بیگ بنگ: بر طبق گفته محققان، ماه قمر زمین در گذشته ای دور دارای قلب مغناطیسی بود که منجر به وجود آمدن میدان مغناطیسی قوی تر از میدان مغناطیسی زمین می شد. با این حال، رازهای پنهان زیادی در خصوص میدان مغناطیسی ماه وجود دارد. اینکه چه چیزی به آن نیرو می بخشد و چه زمانی این میدان خاتمه یافت، سوالاتی هستند که دانشمندان درصدد یافتن پاسخ به آنها بر آمده اند.

دانشمندان ادعا می کنند میلیاردها سال قبل، احتمالا ماه از يک میدان مغناطیسی قوی تر از زمین برخوردار بوده است.
دانشمندان ادعا می کنند میلیاردها سال قبل، احتمالا ماه از يک میدان مغناطیسی قوی تر از زمین برخوردار بوده است.

به گزارش بیگ بنگ، ماه امروزی فاقد میدان مغناطیسی جهانی می باشد. با این وجود، سنگ های جمع آوری شده از ماه توسط فضانوردان در طی عملیات آپولو گویای آن است که ماه میلیاردها سال پیش دارای یک میدان مغناطیسی بوده است. اما دانشمندان از این مسئله اطمینان ندارند که آیا ماه به مانند کره زمین توانست میدان مغناطیسی به وجود آورد یا خیر و آيا میدان مغناطیسی حاکم در ماه توسط نیروهای خارجی شکل گرفته است یا خیر. برای مثال، اثرات کیهانی بر ماه می توانست پلاسمای ابرداغ را برانگیزد و به شکل گیری میدان های مغناطیسی قوی کمک کند. این توضیحی برای سنگ های مغناطیسی کشف شده توسط فضانوردان می باشد.

با این حال در سالیان اخیر، نسل جدیدی از روشهای علمی و شبیه سازی های کامپیوتری با استدلال های محکم نشان داده‌اند که ماه از یک هسته مغناطیسی مشابه زمین برخوردار بوده است. میدان های مغناطیسی از طریق جریان های الکتریکی ایجاد می شوند. بنجامين وایز دانشمند سیاره شناسی در دانشگاه ام آی تی خاطر نشان کرد: « به اعتقاد ما، سیاره ها با حرکت سیالات رساناگر الکتریکی درون آنها شرایط را برای ایجاد میدان های مغناطیسی مهُيّا می سازند.» فلز روان موجود در هسته زمين، قلب سیاره را به یک دینام تبدیل می کند و این دینام، میدان مغناطیسی زمین را پدید می آورد. اگر ماه دینامی داشت که یک میدان مغناطیسی ایجاد می کرد، در این صورت سرنخ های کلیدی درباره ساختار درونی پنهان آن بدست می آوردیم.

وایز افزود: « سوالی که بیش از چهار دهه و حتی قبل از عملیات آپولو پیرامون علوم مرتبط با ماه مطرح شده این است که ماه تا چه اندازه پیکره ای ازلی و ذوب نشده میباشد، درست مثل بسیاری از سيارک های دیگر. چرا که تفاوت آن با پیکره های تکامل یافته ی ذوب شده که دارای ساختار های چند لایه اند، مشهود است. ماه واسطه ای میان یک سیاره و جرم کوچکی مانند یک سيارک به حساب می آید. پس اگر به این نتیجه برسیم که ماه در گذاشته دینامی داشت، میتوان ادعا کرد که ماه از جمله اجرام تکامل یافته ای بود که مانند زمین به لایه های مختلفی تقسیم شد. بدین ترتیب، سرنخ هایی هم درباره منشأ ماه حاصل می آید. بر اساس برخی مدلها، ماه در ابتدا سرد و سخت بود. اما برخی دیگر می گویند که ماه در طی اثر بزرگی به وجود آمده و البته بسیار داغ هم بوده است.»

اسکن های اخیر از سنگ های مغناطیسی ماه که هیچ نشانی از اثرات کیهانی در آنها مشاهده نمی شود، اکنون شواهدی نشان می دهند که ماه در 4.25 میلیارد سال پیش تا 3.56 میلیارد سال پیش دارای میدان مغناطیسی بود، یعنی حداقل یک میلیارد سال بعد از شکل گیری ماه. وایز همچنین بیان کرد: «میدان مغناطیسی زمین هم اکنون 50 میکرو تسلا قدرت دارد. احتمالا ماه در ابتدا میدان مغناطیسی قوی تری داشته است که بیش از 70 میکرو تسلا تخمین زده می شود.» هنوز از این موضوع اطمینان حاصل نشده است که چه عاملی نیروی این میدان مغناطیسی شدید را تأمین می کرد.

بر طبق گفته‌های وایز، با در نظر گرفتن این که ماه هسته بسیار کوچکی دارد، درکش سخت و دشوار است که چگونه میدان مغناطیسی ماه می توانست این قدر قوی باشد. هسته ماه احتمالا یک پنجم تا یک هفتم شعاع آن باشد، در حالیکه هسته زمین شاید نصف شعاع آن سیاره باشد. این بدان معناست که سطح ماه فاصله بسیار زیادی با هسته اش دارد. از آنجا که قدرت میدان های مغناطیسی در اثر فاصله به سرعت کاهش می یابد، درک این مسئله که چگونه می شود ماه چنین میدان مغناطیسی پر قدرتی داشته باشد، قدری سخت است.

moons-magnetic-fieldتمامی دینام های شناخته شده سیارات در اثر پدیده ای به نام همرفتی تامین انرژی می شوند. با توجه به اندازه ماه که در حدود یک چهارم قطر زمین برآورد می شود، ماه باید نسبتا سریع سرد شده باشد. پس دینام ماه که تنها به وسیله جریان همرفتی تامین انرژی می شود باید چند صد میلیون به پایداری اش ادامه دهد. مدل های جدید نشان می دهند که احتمالا بخش داخلی ماه کمتر از آنچه که تصور میشد دارای خاصیت گرانروی بوده و ماده رادیو اکتیو درون ماه آن را گرم نگه داشته است. این عوامل زمینه را برای پایداری دینام همرفتی ماه تا 3.5 میلیارد سال پیش هموار کرده اند.

در طول تاریخ، ماه بیشتر به عنوان راز برای بشر بوده که البته در پاره ای از زمان، باعث برانگیختن ترس و شگفتی شده است. ماه تا به امروز منبع راز و افسانه می باشد. امروزه اطلاعات زیادی در خصوص ماهواره طبیعی مورد علاقه مان(ماه) بدست آورده ایم. ساز و کارهای دیگری هم هستند که به اعتقاد دانشمندان نقش مهمی در تامین نیروی لازم برای کارکرد دینام ماه داشته اند. وایز می گوید:« شما میتوانید به این حقیقت تکیه کنید که چرخش ماه با گذشت زمان ارتعاش بیشتری می یابد که به آن انحراف مسیر یا تغییر محور می گویند. در گذشته که ماه به زمین نزدیک بود، طبيعتاً شدت ارتعاش هم زیاد بود. این فرآیند میتواند بازده عملکردی دینام را با افزایش روبرو سازد. امروزه این دو ساز و کار در هیچ اجرام سیاره ای مشاهده نمی شوند، اما می توانند راه های جدید ایجاد میدان های مغناطیسی را به ما عرضه کنند.»

ساز و کار دیگر می تواند به عنوان منبع انرژی اصلی برای دینام زمین تلقّی گردد که بلور سازی هسته زمین نام دارد و باعث می شود عناصر سبکی نظیر سولفور از پایین به بالا کشیده شوند. این پروسه به احتمال زیاد نقش قابل توجهی در پایدار سازی دینام ماه ایفا می کرده است. نکته عجیب اینجاست که میدان مغناطیسی ماه بعد از 3.5 میلیارد سال پیش بطور کامل از بین نرفت، بلکه پا برجا ماند اگرچه 10 برابر ضعیف تر شد. وایز در ادامه گفت:« احتمال میرود ساز و کار های دینامی متعددی وجود داشته اند که در زمان های مختلف در ماه عمل می کرده اند. ساز و کاری در دوره های نخست ماه وجود داشت، زمانیکه میدان مغناطیسی به شدت قوی بود. سازوکار دیگری هم با زوال ساز و کار اول تا چند سال ایفای نقش کرد.»

برخی مدل ها نشان می دهند که دینام( ژنراتور) ماه می توانست بصورت خود به خود از حالت قوی به ضعیف گذار کند. نکات مبهم و ناشناخته بسیاری درباره میدان مغناطیسی ماه وجود دارد. ویس بر این باور است که هنوز زمان از کار افتادن دینام ماه در هاله ای از ابهام قرار دارد. شواهدی در دست هست مبنی بر اینکه دینام حداقل تا 3.3 میلیارد سال پیش کار می کرده است و شاید هم تا 1.3 میلیارد سال پیش. وایز و همکارش سونیا تيکو آخرین یافته ها را در نشریه Science به چاپ رساندند.

ترجمه: منصور نقی لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: space.com

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.