بیگ بنگ: شصت و شش میلیون سال قبل دایناسورها به همراه با بیشتر گونه های روی زمین ناگهان ناپدید شدند. این انقراض دقیقا در همان زمان اتفاق افتاد که یک سیارک غول پیکر به زمین برخورد. این واقعیت که این رویدادها در یک زمان اتفاق افتادند واضح و روشن است اما میتوان مطمئن شد که سیارک، دایناسورها را از صحنه پاک کرد یا اینکه آن انقراض چگونه اتفاق افتاد؟ آیا گرد و غباری بود که به هوا رفت و جلوی گرما و نور خورشید را گرفت؟ باران اسیدی تولید شده توسط سولفور بخار شده هنگام برخورد بود؟ یا آتش بزرگ آوار سوزان و گرم ایجاد شد؟

به گزارش بیگ بنگ، یک مطالعه احتمالا ما را به حل این راز نزدیکتر می کند. به گفته ی محققان سیارک برخوردی به شبه جزیره یوکاتان در منطقه ای با مقادیر زیاد نفت خام نهفته در زیر زمین اصابت کرده است. داده های جدید نشان میدهد که سوختن نفت میلیون ها تن دوده ایجاد کرد که برای کاهش نور خورشید برای سالها و ایجاد یک دهه سردی جهانی کافی بود. رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن(K-Pg)، با از میان بردن 75 درصد از تمام گونه ها که شامل نه فقط دایناسورها، بلکه بسیاری از پرندگان، پستانداران، مارها، مارمولک ها، گیاهان و حتی حشرات، بسیار سهمگین بود. این یک رویداد جهانی بود که همه ی قاره ها و اقیانوس ها را در برگرفت و همچنین سریع اتفاق افتاد، چنانکه ظاهرا گونه ها در طول یک شب ناپدید شدند.

فیزیکدان لویس آلوارز در سال 1979 سعی میکرد بفهمد که این انقراض چقدر طول کشید. او تمرکزش را بر روی یک لایه نازک از رس — ناحیه K-Pg — بود که انقراض را نشان میداد. ایده هوشمندانه او، بررسی مقدار ایریدیم در ناحیه رسی بود. ایریدیم فلز کمیابی است که در اکثرا در شهاب سنگ ها پیدا میشود، پس جریان آهسته باریکه ایریدیم از شهاب سنگهای در حال سوختن در اتمسفر، باید مانند یک نوع ساعت شنی کیهانی عمل کند که گذر زمان را به ما میگوید.

نقشه اش به طور غیرمعمولی نتیجه معکوس داد: مقادیر ایریدیم در رس، نشانه های زمین لرزه، در بالای مقادیر عادی پس زمینه را نشان داد. در واقع ناحیه K-Pg خاک و خاشاک برخورد یک سیارک غول پیکر بود. چندین محاسبه نشان دادند که برای تولید آن همه ایریدیم، یک سیارک با ده کیلومتر عرض نیاز است. این ایده که یک سیارک تمام دایناسور ها را از بین برد، کاملا مسخره بود، اما بعدا در سال 1990، گودال عظیم چیکسولوب در مکزیک کشف شد.

انقراض جهانی

اما چگونه یک برخورد سیارکی در مکزیک باعث یک انقراض جهانی میشود؟ آلوارز از انفجار تامبورا در سال 1815 یاد کرد. این انفجار ِ آتشفشانی موجب شد گاز سولفات به اتمسفر رفته و یک غبار آتشفشانی ایجاد کند که مانع از بازتاب نور خورشید می شد. این رویداد به ” سال بدون تابستان” انجامید، همچنین دماهای فوق العاده سرد در تابستان باعث هدر رفتن محصولات کشاورزی و قحطی شد. آلوارز پیشنهاد کرد که گرد و غبار موجود در چیکسولوب سد راه خورشید شده بود. بدون خورشید، گیاهان و پلانکتونها نمیتوانستند غذا را تامین کنند و کل اکوسیستم گرسنه ماند.

ایده هوشمندانه ای بود اما مطالعات بر روی ناحیه K-Pg مشکلی را نشان دادند. گرد و غبار موجود در اتمسفر اکثرا زبر و بزرگ بودند و در طی چندین ماه یا هفته، نه آنقدر زیاد که دایناسورها غول پیکر را گرسنه کند، از آسمان پایین می افتادند. آنقدر خاک و غبار در آنجا وجود نداشت که بتواند سالها در هوا باقی بماند تا باعث یک انقراض شود. پس چه چیزی باعث شد؟

یک مطالعه جدید توسط کونیو و همکارانش که در مجله “نشریه ساینس” منتشر شد، یک توضیح محتمل را ارائه میدهد. ناحیه ی K-Pg شامل دوده است. هرچند که در اوایل فکر میشد که این دوده از آتش های بزرگ به وجود آمده، پژوهش های انجام شده روی مواد شیمیایی، میگویند که در واقع حاصل سوخت کربوهیدرات(نفت خام) است. این واقعیت گیج کننده به نظر میرسند تا اینکه ذخایر بزرگ نفت خلیج مکزیک را در نظر بگیرید. میدان نفت ژوراسیک کانتارل، بزرگترین میدان در مکزیک، نزدیک به چاله چیکسولوب است و در واقع این چاله تنها برای آن کشف شد که زمین شناسان داشتند منطقه را برای جستجوی نفت نقشه برداری میکردند.

همین که سیارک چیکسولوب به زمین برخورد کرد، نفت محبوس در سنگ را رها ساخت. ریزش “افق آب عمیق” 4.9 میلیون بشکه نفت را فقط از یک سوراخ کوچک در کف اقیانوس ایجاد کرد. چاله چیکسولوب 180 کیلومتر عرض داشت، گرمای زیاد برخورد نفت را سوزانده و ابرهایی از دوده سیاه را ایجاد کرده و به استراتوسفر فرستاده. ذرات کوچک دوده به راحتی میتوانند در اتمسفر تا سالها باقی بمانند. اما این برای مسدود کردن نور خورشید کافی بود؟ محققان از دانشگاه توهوکو در ژاپن مواد شیمیایی دوده در ناحیه K-Pg را مطالعه کردند و سپس مقدار دوده تولید شده در اثر برخورد را تخمین زدند. مقدار کلی کربن سوخته تولید شده در بین 1.8 تا 60 میلیون تن بود.

تاریک و سرد

آنها سپس از مدلهای کامپیوتری برای تخمین اثرات ِ آب و هوایی استفاده کردند. مدلهایشان نشان داد که دوده در انسداد نور خورشید بسیار موثر بوده است. بسته به مقدار دوده، نور خورشید از 50% تا 90%، و دمای جهانی بین 6 تا 18 درجه سانتی گراد، به ترتیب کاهش یافته و سرد شده است، بخصوص که سرما و سرد شدن در قطب ها بسیار شدیدتر رخ داده و همچنین دمای کمتر بارش را کاهش داده که به خشکی سالی جهانی انجامیده است.

دوده میتوانسته تا سالها به راحتی در هوا بماند. تاریکی و سردی در سالهای اول بسیار شدید و سخت بودند، اما یک دهه ای زمان برد تا اینکه مقادیر نور به آرامی به حالت عادی برگردد، و حتی بیشتر تا اینکه آب و هوا به حالت عادی خود برگردد. این تحقیق همچنین، با گفتن اینکه بخش عظیم انقراض در یک دوره زمانی کمتر از ده سال اتفاق افتاد، کمک میکند که یک محدوده زمانی برای انقراض دایناسورها قرار بدهیم.

احتمالا الان خیلی زود است که ادعا کنیم که راز انقراض را قطعا حل کرده ایم. علم بندرت آنچنانی که باید باشد تر و تمیز است. طبیعت علم در بهترین حالتش آن است که ما نیاز داریم تحلیل و تجزیه های بیشتری را انجام دهیم و اطلاعات بیشتری را جمع آوری کنیم تا دست آوردهای جدید را تایید کنیم، علم در بدترین حالتش پر از بن بست های ظاهرا امیدوارکننده است.

اما مطالعه جدید یکی از خیره کننده ترین پیشرفت ها در این سالها است، و میگوید که ما شاید بالاخره به پی بردن چگونگی انقراض دایناسور ها نزدیک شده باشیم. شاید انقراض آنها بر اثر آلودگی و تغییرات آب و هوایی حاصل از سوخت نفت بوده باشد. همچنین این تحقیق توضیح میدهد که چرا برخوردهای سیارکی دیگر همراه با انقراض دسته جمعی نیستند. شاید هم برخورد ناخوشایند یک میدان نفت عظیم و یک سیارک غول پیکر بوده باشد که چیکسولوب را آنچنان مرگبار کرده است.

ترجمه: هیمن یوسفی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: techinsider.io