بیگ بنگ: هشت سیاره در منظومه شمسی ما در مدارهای خود به دور خورشید در حال چرخش می باشند. این هشت سیاره بر حسب فاصله متوسط تا خورشید به ترتیب عبارتند از، سیارات سنگی: عطارد، ناهید، زمین، مریخ، اين سيارات نسبتاً كوچكند و بيشتر از سنگ تشكيل شده‌اند و تعداد كمی قمر دارند يا اصلاً قمر ندارند. و سیارات گازی: مشتری، زحل، اورانوس و نپتون که عمدتا سیارات بزرگی هستند که از گازها تشکیل شده‌اند و جو ناپایداری دارند و طوفان‌های عظیمی در لايه‌های بالايی جو آنها رخ می‌دهد و اکثرا قمرهای زیادی دارند. لازم بذکر است که پلوتو در سال 2006 از جمع سیارات منظومه شمسی حذف شد و به جمع سیارات کوتوله پیوست.

به گزارش بیگ بنگ، سیارات داخلی به خورشید نزدیک‌ترند و سیارات خارجی دور ترند. مواد سیارات سنگی از غبار و سنگ‌ها و بر عکس مواد سیارات گازی از مواد بسیار سبک‌تر ساخته شده‌اند. میلیاردها سال قبل سیارات در حال شکل‌گیری بودند مواد سنگین نتوانستند از جاذبۀ خورشید خیلی فرار کنند ولی مواد سبک‌تر توانستند از خورشید فاصله‌ی بیشتری بگیرند و کم کم سیارات گازی را تشکیل دادند. پس سیارات دورتر از جنس گازند و سیارات نزدیک‌تر از جنس سنگ و فلز هستند. در کمربند مداری سیارات گازی و سیارات سنگی کمربند سیارکی وجود دارد که حدودا در میان مدارهای مریخ و مشتری واقع شده‌ است. در این منطقه تعداد بسیار زیادی اجرام فضایی با شکل‌های نامنظم قرار گرفته‌اند که سیارک نامیده می‌شوند. در حدود نیمی از جرم کمربند سیارک‌ها را چهار سیارک بزرگ تشکیل می‌دهند که سرس، وستا، پالاس، و هایجیا نام دارند.

خورشید خود به تنهایی 99 درصد جرم منظومه شمسی را تشکیل می‌دهد. سامانه خورشیدی از اعضای زیادی تشکیل شده‌ که می‌توان آن‌ها را به ۴ دسته خورشید، سیارات کوتوله و اجرام کوچک و سیارات تقسیم کرد. سیارات در حرکت خود به دور خورشید در مدارهای بیضی شکل از قوانین کپلر و نیوتن پیروی می‌کنند، وقتی که سیارات به خورشید نزدیک می‌شوند به این حالت حضیض خورشیدی می‌گویند و هنگامی که به دورترین فاصله تا خورشید می‌رسند به آن نقطه اوج خورشیدی می‌گویند. حال بطور خلاصه شرایط فیزیکی و همچنین فاصله سیارات منظومه شمسی را به ترتیب، از نزدیکترین سیاره به خورشید تا دورترین آنها شرح می‌دهیم، در انتها توضیحاتی از پلوتوی نگون بخت هم که چند سالی است از بین سیارات منظومه شمسی حذف شده می‌نویسیم. فاصله سیارات تا خورشید را به کیلومتر نوشته‌ایم، از واحد نجومی یا AU هم استفاده کردیم که یکای طول است و هر واحد آن برابر با ۱۴۹٫۵۹۷٫۸۷۰.۷ کیلومتر است که این مقدار فاصله تقریبی زمین تا خورشید ( 150 میلیون کیلومتر ) می‌باشد.

عطارد

عطارد نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است و شباهت زیادی به کره ماه دارد. این سیاره خاکستری صخره‌ای مانند پوشیده از گودال‌های به شکل دهانه آتش فشان است. همیشه یک سمت عطارد به سمت خورشید و سمت دیگه‌اش پشت به خورشید است. دمای عطارد در سمت روز به 430 درجه سانتی‌گراد می‌رسد ؛ یعنی دمایی که در آن فلز سرب ذوب می‌شود. در طرف شبش نیز دمای عطارد تا 183-درجه سانتی‌گراد پائین می‌آید. عطارد هر 88 روز یک بار یک دور به گرد خورشید می‌چرخد. در عطارد هیچ گونه جوی وجود ندارد، ولی برخی مطالعات وجود مقدار کمی گاز هلیوم را نشان می‌دهد از طریق بادهای خورشید به دور این سیاره قرار گرفته‌اند، اثبات می‌کند. عطارد قمری ندارد.

نزدیک‌ترین فاصله عطارد تا خورشید : 46 میلیون کیلومتر ( 0.307 AU )
دورترین فاصله تا عطارد تا خورشید : 70 میلیون کیلومتر ( 0.466 AU )
میانگین فاصله عطارد تا خورشید : 57 میلیون کیلومتر ( 0.387 AU )
نزدیک فاصله عطارد به زمین : 77،300،000 کیلومتر

ناهید

ناهید همیشه پوشیده از ابرهای انبوه و متراکم است. به همین علت سطح صخره‌ای این سیاره را نمی‌توان دید. در سال 1991 میلادی، فضاپیمای (ماژلان ) با استفاده از رادار، نقشه‌ای از سطح ناهید تهیه کرد. امواج رادار پس از عبور از میان ابرها و جو متراکم ناهید،‌ با سطح آن برخورد کردند و دوباره منعکس شدند. فضاپیمای ماژلان بارها به دور ناهید چرخید و در هر گردش مقداری از نقشه‌ی سطح این سیاره را کامل کرد. هیچ موجود زنده‌ای در سطح ناهید نمی‌تواند زندگی کند، چون دمای آن بیش از 450 درجه سانتی‌گراد است. فضاپیمای ونوس اکپسرس نیز که از سال 2005  تاکنون به دور این سیاره در گردش بوده و اطلاعات فراوانی بدست آورده است، بدلیل پایان سوختش طی عملیاتی تحقیقاتی و انتحاری از فاصله ۸۰ کیلومتری به سوی این سیاره سقوط آزاد کند و اطلاعاتی در مورد ابرهای طوفانی و جو این سیاره بدست بیاورد. ناهید قمری ندارد.

نزدیک‌ترین فاصله ناهید تا خورشید : 107 میلیون کیلومتر ( 0.718 AU )
دورترین فاصله ناهید تا خورشید : 109 میلیون کیلومتر ( 0.728 AU )
میانگین فاصله ناهید تا خورشید : 108 میلیون کیلومتر ( 0.722 AU )
نزدیک‌ترین فاصله ناهید تا زمین : 40 میلیون کیلومتر

زمین

زمین شرایط بسیار منحصر بفردی دارد. هیچکدام از سیارات دیگر آب مایع و جو پر اکسیژن نداشته و حیات در آنها وجود ندارد. تکامل تدریجی زمین که 4.5 میلیارد سال طول کشیده، همچنان بطور طبیعی و نیز بر اثر فعالیت‌های انسان ادامه خواهد داشت. چگالی زمین از تمام سیارات دیگر بیشتر است. جو زمین گازهایی دارد که در برابر تشعشعات مضر خورشید از موجودات زنده محافظت می‌کند. در عین حال، جو زمین به نور و حرارت خورشید اجازه عبور می‌دهد. گیاهان با استفاده از نور خورشید غذا می‌سازند و رشد می‌کنند. سیارات درونی از یک هسته داخلی و یک هسته خارجی به همراه لایه‌های مذاب و نیمه مذاب و سنگی جامد تشکیل یافته است. هسته داخلی فلزی و جامد بوده و توسط هسته خارجی که فلزی و مذاب است، احاطه شده است. کره ماه که تنها قمر طبیعی زمین است، پوشیده از سنگ بوده و قطرش یک چهارم قطر زمین می‌باشد. ماه، نوری از خود ندارد اما نور خورشید را منعکس کرده و قابل رویت می‌شود.

نزدیک‌ترین فاصله زمین تا خورشید : 147 میلیون کیلومتر ( 0.98 AU )
دورترین فاصله زمین تا خورشید: 152 میلیون کیلومتر  ( 1.1 AU )
میانگین فاصله زمین تا خورشید : 150 میلیون کیلومتر ( 1 AU )

مریخ

مریخ چهارمین سیاره در سامانه خورشیدی است که در مداری طولانی تراز زمین و با سرعتی کمتر از زمین حرکت می‌کند. یکبار گردنش مریخ به دور خورشید ۶۸۷ روز (روز زمینی) طول می‌کشد و این یعنی شب و روز کمی طولانی‌تر از کره زمین است. بزرگی این سیاره نزدیک به یک دوم زمین است و قطر آن ۶۷۹۰ کیلومتر می‌باشد. مریخ، سیاره سرخ فام منظومه شمسی، نصف زمین قطر دارد و مساحت سطح آن با مساحت خشکی‌های روی زمین برابر است. درست مانند زمین، یخ‌های قطبی، دره‌های عمیق، کوه، غبار، طوفان و فصل دارد. در دشت‌های آن همانند ماه، دهانه‌های برخوردی به وفور دیده می‌شود. با وجود اندازه کوچکش، بلندترین کوه و بزرگترین دره منظومه شمسی در این سیاره وجود دارد. مریخ دو قمر کوچک دارد که نام‌ آنها فوبوس(ترس) و دیموس(وحشت) است.

نزدیک‌ترین فاصله مریخ تا خورشید : 205 میلیون کیلومتر ( 1.38 AU )
دورترین فاصله مریخ تا خورشید : 249 میلیون کیلومتر ( 1.66 AU )
میانگین مریخ تا خورشید : 228 میلیون کیلومتر ( 1.52 AU )
نزدیک فاصله مریخ تا زمین 55 میلیون کیلومتر

مشتری

در یک نگاه اجمالی، مشتری چهارمین شیء درخشان در آسمان می‌باشد (پس از خورشید، ماه و ناهید) جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیارات سامانه خورشیدی بیش‌تر است. جرم مشتری ۳۱۸ بار بیش‌تر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری می‌تواند ۱۳۰۰ زمین را درخود جای دهد. مشتری گوی غول‌پیکری آمیخته از گاز و مایع است و گمان می‌رود مقداری سطح جامد داشته باشد. سطح سیاره از ابرهای ستبر زرد، قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ پوشیده شده‌ است. بخش‌های روشن‌تر «ناحیه» و بخش‌های تاریک‌تر «کمربند» نامیده می‌شوند. کمربندها و ناحیه‌ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مشتری همچنین گرانش بسیار قوی نیز دارا می‌باشد.

دور تا دور سیاره مشتری را نوارهایی از ابرهای طوفانی صورتی، زرد، قرمز، قهوه‌ای روشن و سفید فرا گرفته است. بادهای قوی و چرخش سیاره، سبب کشیده شدن این ابرها و ایجاد نوارهای رنگی می‌شود. لکه سرخ بزرگ، در حقیقت طوفانی است که بیش از 400 سال است در این سیاره می‌وزد، البته این لکه طوفانی در حال کوچک شدن است، تا پیش‌از این، رصد شگفت‌انگیز قطر لکه سرخ رنگ مشتری ۴۰ هزار کیلومتر بود که در طبق محاسبات فضاپیمای ویجر در سال‌های ۱۹۷۹ و ۱۹۸۰ میلادی قطر لکه به ۲۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر رسید و در نهایت در آخرین رؤیت در سال 2014 که توسط تلسکوپ فضایی هابل انجام شد، حجم این لکه به ۱۶ هزار و ۱۰۰ کیلومتر تقلیل یافته است. مشتری حداقل دارای 67 ماه‌ است که ۱۶ ماه آن قطری بیش از ۱۰ کیلومتر دارند. چهار ماه از بزرگترین ماه‌های مشتری به ترتیب دوری از این سیاره عبارتند از: آیو، اروپا، گانیمد و کالیستو. این چهار ماهک را قمرهای گالیله‌ای می‌نامند زیرا ستاره‌شناس ایتالیایی گالیله آنها را در سال ۱۶۱۰ به وسیله اولین تلسکوپ پیدا کرد.

نزدیک‌ترین فاصله مشتری تا خورشید : 741 میلیون کیلومتر ( 4.95 AU )
دورترین فاصله مشتری تا خورشید : 817 میلیون کیلومتر ( 5.46 AU )
میانگین فاصله مشتری تا خورشید : 779 میلیون کیلومتر ( 5.20 AU )
نزدیک فاصله مشتری تا زمین : 588 میلیون کیلومتر

زحل

سیاره زیبای زحل جواهر منظومه شمسی است، اما نباید به آن خیلی نزدیک شد. بادهای جو بالای آن پنج برابر سریع‌تر از قوی‌ترین تند بادهای زمین هستند. حلقه‌های زحل از میلیون‌ها تکه یخ، سنگ و ذرات غبار تشکیل شده‌اند. برخی از این تکه‌ها کوچک‌تر از یک دانه ریز شن و برخی بزرگ‌تر از یک خانه است. گرچه سیارات دیگر مانند مشتری، اورانوس و نپتون هم حلقه‌هایی دارند اما حلقه زحل برای مشاهده کنندگان جذاب‌تر و قابل رویت‌تر است. حلقه‌های زیبای زحل حدود 273266 کیلومتر وسعت دارد که به طور خیره کننده‌ای نازک است. در مجموع زحل 7 حلقه دارد که به نام حلقه‌های A تا G نامگذاری شده‌اند. فضاپیمای کاسینی در مدار زحل به کاوش این سیاره و اقمارش می‌پردازد.

زحل علاوه بر حلقه‌های خود 62 قمر دارد که تیتان با قطر ۵۱۵۰ کیلومتر بزرگترین آنهاست. چهار قمر رئا، دیونه، تتیس و یاپتوس نیز قطرهایی بین ۱۰۵۰ کیلومتر و ۱۵۳۰ کیلومتر را دارا می‌باشند. قمر رئا دارای یک سیستم حلقه مجزا و اتمسفر خاص است. بیشتر قمرهای دیگر بسیار کوچک هستند و ۳۴ عدد از آنها دارای قطر کمتر از ۱۰ کیلومتر میباشند. ۱۴ قمر دیگر دارای قطر بین ۱۰ تا ۵۰ کیلومتر هستند.

نزدیک‌ترین فاصله زحل تا خورشید: 1.35 میلیارد کیلومتر ( 9.05 AU )
دورترین فاصله زحل تا خورشید  : 1510000000 کیلومتر ( 10.12 AU )
میانگین فاصله زحل تا خورشید : 1430000000 کیلومتر ( 9.58 AU )
نزدیک فاصله زحل تا زمین : 1.2 میلیارد کیلومتر

اورانوس

اورانوس چهارمین سیاره از نظر اندازه و سومین سیاره از نظر جرم در منظومه شمسی است. اورانوس هر ۸۴ سال و ۷ روز یک بار به دور خورشید می‌چرخد. گازهای شناور در اتمسفر اورانوس رنگ آبی-سبز زیبایی به این سیاره داده‌اند. اورانوس متمایل به پهلوی خود است. ستاره‌شناسان گمان می‌کنند که احتمالا یک شی بزرگ به شدت به این سیاره برخورد کرده و سبب تمایل بیشتر آن به یک سمت شده است. اورانوس ۲۷ قمر طبیعی دارد که از آن ده قمر توسط ویجر ۲ کشف شد. (۹ قمر در ژانویه ۱۹۹۶ کشف شده و در نام آنها ۱۹۹۶ وجود دارد و یک قمر در ۳۱ دسامبر ۱۹۹۵ کشف و در نام آن ۱۹۹۵ وجود دارد.) بیرونی‌ترین قمر آن اوبرون و بزرگ‌ترین قمر آن تیتانا با قطر ۱٬۵۸۰ کیلومتر است. دو قمر کوردلیا و اوفلیا لبه‌های حلقه اپسلیون را جاروب می‌کنند.

نزدیک‌ترین فاصله اورانوس تا خورشید: 2.75 میلیارد کیلومتر ( 18.4 AU )
دورترین فاصله اورانوس تا خورشید : 3.00 میلیارد کیلومتر ( 20.1 AU )
میانگین فاصله اورانوس تا خورشید : 2880000000 کیلومتر ( 19.2 AU )
نزدیک فاصله اورانوس تا زمین : 2570000000 کیلومتر

نپتون

سیاره نپتون ممکن است همچون اقیانوسی گرم و مرطوب (استواییی)، بزرگ و آبی رنگ به نظر بیاید. اما این سیاره گرم نیست، بلکه مثل تمام سیارات گازی، بسیار سرد است. بادهای شدید و چرخش‌های سریع سیاره نپتون موجب شده که این سیاره یکی از طوفانی‌ترین سیارات باشد. نپتون دارای چهارده قمر شناخته شده‌ است، که بزرگترین آن تریتون است که توسط ویلیام لاسل در ده اکتبر ۱۸۴۶ ده روز بعد از کشف خود نپتون کشف شد. جدیدترین قمر آن S/2004 N 1 نام دارد که بعنوان چهاردهمین قمر شناخته‌شده‌، در سال 2013 توسط تلسکوپ فضایی هابل کشف شده است. همچنین این قمر کوچک‌ترین قمر در سیستم نپتون است و اندازه‌ای برابر ۲۰ کیلومتر دارد و هر ۲۳ ساعت یک گردش را به دور این سیاره کامل می‌کند.

نزدیک‌ترین فاصله نپتون تا خورشید : 4450000000 کیلومتر ( 29.8 AU )
دورترین فاصله نپتون تا خورشید: 4550000000 کیلومتر ( 30.4 AU )
میانگین فاصله نپتون تا خورشید : 4.50 میلیارد کیلومتر ( 30.1 AU )
نزدیک فاصله نپتون تا زمین : 4.3 میلیارد کیلومتر

پلوتو نیز از نظر بزرگی پس از اریس، دومین سیاره کوتوله منظومه خورشیدی میباشد که از هنگام کشف در سال ۱۹۳۰ تا ۲۴ اوت ۲۰۰۶ نهمین سیاره سامانه خورشیدی بود. اما اکنون بنا بر تعریف نوین اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی یک سیاره کوتوله و همچنین به عنوان نمونهٔ نخست از رده جدید اجرام فرانپتونی به شمار می‌رود. در سال ۲۰۰۶ ناسا کاوشگر فضایی افق‌های نو را به سمت پلوتو فرستاد که قرار است ویژگی‌های سیاره‌شناختی آن و قمرهایش را بررسی و داده‌برداری نماید. اما سفر طولانی این فضاپیما قرار نیست با رسیدن به پلوتو پایان یابد بلکه برپایه برنامه‌ریزی‌های انجام شده کاوشگر فضایی افق‌های نو پس از گذر از کنار پلوتو به سراغ کمربند کویپر خواهد رفت تا دست کم با یکی از اجرام این کمربند نیز ملاقات کند. امید می‌رود این کاوشگر در تابستان سال ۲۰۱۵ به این سیاره برسد. پلوتو پنج قمر دارد، شارون بزرگ‌ترین قمر پلوتو سال ۱۹۷۸ کشف شد و تا سال ۲۰۰۵ یگانه قمر پلوتو محسوب می‌شد. در همان سال دو قمر دیگر آن یعنی نیکس و هیدرا با تلسکوپ فضایی هابل کشف شد. تلسکوپ فضایی هابل قمر P4 و قمر P5 را در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به عنوان کوچک‌ترین اقمار پلوتو کشف کرد.

نزدیک‌ترین فاصله پلوتو تا خورشید: 4440000000 کیلومتر ( 29.7 AU )
دورترین فاصله پلوتو تا خورشید: 7380000000 کیلومتر ( 49.3 AU )
میانگین فاصله پلوتو تا خورشید: 5910000000 کیلومتر ( 39.5 AU )
نزدیک فاصله پلوتو تا زمین : 4280000000 کیلومتر

منابع: universetoday , Solar System