بیگ بنگ: شاید فیلم”مریخی” را دیده باشید. در این فیلم، “مَت دیمون” در نقش یک فضانورد گیاه‌شناس ظاهر می‌شود که در مریخ محبوس شده است. او با خاک مریخ برای خود مزرعه‌ای دست و پا می‌کند، آن را با فضولات انسانی کود می‌دهد، با سیب زمینی‌هایی که برای جشن شکرگزاری کنار گذاشته است بذر می‌کارد و با استخراج هیدروژن از باقیمانده سوخت سفینه آبیاری می‌کند. پرورش گیاه در مریخ تا چه حد واقع‌ گرایانه است؟

شرایط سخت مریخ

اتمسفر موجود در مریخ بسیار رقیق و غیرقابل تنفس است، زیرا بیشتر حجم آن را گاز دی‌اکسید‌کربن تشکیل می‌دهد. همچنین به خاطر نبود پوشش محافظی همچون اتمسفر زمین، سطح این سیاره در معرض تابش‌های شدید خورشیدی قرار دارد. دمای میانگین 63- درجه سانتی‌گرادی این سیاره نیز برای انسان و بسیاری از گونه‌های حیات غیرقابل تحمل است.

همچنین گرانش مریخ هم تنها 38 درصد گرانش زمین است. برخی دانشمندان در این میان بر این باورند که گیاهان هیچ شانسی برای زنده ماندن روی مریخ ندارند. در آزمایشات برای شبیه‌ سازی موقعیت مریخ، گیاه در معرض دی‌اکسیدکربن رقیق قرار می‌گیرد. از آنجا که گیاهان در انطباق خود با محیط بسیار کند عمل می‌کنند، گیاه این موقعیت را با حالت پژمردگی یکسان می‌یابد و به این ترتیب از بین می‌رود. در واقع هوای رقیق و سرشار از دی‌اکسید‌کربن مریخ موجب مرگ گیاهان می‌شود. اما یکی دیگر از موارد ویژه در مریخ، گرانش کم آن است. ظاهرا این عامل تاثیر چندانی بر رشد گیاهان نخواهد داشت، زیرا آزمایشات نشان داده است گیاهان می‌توانند در گرانش صفر نیز همچنان رشد و نمو کنند.

شبیه سازی رشد گیاه در مریخ

به تازگی محققان دانشگاه واخنینگن هلند موفق شدند حدود ۱۰ نوع گیاه را بر روی خاکی که مانند خاک کره ماه و مریخ شبیه سازی شده است، پرورش دهند. این دومین آزمایش این محققان محسوب می شود، در آزمایشی که آنها در سال قبل انجام دادند، بسیاری از گیاهان به سختی جوانه زدند. با این حال، با آزمایش جدیدی که امسال توسط این محققان انجام شد، محصولات گوجه فرنگی، نخود فرنگی، چاودار، شب بوى هراتى، تربچه و شاهی با موفقیت برداشت شد و یک گام مهم برای تولید این محصولات بر روی کره ماه برداشته شد. خاکی که محققان برای کاشت این گیاهان استفاده کردند توسط ناسا تولید شده است، محققان ناسا سعی کردند تا این خاک بیشترین شباهت را به خاک کره ماه و مریخ داشته باشد.

خاک شبیه سازی شده حاوی فلزات سنگینی همانند سرب، آرسنیک و جیوه است به علاوه غلظت آهن آن نیز بسیار بالاست. به همین دلیل، دانشمندان احتمال می دهند که وجود این مواد، می تواند دلیل سمی بودن محصولات باشد. با این حال این عمل یک جهش بزرگ برای ایجاد یک روش پرورش محصولات بر روی دیگر سیارات محسوب می شود و امیدها برای زندگی بشر در سیارات دیگر نظیر مریخ را بیشتر خواهد کرد. ویدئوی زیر پرورش گیاهان در مریخ را بر اساس یافته‌های محققان مارس وان نشان می دهد:

هنور هیچکس از موفقیت یا شکست طرح پرورش گیاهان روی مریخ آگاه نیست و حتی هنوز مشخص نیست. البته ناسا قرار است مریخ‌نوردی را تا سال 2020 به سیاره ی سرخ ارسال کند، اما فضا و تجهیزات محدودی دارد و شاید امکان پاسخگویی به همه پرسش‌های بشر در این ماموریت فراهم نباشد. طبق برنامه ی ناسا تا سال 2030 قرار است نخستین انسان روی سطح مریخ فرود آیند. در این صورت باید کشاورزی در فضا را نیز به فهرست مهارت‌های آموزش داده شده به نخستین فضانوردان به مقصد مریخ نیز افزود.

سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: techradar.com

livescience.com , earthsky.org , cnet.com