M. Hazen

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

5 دیدگاه

  1. براستی که خطر افرادی که جسته گریخته و سطحی مطالب علمی را مطالعه کرده اند بسیار زیاد است. به نظر من سواد علمی چیزی است که فرد را به آن مرحله ای برساند که هدف خودش را از آمدن و رفتن از این دنیا و شناخت دقیقی از محیط پیرامونش بدست آورد که با این اوصاف چون همه اندیشمندان هنوز هم در این مسیر قرار دارند نمی توان گفت به نقطه آخر رسیده اند! متاسفانه خیلی ها از مباحث جدید علم برای نشان دادن برتری علمی در جامعه بهره می گیرند و حتی اگر مطلب علمی را درست بیان کرده و ارائه دهد چون اثرش ایجاد غرور و خودبرتر بینی است نمی توان گفت فردیست با سواد.
    “نقطه آبی کم رنگ(The pale blue dot)” کارل ساگان بیانگر این واقعیت است که هدف ما در این جهان چیست و کسی که در این مسیر قرار گیرد می تواند گفت عالم و با سواد!

  2. نکته‌ای که خیلی مهم هستش اینه که تعریف شعور از دیدگاه فیزیک‌دانان کوانتومی چی هستش؟
    من همین بحث رو با استاد فلسفه کوانتوممون داشتم، البته نه با مثال ماه، بلکه دنیای پیش از موجودات هوشمند!

    در زمانی که هنوز تنها ذرات وجود داشتند، چون هیچ هوشی نمی‌توانست ناظر باشد آیا اون‌ها واقعا وجود داشتن؟ خب پاسخ مثبته چون نظریه فرگشت میگه که باید از سادکی به پیچیدگی رسید و به سکباره دنیای ما نمیتونسته بدون سپری کردن مراحل ابتدایی به شکلی پیچیده ایجاد شده باشه

    در‌اونجا بحث به اینجا رسید که ممکنه یه الکترون هم شعور مدنظر فیزیک‌دانای کوانتومی رو ارضا کنه!

  3. “ممکن است این فرد تصور کند به همین منوال، ماه در آسمان نیز تا زمانی که مشاهده نشود وجود ندارد. سپس حاصل درک خودش را برای سایرین تعریف کند. مثلا” بگوید: می دانستید که فیزیک کوانتوم میگوید تا زمانی که به ماه نگاه نکنی ماه در آسمان نیست و به محض نگاه کردن به وجود می آید؟ ”

    حالا اگه راستش رو بخواید حقیقتا و واقعا اینطوریه که تا وقتی به عنوان ناظر ماه رو میبینیم ماه وجود داره و در غیر این صورت ماه وجود نداره ! .