به گزارش بیگ بنگ به نقل از BBC، تاريخ زمين از ده‌ها نقطه متحول‌كننده برخوردار بوده كه روند فرگشت اين سياره را دگرگون ساخته‌است. از جهش در روند تكاملي گرفته تا برخورد برخورد مرگبار شهاب‌سنگ‌ها، همين تحولات بزرگ بوده‌اند كه جهان امروز ما را شكل داده‌اند.

تولد زمين، 4.5 ميليارد سال پيش

زمين از ابري از ميان غبارهاي كيهاني و سنگ‌هايي كه خورشيد جوان را فراگرفته‌ بودند، متولد شد. زمين زماني شكل گرفت كه اين سنگ‌ها با يكديگر برخورد كردند، اين سنگ‌ها به تدريج به اندازه‌اي بزرگ شدند كه توانستند با كمك نيروي گرانش خود، تمامي سنگ‌ها و اجرام  نزديك به خود را جذب كرده و به تدريج تبديل به سياره زمين شد. ماه كمي پس از تولد زمين ايجاد شد، زماني كه جرمي بزرگ با زمين برخورد كرده و تكه‌اي بزرگ از آن را به شكل توده‌اي خاك و تكه سنگ از سياره جدا كرد و آن تكه به تدريج به ماه تبديل شد.

اولين ارگانيزم‌ها، 4 تا 3.5 ميليارد سال پيش

هيچكس دقيق نمي‌داند حيات زمين از چه زماني آغاز شد. قديمي‌ترين فسيل تاييد شده به ميكروارگانيزم‌هاي تك سلولی اختصاص دارد كه 3.5 ميليارد سال قدمت دارند. ممكن است حيات كمي پيش از اين تك سلولي‌ها شكل گرفته باشد، اما قطعا زماني كه شهاب‌هاي كيهاني زمين را بمباران مي‌كردند، هنوز خبري از زندگي روز سياره نبوده است. ممكن است حيات در رگه‌هاي گرم و قليايي بستر درياها و يا آبهاي آزاد و يا روي خشكي ايجاد شده‌ باشد. كسي نمي‌داند و همچنين كسي نمي‌داند ظاهر اولين موجود زنده روي زمين چگونه بوده‌ است.

فتوسنتز، 3.4 ميليارد سال پيش

حيات براي بقاي خود به انرژي نياز دارد و بزرگترين منبع انرژي حيات روي زمين نور خورشيد است. برخي از اولين ميكروارگانيزم‌هاي اوليه شيوه‌اي را براي استفاده از نور خورشيد براي استخراج قند از مولكول‌هاي ساده ايجاد كردند كه اين تكنيك فتوسنتز نام گرفت. اما برخلاف گياهان امروزي، ارگانيزم‌هاي فتوسنتز‌كننده از خود اكسيژن آزاد نمي‌كردند از اين رو در آن دوران هيچ اكسيژني در زمين نبود.

شكل‌گيري قاره‌ها، سه ميليارد سال پيش؟

پوسته امروزي زمين به چند صفحه سنگي تقسيم شده‌است كه گاه خزيدن يكي از آنها به زير ديگري باعث مي‌شود بخشي از اين صفحات در قلب مذاب سياره از بين بروند. اين فرايند كه به تكتونيك صفحه‌اي شهرت دارد درحدود سه ميليارد سال پيش آغاز شده‌است. با آغاز اين فرايند روي زمين، اولين قاره نيز شكل گرفت كه امروزه آن را Ur مي‌نامند.

ايجاد هواي قابل تنفس، 2.4 ميليارد سال پيش

طي اولين نيمه تاريخ زندگي زمين، اكسيژني در هوا وجود نداشت. اما باكتري‌ها به تدريج آغاز به جذب انرژي خورشيد و توليد قند از دي‌اكسيد كربن و آب كردند،‌ درست مانند گياهان سبز امروزي. اين ميكروب‌ها اكسيژن را به عنوان محصولي جانبي در هوا منتشر مي‌كردند و به تدريج اتمسفري مملو از اكسيژن امروز شكل گرفت. اما اولين اكسيژني كه روي زمين ايجاد شد منجر به انجماد كل سياره زمين شد و زمين را به گلوله‌اي برفي تبديل كرد زيرا اكسيژن متان را از اتمسفر زمين مي‌زدود.

سلول‌هاي پيچيده، دو تا يك ميليارد سال پيش

ارگانيزم‌هاي اوليه سلول‌هايي ساده مشابه باكتري‌هاي مدرن بوده‌اند، اما تعدادي از آنها از نظر ساختار داخلي دچار پيچيدگي شدند. اين يوكاريوت‌ها تجهيزات ويژه‌اي را درون سلول‌هاي خود ايجاد كردند، از جمله منبعي جديد از انرژي كه سازه‌اي سوسيسي شكل به نام ميتوكندريا است. هر جاندار و گياهي كه تاكنون مشاهده كرده‌ايد يك يوكاريوت است.

جنسيت، 1.2 ميليارد سال پيش؟

فسيل‌هاي به جا مانده از از 1.8 ميليارد سال تا 800 ميليون سال پيش بسيار شبيه به يكديگرند، اما در آن دوران، در پشت صحنه رويداد‌هايي درحال وقوع بود كه در نهايت در حدود 1.2 ميليارد سال پيش منجر به ايجاد جنسيت در ارگانيزم‌ها و توقف زاد و ولد به شيوه تقسيم سلولي شد.

ارگانيزم‌هاي بزرگ، يك ميليارد سال پيش؟

در آن دوران، حيات ديگر تنها از تك‌سلولي‌ها تشكيل نشده‌ بود و سلول‌ها براي ايجاد ارگانيزم‌هاي بزرگتري مانند دهان، ماهيچه و اندام‌هاي حسي، با يكديگر همكاري مي‌كردند. تعيين زمان دقيق وقوع اين رويداد دشوار است،  فسيل‌هايي از ارگانيزم‌هاي پيچيده وجود دارند كه قدمت آنها 2.1 ميليارد سال است، اما ممكن است اين فسيل‌ها تنها توده‌اي از باكتري‌ها باشند. گروه‌هاي مختلفي از ارگانيزم‌ها تكامل چند سلولي را به صورت مستقل از يكديگر آغاز كردند و گياهان در اين روند پيشگام بودند.

جهان منجمد، 850 تا 635 ميليون سال پيش

زمين در فاصله‌اي 200 ميليون ساله، دوبار منجمد شد و لايه‌هاي يخي از قطب تا استوا را پوشاند. اين دوران گلوله برفي دوم احتمالا آغازگر فرگشت اولين حيوانات پيچيده بوده‌است. پس از اين دوران بود كه ارگانيزم‌هاي پيچيده، جانداراني لوله‌اي شكل يا ساقه‌اي مانند به نام ادیاکاران ظهور كردند.

جهش‌هاي فرگشتی، 535 ميليون سال پيش

پس از آغاز فرگشت ِ حيوانات، روند تكامل وارد دو جهش بزرگ شد. در انفجار كامبرين، طي دوره‌اي چند ده ميليون ساله تمامي حيوانات مدرن روز زمين ظاهر شدند. سپس در حدود 489 ميليون سال پيش گروه‌هاي جانوري طي رويداد متنوع‌سازي گونه‌هاي زيستي اردویسین به شكل‌هاي متفاوت تغيير شكل يافتند.

خارج از دريا، 465 ميليون سال پيش

در حدود 500 ميليون سال پيش، برخي از حيوانات براي مدتي كوتاه به خشكي مي‌آمدند تا بتوانند به دور از چشم شكارچيان تخم‌گذاري كنند. گياهان اولين ساكنان دائم خشكي بودند. اولين گياهان زمين از اقوام خزه‌هاي سبز بودند كه به تدريج دچار تنوع گونه شده و گياهان مختلف را تشكيل دادند.

مصيبت اردویسین، 460 تا 430 ميليون سال پيش

دوران اردویسین دوران شكوفايي حيات روي زمين بود. اما در آستانه پايان اين دوران،‌ زمين به شدت سرد شد و صفحات يخي از قطب‌ها آغاز شده و سرتاسر زمين را فرا گرفتند. عصر يخبنداني كه پي از آن آغاز شد به دوران آندي-صحرايي شهرت دارد، زيرا شواهد آغاز آن در كوه‌هاي آند و صحراي بزرگ آفريقا كشف شده‌ است. اين دوران يخبندان زمينه ساز دومين دور از انقراض گسترده روي زمين شد. در آن دوران بيشتر گونه‌هاي زيستي در دريا محدود بودند و 85 درصد از آنها از بين رفتند. فراوان شدن تعداد ماهي‌ها از عواقب اين عصر يخبندان به شمار مي‌رود.

از باله به پا، 375 ميليون سال پيش

پس از رشد و نمو گياهان روي زمين، اكنون نوبت حيوانات بود كه از آب خارج شوند. حشرات اولين جانداراني بودند كه در حدود 400 ميليون سال پيش وارد خشكي شدند. پس از آنها، ماهي بزرگي به نام تيكتاليك بود كه وارد خشكي شد، جانداري شبيه به سمندر كه به تدريج داراي دست و پا شد و زمينه فرگشت دوزيستان، خزندگان و پستانداران را به وجود آورد. خروج اين جاندار از آب در آن دوران اتفاق خوبي بود زيرا كمي پس از آن، انقراض دونین پسین باعث شد بسياري از جانداران دريايي از جمله تعدادي از ماهي‌هاي زره‌دار منقرض شوند.

ورود مارمولك‌ها، 320 ميليون سال پيش

زماني كه اولين خزنده روي زمين قدم گذاشت، زمين در ميانه دوران سرد و طولاني به نام عصر يخبندان پالئوزوئيك بود. خزندگان از دوزيستاني سوسمار مانند فرگشت يافتند و برخلاف اجدادشان از پوستي سخت و خشن برخوردار بوده و در خشكي تخم‌گذاري مي‌كردند. به واسطه همين مزيت‌ها اين جانداران به اصلي‌ترين حيوانات روي خشكي تبديل شدند. دايمترودون بادباني يكي از اين خزندگان است كه طولي برابر 4.5 متر داشت، اما از خانواده دايناسورها به شمار نمي‌رفت.

ابرقاره‌ها، 300 ميليون سال پيش

براي آخرين‌بار، تمامي قاره‌هاي زمين در كنار يكديگر قرار گرفتند تا يك ابرقاره را ايجاد كنند. اين قاره كه پانگه‌آ نام داشت، توسط اقيانوسي به نام پانتالاسا احاطه شده‌ بود. اين شكل زمين تا 175 ميليون سال پيش حفظ شد، و پس از آن اين قاره آغاز به تجزيه كرد و طي چند ده ميليون سال به چند تكه تقسيم شد و قاره‌هاي مدرن امروزي شكل گرفتند.

انقراض پرمين، 252 ميليون سال پيش

با رونق يافتن نسل خزندگان روي زمين، حيات روي زمين با بزرگترين چالش خود مواجه‌ شد. انقراض پرمين شديد‌ترين انقراض كلي در تاريخ سياره به شمار مي‌رود كه طي آن 96 درصد از جانداران دريايي و زميني نابود شدند. هنوز كسي نميداند چه‌چيز آغازگر اين دوران انقراض بوده‌ است، اما احتمال داده مي‌شود فوران‌هاي آتشفشاني اصلي‌ترين عامل آن بوده‌است. پس از اين دوران بود كه دايناسورها روي زمين فرگشت يافتند.

هيولاهاي پرمو، 220 ميليون سال پيش

با آغاز فرگشت دايناسورها، اولين پستانداران نيز تكامل يافتند. اجداد آنها خزندگاني به نام سينودونت‌ها (سگ‌دندان‌ها) بودند كه شباهت كمي به سگ‌ها داشته و بدن آنها از خز يا مو پوشانده شده‌بود. پستانداران اوليه نظير مورگانوكودون كوچك و شبيه به موش‌كور بودند، و احتمالا تنها شبها فعاليت مي‌كردند. همين موضوع باعث شد ويژگي خونگرمي در آنها ايجاد شود تا حرارت بدن آنها در شرايط مختلف تثبيت شود.

رونق دايناسور‌ها، 201 ميليون سال پيش

دايناسورها در اين دوران در حال رونق زندگي خود روي زمين بودند و جانداران دريايي غول‌پيكري به نام ايكتيوسوريا يا ماهي‌خزنده‌ها، به اصلي‌ترين شكارچيان درياها تبديل شدند. سپس فاجعه‌اي ديگر رخ داد. هنوز دليل اصلي انقراض ترياسيك مشخص نشده‌است، اما در اين دوران نيز 80 درصد از جانداران نابود شدند. پس از اين دوره انقراض، دايناسورها به اصلي‌ترين ساكنان زمين تبديل شدند و به همين‌ دليل روند تكامل آنها را به جانداراني غول‌پيكر تبديل كرد. بزرگترين دايناسور آن دوران، دردنوگتوس، كه به دقت مورد مطالعه قرار گرفته‌ است،59 تن وزن داشته‌ است.

پرواز پرندگان، 160 ميليون سال پيش

پرندگان از دايناسورهاي پردار تكامل يافته‌اند، اجداد پرندگان مدرن دايناسوري منقار‌دار به نام ولاسيرپتر بوده‌ است كه به جاي بازوهايش بال داشته‌ است. مشهورترين پرنده اوليه زمين، آركائوپتريكس 150 ميليون سال پيش زندگي مي‌كرده‌ است. اما به تازگي فسيل پرندگاني قديمي‌تر از آن نيز در چين كشف شده‌است.

انقلاب گل‌ها، 130 ميليون سال پيش

شايد عجيب به نظر بيايد،‌ اما گلها نتيجۀ تحولي هستند كه در اواخر تاريخ زمين رخ داد. براي 465 ميليون سال گياهان روي زمين رشد كردند اما طي دو سوم از اين مدت زمان، هيچ گياهي گل نداشت. گياهان گلدار در اواسط عصر دايناسورها فرگشت يافتند. علف‌ها نيز در همين اواخر روي زمين رشد كرده‌اند و قديمي‌ترين فسيل علف تنها هفتاد ميليون سال قدمت دارد.

پنجمين انقراض، 65 ميليون سال پيش

احتمالا برخورد تكه سنگي بزرگ با بخشي از زمين كه امروزه مكزيك ناميده مي شود، انفجاري بزرگ ايجاد كرد كه خرابي چنداني در پي نداشت، اما خاكسترهاي ناشي از اين انفجار نور خورشيد را مسدود كرد و سرما و تاريكي را براي زمين به ارمغان آورد و به اين شكل،‌ پنجمين دوره انقراض آغاز شد. مشهورترين قربانيان اين دوران،‌ دايناسورها هستند.

زندگي روي درختان، 60 تا 55 ميليون سال پيش

تقريبا بلافاصله پس از انقراض دايناسورها، پستانداران توانايي پرورش نوزادان خود را درون اندام رحم به دست آوردند. به اين شكل اولين نسل نخستينيان كه اجداد ميمون‌ها و شامپانزه‌ها به شمار مي‌روند، در زمين فرگشت يافتند. اين جانداران بسيار ريز نقش بودند و وزني كمتر از 30 گرم داشتند. اين جانداران ساكن جنگل‌هاي مرطوب و گرمسيري آسيا بودند.

فتوسنتز C4

گياهان براي ميليون‌ها سال درگير جذب نور خورشيد و توليد قند بودند، فرايندي كه فتوسنتز ناميده مي‌شود. اما در حدود 32 تا 25 ميليون سال پيش كه نسبت به كل تاريخ زمين تاريخي بسيار جديد به شمار مي‌رود، گياهان شيوه‌اي بهتر را براي انجام اين‌كار يافتند. فتوسنتز C4 كه نسبت به شيوه معمولي فتوسنتز از كارايي بالاتري برخوردار است و به گياهان امكان مي‌دهد خود را با شرايط زيستي دشوار وفق دهند. دانشمندان امروزه در تلاشند تا گياه برنج را با شيوه فتوسنتز C4 وفق دهند تا بتوانند آن را در هر شرايطي كشت دهند.

اولین انسانیان‌ها – 13 تا 7 میلیون سال پیش

اولین میمون‌هایی که حدود ۲۵ میلیون سال پیش بر روی آفریقا ظاهر شدند. سپس، در نقطه‌ای از زمان، این گروه به اجداد انسان‌های مدرن و اجداد میمون‌های مدرن تقسیم شد. به آسانی نمی‌توان گفت که چه زماتی این اتفاق رخ داد، اما به لطف ژنتیک مدرن و کشفیات فسیلی، یک ایدۀ احتمالی داریم. قدیمی‌ترین انسانیان شناخته شده “ساحل‌مردم چادی”(Sahelanthropus tchadensis) بوده که حدود ۷ میلیون سال پیش می‌زیست.

انسان‌ها، هفت ميليون سال تا 200 هزار سال پيش

اولين نشانه‌هاي حضور انسان اوليه روي زمين به هفت ميليون سال پيش باز مي‌گردد. نسل انسان‌هاي مدرن در حدود 200 هزار سال پيش قدم به زمين گذاشت و به تدريج از قاره آفريقا به تمامي قاره‌ها پراكنده شدند. فعاليت‌هاي ما انسان‌ها در حال زمينه‌سازي آغاز ششمين دورۀ انقراض عمومي و در حال رقم زدن سريع‌ترين روند تغييرات آب‌و‌هوايي است.

سایت علمی بیگ بنگ / منبع: BBC