آموزش نجوم و اخترفيزيك مقدماتي – زاويهي كشيدگي يا دوري سياره
در صورتيكه يك خط در امتداد زمين و خورشيد و يك خط ديگر بين زمين و سياره قرار داشته باشد، در آن صورت، رأس زاويه روي زمين بوده و به اين زاويه، زوايهي كشيدگي يا دوري سياره گويند.
به عبارت ديگر، زاويهي كشيدگي، فاصله زاويهاي سياره و خورشيد از ديد ناظر زميني را نشان ميدهد.
بسته به اينكه سياره در طرف غرب يا شرق باشد، زوايهي كشيدگي سياره را غربي يا شرقي ميگويند.
يافتن زاويهي كشيدگي غالباً بسيار ضرروي است زيرا از اين طريق ميفهميم كه براي رؤيت سيارهي مذكور، چه فاصلهاي را از خورشيد جستجو كنيم و بعد چنانچه آن سياره مرئي است، آن را بيابيم.
حداكثر زوايهي كشيدگي عطارد 28 درجه و زهره 48 درجه است. چون زاويهي كشيدگي آنها كم است، هرگز اين سيارات اوج نميگيرند و در هنگام غروب (زوايهي كشيدگي غربي) در آسمان ديده شده و هميشه در حالت افول ميباشند و در هنگام صبح (زاويهي كشيدگي شرقي) نيز در آسمان ديده شده و طولي نميكشد كه به علت روشنايي خورشيد محو ميشوند.
بهترين موقع براي رصد كردن دو سيارهي مذكور، موقعي ميباشد كه به بيشترين كشيدگي خود رسيده باشند. به عبارت ديگر زمان مناسب براي رصد يك سياره دروني موقعي است كه در حالت بيشترين كشيدگي باشد و سياره زهره در هنگام عصر، 72 روز قبل از مقارنهي داخلي به بيشترين كشيدگي شرقي و به عنوان سيارهي صبحگاهي و 72 روز بعد از مقارنهي داخلي به بيشترين كشيدگي غربي خود ميرسد.
عطارد در زمان حداقل و حداكثر كشيدگي، فقط دو يا سه روز در هر دورهي سهماهه ميباشد و در ساير اوقات در نزديكي خورشيد و تقريباً چسبيده به آن ميباشد.
زوايهي كشيدگي عطارد و زهره هرگز به 180 درجه نميرسد، يعني زوايهاي كه رأس آن زمين باشد و امتداد يك ضلع آن از خورشيد بگذرد، ضلع ديگر هرگز نميتواند زاويهي 180 درجه بسازد. هرگاه سيارات دروني از ديد زميني بين زمين و خورشيد و در يك امتداد قرار بگيرند، اصطلاحاً ميگويند كه سياره از خورشيد عبور كرده است.
سياراتي مثل مريخ و مشتري كه مدار آنها بين زمين و خورشيد نميباشند، زاويهي كشيدگي آنها به 180 درجه نيز ميرسد. در اين حالت زمين بين خورشيد و سياره و در يك خط قرار گرفته كه به آن حالت مقابله هم ميگويند. و حداقل زاويهي كشيدگي صفر درجه و حداكثر آن 180 درجه ميباشد.
در زير به چند اصطلاح توجه فرماييد:
در صورتيكه ميان دو جرم آسماني 180 درجه فاصله باشد، يعني با يكديگر در مقابلهاند.
در صورتيكه ميان دو جرم آسماني 120 درجه فاصله باشد، يعني با يكديگر در تثليثاند.
در صورتيكه ميان دو جرم آسماني 90 درجه فاصله باشد، يعني با يكديگر در تربيعاند.
در صورتيكه ميان دو جرم آسماني 60 درجه فاصله باشد، يعني با يكديگر در تسديساند.
در صورتي كه ميان دو جرم آسماني صفر درجه فاصله باشد، يعني هر دو در يك محل در آسمان باشند، بنابراين با يكديگر در مقارنهاند.