بیگ بنگ: قمرهای زحل به اندازه ای محیط‌های گوناگونی دارند که شما باید یک ماموریت کامل را برای دیدن آنها بگذرانید. از “تیتان” پرتغالی مبهم گرفته تا آبفشان های یخی که از “انسلادوس” سرچشمه میگیرند، مطالعه هر یک از آنها اطلاعات جدیدی را به همراه خواهد داشت.

تصویری از سیاره زحل و تعدادی از قمرهایش شامل: تیتان، انسلادوس، دیونه، رئا و هلن
تصویری از سیاره زحل و تعدادی از قمرهایش شامل: تیتان، انسلادوس، دیونه، رئا و هلن

به گزارش بیگ بنگ، اکتشافات مربوط به اقمار و حلقه های سیاره ی زحل همچنان ادامه دارد. به صورتی که تا آوریل ۲۰۱۴، تعداد ۶۲ قمر زحل و البته حلقه های منحصر به فردش شناخته شدند که 53 عدد از آنها نامگذاری نیز شده اند. در حالی که این تعداد زیاد به نظر میرسند، سیاره ی دیگری در منظومه ی شمسی ما وجود دارد که بیشتر از این تعداد قمر دارد؛ غول گازی مشتری با ۶۷ قمر جداگانه رکوردار است. در مدار زحل بیشتر این قمرها، تا حدی کوچک به شمار میروند اما از طرفی نوع بزرگ آنها هم مثل قمر تیتان وجود دارد. در پایین توضیحاتی در رابطه با بعضی از قمرهایِ برجسته ی سیاره زحل داده می شود:

تیتان: تیتان تنها قمر زحل است که تاکنون پای یک کاوشگر زمینی بنام هوینگس به آن باز شده است، این کاوشگر به همراه فضاپیمای کاسینی حمل می شد و در در ۱۴ ژانویه ۲۰۰۵ به سطح تیتان نشست و تا ۹۰ دقیقه پس از فرود اطلاعاتی از سطح و جو آن مخابره کرد. چیزهایی شبیه زمین مانندِ وجود تیتان و اتمسفر ضخیم باعث علاقمندی دانشمندان به این دنیای بیگانه شده است، همچنین در این قمر باران‌هایی از اتان و متان در اتمسفرش وجود دارد.

نمایی از سطح تیتان که در سال 2005 توسط کاوشگر هوینگس ثبت شده است.
نمایی از سطح تیتان که در سال 2005 توسط کاوشگر هوینگس ثبت شده است.

انسلادوس: قمری به شدت بازتابنده ی نور که به دلیل ساختار یخ های تشکیل دهنده ی آن میباشد. با دمای منفی ۲۰۱ درجه سلسیوس، انسلادوس قمری سرد محسوب میشود. این قمر حداقل پنج سطح زمین شناختی متفاوت دارد، یک سطح جوان جغرافیایی مربوط به کمتر از صد میلیون سال و ممکن است که اقیانوسی از آب مایع داخلی داشته باشد. این قمر همچنین به آبفشان های یخی اش، مشهور است.

در این تصویر سطح انسلادوس با جزئیات عالی در زیر نور خورشید مشخص است. دانشمندان معتقدند در زیر سطح این قمر اقیانوسی از آب نهفته است.

رئا: این قمر حداقل دو بخش اصلی دارد: دهانه روشن کوه های آن با دهانه ای بیش از ۴۰ کیلومتر و قسمت دوم با دهانه هایی کوچکتر. ناسا بیان کرد:”این اختلاف ممکن است مربوط به یک پدیده در رابطه با شکل گیری سطحی زمین شناختی جدید در تاریخ این قمر باشد”.

میماس: بعضی از مردم به شوخی آنرا ستاره مرگ مینامند زیرا دهانه کوهی که در آن وجود دارد شبیه یکی از دستگاه های استفاده شده در مجموعه فیلم “جنگ ستارگان” است. فرورفتگی ۱۴۰ کیلومتری بنام “هِرشل”، یک سوم از قمر را به خود اختصاص داده است. اتفاق بزرگی که احتمال رخ دادن آن وجود داشته، وجود شکاف هایی را در طرف مخالف هرشل توجیه میکند. در حقیقت در سطح کوچک این قمر، فرورفتگی های دیگری وجود دارد که لقب گودترین دهانه های برخوردی در منظومه شمسی را به آن داده است.

عکسی نزدیک از میماس قمر زحل که فضاپیمای کاسینی در ۱۳ فوریه ۲۰۱۰ به ثبت رسانده است.

پَن: این قمر کوچک میان فاصله “اِنک” در حلقه A زحل به دور مدار می چرخد و از این فاصله، در برابر پر شدن ِ مواد یخی موجود در حلقه، محافظت میکند. همچنین حرکت های آن علامت هایی روی حلقه های آن در هر طرف باقی میگذارند. عکس های با فاصله ای که از آن گرفته شده، نشان میدهد که شکلی گردو مانند دارد.

10731_7321تتیس: قمر بدون اتمسفر که فرورفتگی بزرگی به نام ادیسه به اندازه ی ۴۰۰ کیلومتر ضخامت یعنی حدود دو پنجم تتیس، دارد. همچنین دارای دره ای بزرگ به اسم ایتاکا کازما با بزرگی ۱۰۰ کیلومتر، میباشد.

دیونه: قمری که تصور میگردد شاید به دلیل رویدادی بزرگ،۱۸۰ درجه چرخیده است. این قمر پوشیده شده از تنگه ها و فرورفتگی های فراوان و همچنین از گرد و خاک، در حلقه E، که اصالتا از انسلادوس آمده، واقع شده است.

در این تصویر قمر دیونه در مقابل تیتان دیده می شود.

حلقه های زحل

حلقه های زحل، از قطعات یخی در ابعاد مختلف ساخته شده است که بصورت قمرهای یخ ریز و درشت آن را احاطه کرده اند. برخی تکه های یخ، تنها چند میکرون تا چندین متر قطر دارند که از زمان تشکیل خود زحل، وجود داشته اند؛ در حالیکه بقیه مداوماً بر اثر برخوردهای مکرر با یکدیگر، شکسته شده و یا تغییر شکل می دهند. دانشمندان برخی حلقه های مشخص را بر اساس ابعاد و جنسشان دسته بندی کرده اند و هر حلقه نیز با شکافی مشخص از هم جدا شده است.

saturn-photographed-by-hubble-2-_1600_وقتي در دهه 1610 گاليله اين حلقه ها را مشاهده كرد نتوانست آنها را با تلسكوپ كوچكش به طور شفاف ببيند و فكر كرد كه آنها ماه هاي خيلي بزرگي هستند. در سال 1656 كريستين هويگنس ستاره شناس هلندي بعد از به كار بردن يك تلسكوپ قوي تر آنها را حلقه هاي باريك و صاف اطراف کیوان توصيف كرد. هويگنس فكر كرد كه حلقه، يك لايه يا صفحه خاكي تشكيل شده از مقداري ماده است.

در سال 1675 جيوواني دمنيو كاسيني ستاره شناس فرانسوي متولد ايتاليا، كشف دو حلقه جدا كه در نتيجه ازدحام ماه ها تشكيل شده بودند را اعلام كرد. حلقه هاي اصلي بسيار پهن هستند. براي مثال خارجي ترين حلقه 300 هزار كيلومتر عرض دارد. اما اين حلقه ها به قدري باريكند كه نمي توان از زمين آنها را بدون تلسكوپ ديد. ضخامت اين حلقه ها متفاوت است و از حدود 200 تا 3000 متر است. فضايي حلقه ها را از همديگر جدا مي كند. هر يك از فاصله ها يا شكاف ها حدود 3200 كيلومتر يا بيشتر از آن پهنا دارد. بعضي از شكاف هاي بين حلقه هاي اصلي هم فرها يا جعد هايي مثل موی مجعد انسان دارند.

Screen-Shot-2013-07-01-at-7.42.10-PMروش ساده الفبایی که برای نامگذاری حلقه ها بکار برده شده است، همان A B C نیست که همه به خاطر داریم؛ بلکه این حروف الفبا هر کدام مشخص کننده ی یک حلقه هستند، بصورت پراکنده وجود دارند. داخلی ترین حلقه زحل، D نام دارد که پس از آن حلقه C جای گرفته است. هر دوی آنها کم نور بوده و قمری در حوالی اشان وجود ندارد (البته اگر وجود داشته باشد هنوز کشف نشده است). حلقه B، بزرگترین و پرنورترین حلقه زحل است که خود چندین شکاف قابل رؤیت دارد. شکاف کاسینی، بزرگترین شکاف مابین حلقه های زحل است که حلقه B را از حلقه A متمایز می سازد.

شکاف اِنکه، درون حلقه A جای دارد که دلیل آن نیز وجود قمری به نام پَن است که مواد را در مسیر خود جارو کرده است. تلو تلو خوردن های حلقه A، معلول آشفتگی های گرانشی حاصل از دیگر قمرهایی است که در آن نزدیکی وجود دارند. اخیراً دانشمندان دریافته اند که مواد جدید تشکیل دهنده حلقه ها ممکن است منشأ قمری داشته باشند. قمر کوچک دَفنیس نیز در حلقه A وجود دارد. چندین ریزقمر دیگر نیز در حلقه A کشف شده است که تنها با آشفتگی های V شکلی که در حلقه ها ایجاد می کنند، قابل تشخیص هستند.

Saturn's_Rings_PIA03550حلقه F زحل، بیرون از حلقه A قرار داشته و میزبان قمرهای پرومتئوس و پاندورا است. جانوس و اپیمتئوس، آنقدر قمرهای خاصی هستند که حلقه مختص به خودشان را دارند. ذرات موجود در این حلقه، از ریزشهابسنگ هایی که به سطح این دو قمر برخورد می کند، نشأت می گیرند. حلقه G مابین حلقه های F و E واقع شده است. بسیار کم نور است و تسط قمر میماس نیز کنترل می شود. حلقه E، آخرین حلقه زحل و وسیع ترین حلقه است و از ذرات بسیار ریزی پر شده است که گمان می رود توسط یخفشان های قمر انسلادوس تأمین می شوند. میماس، تتیس و دیونه قمرهای دیگری هستند که در حلقه E واقع شده اند. قمرهای رئا، تیتان، هایپریون و یاپتئوس، بزرگترین اقمار زحل محسوب می شوند که بیرون از حلقه E به دور زحل می چرخند. حلقه های زحل همیشه از میان دوربین نجومی ما قابل رویت نیستند. در هر دوره 29 ½ ساله، لبه حلقه ها به سوی ما قرار میگیرد و در چنین مواقعی نمیتوانیم آنها را رویت کنیم. در اوقات دیگری که حلقه ها با وضوح کامل دیده میشوند، یا در بالا و یا در پایین سیاره قرار دارند.

سایت علمی بیگ بنگ / منابع: universetoday.com , Rings of Saturn

با تشکر از: سلما قیومی

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

4 دیدگاه

  1. سلام !
    خیلی ها تشکر از وبسایت زیبای تان ، ارزش هر مطلب تان میلیون ها ارزش دارد.
    و کسی هستم که روزی دو یا سه بار از ویب سایت شما دیدن میکنم.
    اگر خواهشی داشته باشم پیرامون 67 قمر سیاره مشتری معلومات بدهید. امید وارم که خواهشم پذیرفته شود.
    با احترام و سپاس از زحمات شما … !
    پاییز