بیگ بنگ: حتما شنیده‌اید در مناطقی که آسمان تاریک و پرستاره دارند، شب‌ها می‌توان راه‌شیری را در آسمان دید. لابد از خود پرسیده‌اید راه‌شیری دیگر چیست؟! راه شیری در حقیقت محدوده پرستاره کهکشانی است که ما به همراه ستاره و خورشید در آن زندگی می کنیم. ما روی سیاره ای هستیم که به دور خورشید می گردد و خورشید یک ستاره از حداقل 200 میلیارد ستاره این مجموعه بسیار بزرگ است که کهکشان راه شیری نامیده می شود. قطر کهکشان راه شیری بالغ بر 100 هزار سال نوری است.

در این تصویر کمان کهکشان راه شیری را بر فراز خرابه های قلعه ای باستانی در نزدیکی کاشان مشاهده می کنید. عکس از: اوشین زاکاریان
در این تصویر کمان کهکشان راه شیری را بر فراز خرابه های قلعه ای باستانی در نزدیکی کاشان مشاهده می کنید. عکس از: اوشین زاکاریان

وجه تسمیه آن به اساطیر یونان باستان بازمی گردد؛ وقتی هرکول نوزاد بود زئوس او را به خانه آورد تا همسرش، هرا، به او شیر بدهد. هرا خواب بود که ناگاه کودکی را دید که از او شیر می نوشد؛ پس چنان با شتاب کودک را از خود جدا کرد که ذرات آن شیر افسانه ای بر پهنه آسمان ریخت و رد آن شیرها جاودان شد. در مورد معنی واژه «کهکشان» نیز در لغتنامه دهخدا آمده است: «در زبان فارسی کهکشان که در واقع کاه کشان است از این شباهت ریشه می گیرد که مسیر کهکشان راه شیری مانند این است که کسی کاه را در رسن (طناب) بسته و بر زمین ریگ آلوده کشد و خط ها از آن بر زمین پدید آیند که مخفف کاه است.»

ستاره های کهکشان در آرایشی مارپیچی به دور ابرسیاه چاله مرکز کهکشان راه شیری در گردش هستند، اما این گردش در همه جهات انجام نمی شود تا آرایش ستارگان در این سامانه کروی به نظر برسد؛ بلکه گویی ستاره ها روی یک صفحه تقریبا مسطح به دور مرکز راه شیری می گردند. از این رو است که ما وقتی در شب به ستاره های بی شمار کهکشان مان نگاه می کنیم، گویی آن همه ستاره را از لبه می بینیم که در آسمان از کرانه ای به کرانه ای دیگر کشیده شده اند؛ همچون ابری محو و نواری شبح گون که در برخی مناطق روشن و تاریک شده است. در مسیر راه شیری انبوهی از سحابی های نشری و بازتابی و تاریک و سیاره نما را می توان رصد کرد. همین طور خوشه های ستاره ای متعدد که صدها و بلکه هزاران ستاره را در دل خود پرورده اند.

در این تصویر که پس زمینه ی آن را کهکشان راه شیری پوشانده، یک گروه حدودا 150 نفری از مشتاقان نجوم، در ناحیه ی بیابانی "سه قلعه" در شرق ایران به آسمان نظاره می کنند. عکس از: بابک امین تفرشی
در این تصویر که پس زمینه ی آن را کهکشان راه شیری پوشانده، یک گروه حدودا 150 نفری از مشتاقان نجوم، در ناحیه ی بیابانی “سه قلعه” در شرق ایران به آسمان نظاره می کنند. عکس از: بابک امین تفرشی

در شب های تابستان، نوار راه شیری پس از غروب همچون قوس کمان مانندی از افق مشرق سر برمی آورد و رفته رفته ارتفاع می گیرد. پیشینیان ما از گذشته های دور با اتصال فرضی ستاره ها در آسمان صورت های فلکی را شکل داده اند. صورت های فلکی عقرب و قوس و عقاب و دجاجه و قیفاووس و ذات الکرسی ستاره هایش روی نوار راه شیری جا خوش کرده اند. هیچ زمانی از سال نمی توان مثل این شب ها راه شیری را از ابتدای شب در آسمان تماشا کرد. پاسی از شب که بگذرد، خواهید دید این کمان از افق شمال شرق تا جنوب غرب کشیده شده است.

کاظم کوکرم / مدرس نجوم رصدی

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.