بیگ بنگ: وقتی افراد از جستجوی موجودات بیگانه حرف می زنند، معمولا موجودات نسبتا باهوشی را تصور می کنند که قادر به ایجاد تمدن و ارسال سیگنال از طریق فضا هستند. در این جستجو، گوش دادن به ارتباطاتی که از ستاره‌ها می آیند نیز در برنامه است.

به گزارش بیگ بنگ، اگر موجودات بیگانه هوشمند در نزدیکی ما و در منظومه‌شمسی ما قرار داشتند، یقینا تا به الان از وجودشان باخبر می شدیم، زیرا ما کاوشگرهایی را به بسیاری از سیاره‌ها و اقمار ارسال کرده‌ایم. اخترزیست‌شناسان فقط مشتاق به بررسی موجودات هوشمند نیستند. اینجا در سیاره خودمان، موجودات هوشمند کاملا جدید هستند. در واقع، حتی موجودات چندسلولی هم نسبتا جدید اند زیرا موجودات زنده تک سلولی قبل از چندسلولی‌ها برای میلیاردها سال زیست کرده‌اند. ما می دانیم که هیچ تمدن غول‌پیکری مشغولِ ساخت شهرهای بزرگ در دیگر جاهای منظومه شمسی نیست، اما آیا این مورد درباره موجودات میکروسکوپی هم صدق می کند؟

حیات در دیگر مکان‌های جهان شاید مشابهِ حیات در زمین نباشد. نمی دانیم آنها چطور عمل خواهند کرد و شاید قادر به درک آنها نباشیم. اما چون فقط یک نقطه داده داریم، فکر می کنیم باید حیات مشابهی در جاهای دیگر حاکم باشد؛ طوری که کربن در آن یافت شود، شرایط زیست محیطی پایداری برقرار باشد و دریاها یا اقیانوس‌هایی در آن باشد. بالطبع، جستجوی حیات در منظومه شمسی بر اقیانوس‌های فرازمینی متمرکز است. در اینجا به چهار مکان اشاره می شود که به باور اخترزیست‌شناسان از بیشترین احتمال برای پشتیبانی از حیات بیگانه در منظومه‌شمسی برخوردار هستند:

1-مریخ

تصورش سخت است که بگوییم اراضی خشک و مملو از گرد و خاک مریخ بتواند جای مناسبی برای حیات باشد، اما در گذشته، مریخ دارای اقیانوس بزرگ و عمیقی بود که قسمت اعظمی از نیمکره شمالی آن را پوشش میداد. کاوشگرهایی که امروزه به مریخ فرستاده می شوند هنوز موفق به یافتن حیات نشده‌اند، اما شواهد و قرائن بسیاری بدست آمده است که مریخ برای میلیاردها سال گرم و پرآب بوده است. بر اساس عملیات دیگر در مریخ، سیاره سرخ آنچنان هم که تصور می کنید، خشک و بی آب و علف نیست. آیا خطوط تیره در فایل گیف بالا را مشاهده می کنید؟

وقتی هوا گرمتر باشد، آنها دیده می شوند؛ و وقتی سرد باشد، ناپدید می شوند. اینها تنها بخش کوچکی از شواهدِ مربوط به جاری بودن آب در مریخ امروزی هستند. هنوز منشاء آب مشخص نیست اما تفییرات دوره‌ای در قسمت سطح نشان می دهد که همه کانال‌ها و گودال‌ها قدیمی نیستند. کاوشگر «کنجکاوی» با تجزیه و تحلیل خاک سطحی به این نتیجه رسیده است که 2 درصد وزن آن را آب تشکیل می دهد. حیاتی که ما میشناسیم به آب نیاز دارد؛ پس همواره امید برای پیدا کردن حیات در مریخ وجود دارد. کاوشگرهای فعلی به جستجوی حیات میکروسکوپی پرداخته‌اند و چیز قابل توجهی پیدا نکرده‌اند، اما آنها عموما برای کار دیگری طراحی شده‌اند.

کاوشگر بعدی سازمان فضایی ناسا به مقصد مریخ در سال 2020 وارد فاز عملیاتی خواهد شد و از تجهیزات بهتری برای جستجوی موجودات زنده میکروسکوپی استفاده خواهد کرد. حتی اگر در مریخ امروزی هیچ موجود زنده‌ای وجود نداشته باشد، شاید کاوشگرها نشانه‌هایی از حیات که در گذشته وجود داشته‌اند، پیدا کنند. البته تا زمانی که انسان خودش به مریخ سفر نکرده و سطح آن را حفاری نکند، نمی توان با قطعیت کامل درباره حیات در آن نظر داد.

2-اروپا

زمین سیاره‌ای مملو از آب است، اینطور نیست؟ آیا وسعت اقیانوس‌ها بیشتر از خشکی است؟ اروپا، یکی از اقمار مشتری، ظاهرا اقیانوس مایعِ بزرگتری از همه اقیانوس‌های زمین دارد. دانشمندان همگی با اتفاق نظر اعلام کرده‌اند که اقیانوسی در آنجا وجود دارد، اما در خصوص میزان ضخامت پوسته در آن هنوز توافقی حاصل نیامده است. صرف‌نظر از اینکه پوسته چه ضخامتی دارد، انتظار می رود اقیانوس خیلی تیره و تاریک باشد؛ پس چیزی مثل فتوسنتز نمی تواند در آن تکامل پیدا کند.

تلسکوپ فضایی هابل آبفشان‌هایی را شناسایی کرد که از سطح این قمر به بیرون پرتاب می شوند، ولی نخستین شواهد از وجود آب در اروپا از سطح نسبتا جوان و مسطح آن بدست آمد. باورش قدری سخت است که اقیانوس عظیمی بتواند با آن فاصله از خورشید و در زیر آن پوسته یخی ضخیم به صورت مایع باقی بماند، اما این احتمال هست که برهمکنش با همسایه‌های اروپا می تواند منبع گرمایی را که این قمر را فعال نگه می دارد، توضیح بدهد. برهمکنش جزرومدیِ ناشی از گرانش مشتری و سایر اقمار مشتری ظاهرا می تواند گرمای کافی را برای اقیانوس‌ها و صفحات تکتونیکی فراهم آورد که فقط در آنجا و زمین مشاهده شده اند.

برخلاف مریخ، ما هیچ چیزی را به مقصد اروپا ارسال نکرده‌ایم؛ اگرچه ماموریت‌های جاه‌طلبانه‌ای پیشنهاد شده است. نفوذ به درون پوسته یخی و اقیانوسی که در قسمت‌های ژرف قرار دارد، دشواری‌های خاص خود را دارد. برخی افراد استفاده از نیروی هسته‌ای را برای سوزاندن پوسته و سپس رهاسازی یک زیردریایی پیشنهاد کرده‌اند. ناسا در حال سرمایه‌گذاری بر روی تحقیقی است که بتواند در آینده پروژه‌ای را به منظور فرود آمدن در قمر اروپا ترتیب بدهد. در این پروژه، قرار است کاوشگر در آتشفشان یخی اروپا فرود آید و سپس یک زیردریایی با هدف کاوش قسمت‌های عمیق رها کند. باید دقت کنیم که اقیانوس فرازمینی را با میکروب‌های خودمان آلوده نکنیم.

3-انسلادوس

مشتری تنها سیاره‌ای نیست که اقمارش بعنوان اهدافی برای جستجوی حیات پیشنهاد شده است. زحل هم کاندیدهای بسیار خوبی مثل انسلادوس دارد که می تواند به مانند اروپا از یک اقیانوس زیرسطحی برخوردار باشد. هیچکس باور نمی کرد چنین چیزی در آنجا وجود داشته باشد، تا اینکه آبفشان‌هایی که از آن به بیرون می زد، در سال 2005 توسط فضاپیمای کاسینی مشاهده شد. «جاناتان لونین» مدیر مرکز رادیوفیزیک و تحقیقات فضایی در دانشگاه کورنل گفت: «به لیستی از الزاماتِ حیات از نوع زمین توجه کنید: آب مایع، مواد ارگانیک، مواد معدنی، انرژی و مواد شیمیایی. کاسینی تمامی این الزامات را در آن آبفشان‌ها پیدا کرده است.»

کاسینی بارها آبفشان‌ها را مشاهده کرده و داده‌های زیادی را جمع‌آوری کرده است. بر اساس این داده‌ها، میتوان اطمینان داشت که انسلادوس مشابهِ اروپاست، با این تفاوت که رسوبات آبی آن در زیر سطح قرار دارد. کاسینی تاکنون بیش از 100 آبفشان شناسایی کرده است. اگر این آبفشان‌ها و یخ‌ها از یک اقیانوس زیرسطحی نشات گرفته باشند، باید از تجهیزات مدرن بیشتری برای جستجوی نشانه‌های حیات استفاده کرد.

4-تیتان

کاسینی در زمان کاوشِ زحل به دیدار تیتان هم رفته و این تصاویر شگفت‌انگیز را از بازتاب نور خورشید در سطح مایع گرفته است. کاسینی فرودگری را در این قمر نشاند و آن فرودگر هم موفق به یافتن خطوط ساحلی، کانال‌های عبور آب و برخی دیگر از عوارض زمین مانند شد.

متاسفانه، دریاچه‌های هیدروکربنی ظاهرا از اتان و متان مایع تشکیل شده‌اند، نَه آب. چنین چیزی در زمین دیده نمی شود، اما احتمال حیات را از بین نمی برد. شاید حیات بتواند فرگشت پیدا کرده و از مایعات به جای آب استفاده کند. البته شاید در آنجا آب هم باشد. در زمین، دانشمندان میکروب‌هایی را شناسایی کرده‌اند که در بزرگترین دریاچه یعنی «Pitch Lake» قرار دارد.

اگرچه قابل توجه‌ترین ویژگی تیتان، وجود دریاچه‌های هیدروکربنی است، اما هنوز شواهدی از اقیانوس زیرسطحی دیگری هم وجود دارد. به مانند سایر اقمار آبی، جاذبه تیتان حکایت از نشانه‌هایی دارد که اقیانوس بسیار شوری در زیر سطح موجود است. تصور بر این است که قمر اروپا آب بیشتری در مقایسه با زمین داشته باشد، اما تیتان از مجموع آن دو هم احتمالا آب بیشتری دارد. شاید روزی فضانوردانی در دریاچه‌های متان حضور پیدا کنند. هنوز امیدها برای یافتن حیات در چنین اقماری زنده است و جستجوها باید ادامه داشته باشد.

حتی اگر حیاتی در کار نباشد، اطلاعات بسیار زیادی کسب خواهیم کرد. مطالعه این اقیانوس‌های بی‌جان می تواند به ما کمک کند تا اطلاعات زیادی درباره شرایط اولیه در اقیانوس‌های زمین بدست آوریم. این احتمال وجود دارد که فرایندهای زمین‌شناسی را در مکان‌های دیگر منظومه‌شمسی هم پیدا کنیم. جستجوی حیات در جاهای دیگر، هرگز به منزله هدررفت زمان یا منابع نیست. اما چه می شود اگر نوعی حیات پیدا کنیم؟ یافتن حیات در سیاره یا قمری دیگر می تواند دیدگاه کلی ما را درباره حیات در جهان دستخوش تغییر قرار بدهد. این گونه تلاش‌ها می تواند نحوه نگرش ما از سیاره‌های فراخورشیدی را تغییر خواهد داد.

ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: gadgette.com