مشهورترین ستارگان ِ آسمان کدامند؟
بیگ بنگ: میلیاردها جرم آسمانی در شب وجود دارند اما برخی از آنها شناخته شدهتر از برخی دیگرند. بیشتر این اجرام ستارهها هستند که نسبت به دیگر اجرام بسیار درخشانتر بوده و برای چشم غیر مسلح قابل مشاهده میباشند. به همین دلیل بیشتر آنها در طول تاریخ توسط بشر مشاهده و مطالعه شدهاند و بیشترشان در فولکلورهای باستانی دارای جایگاه خاصی میباشند. در اینجا لیستی از ستارگانی که در آسمان شب قابل مشاهده و شناختهتر میباشند را میبینند.
پولاریس که به ستارهی شمالی (و همچنین ستارهی قطبی و گاهی نیز به ستارهی راهنما) نیز معروف است چهل و پنجمین ستارهی درخشان در آسمان شب است. این ستاره بسیار به قطب شمالی آسمان نزدیک است و به همین دلیل است که برای قرنها به عنوان ابزاری در ناوبری در نمیکرهی شمال مورد استفاده قرار گرفته است. نام علمی این ستاره آلفا Alpha ursaeMinoris است چرا که ستارهی آلفا در صورت فلکی دب اصغر است.
این ستاره بیش از 430 سال نوری از زمین فاصله دارد اما درخشندگی آن به حدی است که از روی زمین به راحتی قابل مشاهده است. این ستاره علاوه بر اینکه یک ابرغول سفید است در واقع منظومهای سه تایی شامل یک ستارهی اصلی پولاریس Aa و دو ستارهی کوچکتر پولاریس Ab و پولاریس B میباشد. این منظومه و دو ستارهی دیگر که فاصلهی بیشتری دارد باهم یک منظومهی چند ستارهای میسازند. پولاریس همیشه ستارهی قطبی نبوده است و دلیل آن حرکت محور زمین در طول هزاران سال است اما تا زمانی که محور زمین از ستارهی قطبی دور شود به عنوان ستارهی راهنمای ما باقی میماند.
این ستاره چون یک ستارهی متغییر دلتا قیفاووسی است- ستارگانی که به صورت شعاعی میتپند و تغییرات آنها در دما و قطر سبب تغییرات در درخشندگی آنها میشود- فاصلهی آن تا خورشید مورد تجدید نظر قرار گرفته است. مقالات علمی بسیاری پیشنهاد میکنند که ممکن است 30 درصد به منظومهی شمسی نزدیکتر از مقدار پیشبینی شدهی پیشین باشد. در نتیجه فاصلهی تخمین زده شدهی آن از منظومهی شمسی به حدود 238 سال نوری کاهش مییابد. توجه داشته باشید که هر چه ستارگان به پولاریس نزدیکتر باشند، دایرهی گردش آنها کوچکتر است. ستارگانی که در لبههای تصویر قرار دارند بزرگترین دایرهها را درست میکنند.
ستاره شباهنگ(Sirius)
این ستاره درخشانترین ستاره آسمان شب است و در صورت فلکی سگ بزرگ واقع شده که به ستارهی سگ نیز معروف است. Sirius که کلمهای یونانی است به معنای درخشان یا داغ است. این ستاره که برای چشم غیر مسلح روشنترین ستاره به نظر میرسد در واقع یک منظومهی دوتایی ستارهای شامل یک ستارهی Sirius A و یک ستارهی کوتوله سفید کمنور به نام Sirius B است.
دلیل درخشندگی بسیار زیاد این ستاره در آسمان ترکیب درخشندگی و فاصلهی آن است- این ستاره با فاصلهی 6.8 سال نوری یکی از نزدیکترین ستارگان زمین است و در واقع در حال نزدیکتر شدن نیز میباشد. دانشمندان انتظار دارند که تا 60000 سال دیگر نیز به نزدیک شدن به زمین ادامه میدهد و پس از آن دوباره از زمین دور میشود.
در مصر باستان این ستاره نشاندهندهی نزدیک بودن طغیان رود نیل بود. طلوع شباهنگ برای یونانیان نشانهی آغاز روزهای گرم تابستانی بود. برای ساکنان جزایر پلینزی در نمیکرهی جنوبی به معنای نزدیک شدن زمستان و ستارهای مهم در ناوبری در اقیانوس آرام بود.
منظومه آلفا قنطورس(Alpha Centauri)
این ستاره که به Rigel Kent و Toliman نیز معروف است درخشانترین ستاره در صورت فلکی جنوبی قنطورس و سومین ستارهی درخشان در آسمان است. این ستاره نزدیک ترین منظومهی ستارهای به زمین است که در فاصلهی حدود 4 سال نوری از ما قرار دارد. آلفا قنطورس مشابه با ستاره قطبی و شباهنگ در واقع یک منظومهی چند ستارهای است که شامل آلفا قنطورس ای، بی و پروکسیما قنطورس میباشد.
آلفا قنطورس ای بر اساس طبقهبندی طیفی یک کوتولهی سفید است که جرمی برابر با 110 درصد جرم و روشنایی برابر با 151.9 درصد خورشید ما دارد. آلفا قنطورس بی یک زیرغول نارنجی با 90.7 درصد جرم و 44.5 درصد روشنایی خورشد است. پروکسیما قنطوری کوچکترین ستاره در میان این سه ستاره یک کوتولهی قرمز است که جرم آن 0.12 برابر خورشید است و نزدیکترین ستاره از این منظومهی ستارهای به ما است.
رابرت هیو، کاشف انگلیسی اولین اروپایی بود که نوشتههایی در مورد آلفا قنطورس از او به جا مانده است. او در کتاب خود به نام Tractatus de Globis در سال 1592 به این ستاره اشاره میکند. در سال 1689 ستاره شناس جین ریچارد وجود یک ستاره دوم در این منظومه را تائید کرد. پروکسیما قنطورس در سال 1915 توسط رابرت اینز اسکاتلندی، مدیر رصدخانهی ژوهانسبورگ، کشف شد. ستارهشناسان در سال 2012 سیارهای به اندازهی زمین را در اطراف آلفا قنطورس بی کشف کردند. این سیاره که به آلفا قنطورسی Bb نامگذاری شده است بسیار به ستارهی آلفا قنطورس نزدیک است و بنابراین بسیار گرم بوده و امکان پشتیبانی از حیات بر روی آن وجود ندارد.
ستاره ابطالجوزا یا آلفای شکارچی(Betelgeuse)
این ستاره که یک ابرغول قرمز درخشان است حدود 650 سال نوری از زمین فاصله دارد. این ستاره که به آلفا شکارچی نیز معروف است در صورت فلکی شکارچی به راحتی قابل تشخیص است. نام این ستاره عربی است که به معنی دست شکارچی میباشد. مارگاریتا کاروسکا و همکارانش از مرکز اخترفیزیک هاروارد-استیمسونیان در سال 1985 اکتشاف دو سیاره که به دور این ستاره میگردند را اعلام کردند.
این ادعا هرگز ثابت نشد اما احتمال وجود این سیارهها به صورت یک احتمال جذاب باقی مانده است. آنچه دربارهی این ستاره برای ستارهشناسان جذاب است این است که زمانی به یک ابرنواختر تبدیل خواهد شد. این واقعه به قدری عظیم است که برای مردم روی زمین هم قابل مشاهده خواهد بود. گرچه زمان دقیق رخ دادن آن ممکن است نامعلوم باقی بماند.
ستاره بتای شکارچی یا رِجلالجَبّار(Rigel)
این ستاره که به بتای شکارچی معروف است 700 تا 900 سال نوری از ما فاصله دارد. بتای شکارچی درخشانترین ستاره در صورت فلکی شکارچی و هفمین ستارهی درخشان در آسمان شب است. این ستاره نیز که به نظر میرسد یک ابرغول آبی باشد در واقع یک منظومهی چند ستارهای میباشد. ستارهی بتای شکارچی A یک ابرغول سفید-آبی است که 21 برابر خورشید ما است و همچنین درخشش آن 120000 برابر درخشش خورشید است.
پای شکارچی بی یک منظومهی دو ستارهای میباشد که شامل دو زیرغول سفید-آبی است. بتای شکارچی B جرمی 2.5 برابر خورشید و بتای شکارچی C جرمی 1.9 برابر خورشید دارد. بتای شکارچی از سال 1831 که ستارهشناس آلمانی به نام F.G.W استرووه آن را اندازهگیری کرد به عنوان سیستمی دوتایی تشخیص داده شده است. احتمال وجود یک ستارهی چهارم بیان شده است که به نظر میرسد به دلیل تفسیر نادرست تغییرات ستارهی اصلی باشد. بتای شکارچی A یک ستارهی جوان است که 10 میلیون سال سن دارد. با توجه به اندازهی آن به نظر میرسد در پایان عمر آن به ابرنواختر تبدیل شود.
ستاره نسر واقع یا کرکس نشسته(Vega)
نسر واقع که به کرکس نشسته نیز مشهور است ستارهی آبی درخشان دیگری است که در صورت فلکی کم نور شلیاق قرار دارد. این ستاره همراه با دُنب در صورت فلکی ماکیان و کرکس پرنده در صورت فلکی عقاب مثلث تابستانی را در نیمکرهی شمالی تشکیل میدهند. این ستاره درخشانترین ستارهی صورت فلکی شلیاق و پنجمین ستارهی درخشان در آسمان شب و همچنین دومین جسم نوران در نیمکرهی شمالی آسمان پس از ستاره سِماک رامِح(Arcturus) است. ستارهی کرکس نشسته 2.1 برابر خورشید است. این ستاره همراه با ستارهی سِماک رامِح و شباهنگ از درخشانترین ستارگان در همسایهی ما به شمار میآیند. این ستاره در فاصلهی 25 سال نوری از زمین قرار گرفته است.
پس از خورشید، کرکس نشسته اولین ستارهای بود که تصویربرداری شده و طیف آن ثبت شد. همچنین یکی از اولین ستارگانی است که از طریق اندازهگیری اختلاف منظر اندازهگیری شد و به عنوان پایهای برای کالیبراسیون مقیاس روشنایی فتومتریک استفاده میشود. تاریخچهی وسیع مطالعهی این ستاره باعث شده تا به عنوان دومین ستارهی مهم آسمان پس از خورشید شناخته شود.
ستارهی کرکس نشسته بر اساس مشاهداتی که نشاندهندهی انتشار بیش از حد اشعهی فروسرخ میباشند، به نظر میرسد دارای یک قرص پیرا-ستارهای باشد. این گرد و غبار به نظر میرسد نتیجهی برخورد بین دو جرم در یک دیسک در حال چرخش بوده باشد. به همین دلیل ستارگانی که به دلیل قرص پیرا-ستارهای، پرتو فروسرخ بیش از حد انتظار منتشر میکنند ستارگان مشابه با کرکس نشسته(Vega-like) نامیده میشوند. کرکس نشسته هزاران سال پیش ستارهی قطبی بوده است و مجددا در حدود سال 13727 ستارهی قطبی خواهد شد.
خوشه ستاره ای پروین(Pleiades)
خوشهی ستاره ای پروین که به هفت خواهر نیز معروف است و در لیست مسیه، ام 45 نامگذاری شده است در واقع یک خوشهی ستارهای است که در صورت فلکی ثور جای گرفته است. خوشهی پروین در فاصلهی 444 سال نوری از خورشید ما قرار گرفته است و یکی از نزدیکترین خوشههای ستارهای به زمین است که برای چشمان غیر مسلح به راحتی قابل مشاهده است. اگرچه هفت ستارهی بزرگ آن به وضوح قابل مشاهده است اما این خوشه در واقع شامل 1000 ستارهی تایید شده و چندین منظومهی دوتایی تایید نشده است.
شعاع هستهی این خوشه حدود 8 سال نوری است درحالی که لایههای بیرونی 43 میلیون سال نوری اندازه گرفته شده است. این خوشه شامل تعداد بسیار زیادی ستارهی داغ آبی است در حالی که کوتولههای قهوهای که جرمشان کسری از جرم خورشید است حدود 25 درصد این خوشه را تشکیل میدهند. سن این خوشه حدود 75 و 150 میلیون سال تخمین زده شده است و به آرامی در حال حرکت در جهت پای صورت فلکی شکارچی میباشد. خوشهی پروین در فرهنگهای مختلف از جمله یونان باستان، آسیا و .. معانی متفاوتی دارد.
ستاره قلبالعقرب(Antares)
این ستاره که به آلفای عقرب و Antares نیز شناخته میشود یک ابرغول سرخ و یکی از بزرگترین و درخشانترین ستارگان در آسمان شب است. Antares که واژهای یونانی است به معنای رقیب مریخ و به دلیل قرمز بودن این ستاره به آن داه شده است. مکان این ستاره به دائرة البروج بسیار نزدیک است. دائرة البروج مسیر حرکت ظاهری سالانهٔ خورشید نسبت به زمین، بر روی کره سماوی است.
جرم این ابرغول 17 برابر، قطر آن 850 برابر و درخشندگی آن 10000 برابر خورشید ما است و به همین دلیل است که با وجود فاصلهی 550 سال نوری از زمین با چشم غیر مسلح قابل دیدن است. آخرین تخمینها عمر این ستاره را 12 میلیون سال به دست آوردهاند.
قلبالعقرب هفدهمین ستارهی درخشان آسمان شب و درخشانترین ستاره در صورت فلکی عقرب است که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. دبران ، قلبالاسد، فمالحوت همراه با قلبالعقرب ستارگان سلطنتی پارسی نامیده میشوند. ایرانیان بر این باور بودند که آسمان به چهار منطقه تقسیم میشود و هر منطقه توسط یکی از چهار ستاره سلطنتی محافظت میشود.
ستارهی سهیل یا آلفای شاه تخته(Canopus)
این ستاره که با نام آلفای شاه تخته هم شناخته میشود یک غول سفید است که درخشانترین ستاره در صورت فلکی جنوبی شاهتخته و دومین ستارهی درخشان آسمان شب است. این ستاره در فاصلهی 300 سال نوری از زمین قرار گرفته است. نام Canopus از یکی اسطورهی یونان باستان گرفته شده است. گرچه این ستاره برای یونانیان و رومیان باستان قابل مشاهده نبود اما برای مصریان باستان و مردمان ناواهو، چین و هند و آریاییها شناخته شده بود.
در ادبیات ودایی این ستاره نماد عالمی مورد احترام به نام آگاستیا در مذهب هندو میباشد که در 6 یا 7 قرن پیش از میلاد می زیسته است. برای چینیها این ستاره با نام ستارهی مرد کهنسال شناخته میشود و توسط ستاره شناسی چینی به نام یی زینگ در سال 724 میلادی بر روی نقشه نشان داده شد. این ستاره در قرن هفتم میلادی توسط دانشمندان اسلامی به نام سهیل نامگذاری شد. مردمان بدوی نقب و سینا نیز این ستاره را به نام سهیل میشناختند و همراه با ستارهی پولاریس برای مسیریابی در شب استفاده میشده است. برای اروپاییان اولین باری که این ستاره مورد توجه قرار گرفت در سال 1592 و بود که رابرت هیو در کتاب خود مشاهداتش از این ستاره را همراه با آلفا قنطورس و آخرالنهر ثبت کرد.
او اینگونه به این ستارگان اشاره میکند: «سه ستاره از قدر یک وجود دارند که در تمام نقاطی که تا کنون از انگلیس دیده نشده بودند توانستم آنها را رصد کنم. اولین ستاره از این سه ستاره سهیل نام دارد. دومی در آخر جوی و سومی در پای راست قنطورس قرار دارد.» سفینههای فضایی از این ستاره به دلیل درخشش زیاد نسبت به ستارگان اطرافش برای جهت یابی استفاده میکنند.
ترجمه: معصومه رحیمی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: universetoday.com
سواله منو کسی میتونه جواب بده ؟
ستاره ثابته
زمین دور خورشید میچرخه
ماه دور زمین میچرخه
و هردو دور خورشید میچرخن
پس دلیل اینکه ستاره کبرا کنار ماه همیشه ثابت هست چیه ؟
سلام مگه ستاره قلب العرقب کانید ابرنواختر نیست ؟ پس چرا شما عمر اون رو ۱۲ میلیون سال نوشته اید ؟
سپاسگزارم از مطالب خوبی که در خدمت ما گذاشتید من خوشه ستاره ای پروین را مشاهده نمودم ولی اطلاعات کافی را نداشتم متشکرم.
سلام
دقت و ریزبینی این همه عظمت
انسان رو حیرت زده میکنه
خدایا خیلی بزرگی.
ممنون از معرفي ستاره ها
بزرگواريد
بادرود.
خیلی خیلی مطلب مفیدی واقع شد.بخاطرلطفی که میکنیدوزحماتی که درراستای گسترش دانش برای عموم جامعه متحمل میشید،صمیمانه بسیارسپاس گذارم.
سلام، ستاره ای که شبیه میکروسکوپ هست، اسمش چیه؟من امشب چنین ستاره ای دیدم و برام جالب بود،
جهت اطلاع جسارت کرده باید به عرض برسانم که یک تک ستاره شبیه چیزی نیست وقتی می گویند ستارگان دب اکبر (خرس بزرگ) یعنی مجموعه ای از چند ستاره که به شکل یک خرس دیده می شوند. که به این گروه ستاره ها می گویند “صورت فلکی” بنابراین آن که شما می گویید ستاره شبیه میکروسکوپ؛ اشتباه است بلکه چندین ستاره بر روی هم یک صورت فلکی می سازند که بنام صورت فلکی میکروسکوپ نامگذاری شده است.
ميتونيد با استفاده از نرم افزار هاي موجود مثل star chart و … به راحتي موقعيت دقيقشو پيدا كنيد
بسیار ممنون عالی بود
افا قنطورس را کجای اسمان میشه دید/
شما برای دیدن محل ستاره ها اول باید بلد باشی که جهت های اطلس و طول و عرض جغرافیایی رو از رو نقشه اطلس ستارگان بخونی
درود
متاسفانه الفای قنطورس در نیم کره جنوبی به خوبی معلومه و در نیم کره شمالی و عرض های جغرافیایی بالاتر قابل شاهده نیست
فوق العاده زیبا و جالب بود.
خیلی خیلی سپاسگذاریم واسه مطالب زیباتون…..
آلفا قنطورس یا آلفا سنتوری ، مسئله این است !
باهم فرقی ندارن دوتا شون یه ستاره اند آلفا قنطوروس اسم عربی و اسم انگلیسی آلفا سنتروی