بیگ بنگ: درست همان لحظه‌ای که همه می‌خواستند دوباره چشم از ابط‌ الجوزا بردارند، این ستاره غول سرخ توجهات را به سوی خود جلب کرد. پس از یک مرحله کاهش نور و سپس افزایش آن، ابط‌ الجوزا حالا دوباره وارد دوره کاهش نور شده است. علاوه بر این، این کاهش نور با چرخه تغییر روشنایی ابط‌ الجوزا سازگاری ندارد.

به گزارش بیگ بنگ، ابط‌ا لجوزا با فاصله 725 سال نوری نسبت به زمین در صورت فلکی شکارچی واقع شده است و عنوانِ یکی از پرنورترین ستاره‌های آسمان را یدک می‌کشد. این ستاره ویژگی‌های بسیار جالبی دارد. محققان قدمت این ستاره را 8 تا 8.5 میلیون سال تخمین می‌زنند؛ گویا این ستاره فاصله چندان زیادی با افول خویش نداشته باشد. این ستاره که جرمی 10 الی 25 برابر خورشید دارد، بخش اعظم عمرش را بعنوان یک ستاره غول‌پیکر داغ سفید-آبی گذرانده است. حال روزهای اصلی همجوشی هیدروژن در هسته ستاره‌ای آن به پایان رسیده است. حجم هیدروژن ابط‌ الجوزا مدتی پیش به پایان رسید و در حال حاضر هلیوم را به کربن و اکسیژن تبدیل می‌کند.

به محض پایان هلیوم، زمینه برای همجوشی عناصر سنگین‌تر فراهم خواهد شد؛ بدین منظور، آهن در هسته شکل گرفته و به تدریج شرایط تبدیل ستاره به ابرنواختر مهیا خواهد گشت. دورۀ کاهش نور ابط‌الجوزا بین سپتامبر 2019 و فوریه 2020 به وقوع پیوست و محققان آن رویداد «کاهش عظیم نور» نامگذاری کردند. در طی این رویداد شگفت‌انگیز، روشنایی ستاره تا 25 درصد کاهش پیدا کرد.

ابط‌ الجوزا ستارۀ متغیر شبه‌عادی به شمار می‌رود؛ یعنی نورش در چرخه‌های عادی تا حد کمی نوسان می‌کند. طولانی‌ترین چرخه تقریباً 5.9 سال به طول می‌انجامد. رویداد کاهش عظیم نور به کمینه این دو چرخه نزدیک بود، اما بعدها یافته‌ها نشان داد که این اتفاق ارتباطی با رویداد فوق‌الذکر ندارد. ابط‌ الجوزا مقداری ماده به بیرون پرتاب کرد که تا مدتی جلوی آن را مسدود کرده بود. البته این مورد برای ستاره‌ای با این قدمت طولانی غیرعادی نیست.

“امیلی لوسک”، اخترشناس در دانشگاه واشنگتن در ماه مارس بیان کرد: «همواره این اتفاق را در ستاره‌های غول‌ سرخ روی می‌دهد و بخشی عادی از چرخ حیات آنها به شمار می‌رود. این ستارگان هر از گاهی موادی را از سطح خود به بیرون پرتاب می‌کنند؛ که این مواد بعنوان گرد و غبار در اطراف ستاره تجمع می‌یابند. وقتی این گرد و غبار با کاهش دما روبرو می‌شود، دانه‌های آن بخشی از نوری را که به سمت ما می‌آید جذب کرده و دید ما را مخدوش می‌نماید.‌»

خب معما حل شد. اما دور جدید کاهش نور باید مورد بررسی قرار گیرد. اگرچه مثل رویداد کاهش عظیم نور چندان شگفت‌انگیز نیست، اما با چرخه نوسان ستاره سازگاری ندارد. اوج روشنایی بعدی ابط‌ الجوزا قرار است در ماه آگوست و سپتامبر 2020 رخ دهد. بنابراین، انتظار می‌رفت به تدریج در طول سال افزایش روشنایی را تجربه کرده باشد.

بررسی مداوم روشنایی این ستاره کار سختی است، زیرا موقعیت آن در آسمانِ ما از ماه می تا اوایل آگوست به پشت خورشید تغییر یافت. اما رصدخانه خورشیدی ناسا موسوم به STEREO در گردش به دور خورشید قادر است در بازه‌های زمانی خاصی ابط‌ الجوزا را رصد کند.

از ماه می تا جولای که رصدخانه ناسا مشغول رصد ابط‌ الجوزا بود، این ستاره با افزایش روشنایی مواجه نبود. بلکه کاملاً خلاف این اتفاق در حال رخ دادن بود. “آندرا دوپری”، اخترشناس مرکز اخترفیزیک هاروارد اسمیت‌سونیان افزود: «در کمال تعجب، ابط‌ الجوزا به جای اینکه به درخشش بیشترش ادامه دهد، از اواسط ماه می تا اواسط جولای با کاهش نور همراه بوده است. خبر خوب این است که این ستاره بار دیگر در آسمان ما قابل مشاهده است و مشاهدات بیشتری می‌توان انجام داد. باید از دستگاه‌های بیشتری برای بررسی تغییرات دماییِ آن استفاده کرد.»

بر اساس چرخه 425 روزۀ ابط‌الجوزا، این ستاره در ماه آوریل 2021 دچار کاهش نور خواهد شد. اما این ستاره می‌تواند رفتار کاملاً غیرقابل پیش‌بینی داشته باشد. برای مثال، نوسانات نوری آن کماکان به طور کامل برای ما قابل فهم نیست. محققان در پایان خاطرنشان کردند که بهتر است تا سال 2021 به مشاهدات‌ ِ خود دربارۀ این ستاره ادامه دهند.

ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sciencealert.com