بیگ بنگ: به گفته دانشمندان، شواهد ژنومی و زیست بوم‌شناسی نشان می‌دهد جمعیت ساکن در فلات ایران، ژنی موروثی مشابه جمعیتی دارند که حدود ۷۰ هزار سال پیش از آفریقا خارج شدند.

پژوهشی جدید با ترکیب شواهد ژنتیکی، زیست‌بوم‌شناسی و باستان‌شناسی، فلات ایران را به عنوان یک منطقه کلیدی جغرافیایی معرفی کرده که در مراحل اولیه مهاجرت انسان خردمند (هومو ساپینس) از آفریقا نقش مرکزی را ایفا می‌کرده است. این کشف جدید، نور تازه‌ای بر سفر پیچیده جمعیت‌های انسانی می‌تاباند و درک ما از گسترش گونه‌ خودمان به اوراسیا را به چالش می‌کشد.

این مطالعه با عنوان «فلات ایران به عنوان مرکز تجمع انسان خردمند (هومو ساپینس) پس از خروج از آفریقا» در مجله‌ نیچر منتشر شده است. شواهد ژنتیکی، فسیلی و یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان خردمند (هوموسیپین) بین ۷۰ تا ۶۰ هزار سال پیش از قاره آفریقا خارج شد. با وجود این، به نظر می‌رسد که جمعیت انسان ۴۵ هزار سال پیش در سراسر اوراسیا پراکنده شد. تاکنون، مشخص نبود انسان‌ها در فاصله زمانی ۷۰ تا ۴۵ هزار سال پیش در چه محدوده جغرافیایی سکونت داشتند.

یافته‌های کلیدی این پژوهش شامل موارد زیر می‌شود:

فلات ایران به عنوان مرکز سکونت اولیه انسان: این مطالعه با استفاده از رویکرد ژنتیکیِ نوآورانه‌ای که با مدل‌سازی بوم‌باستان‌شناسی ترکیب شده، نشان می‌دهد فلات ایران منطقه‌ای است که موج جمعیتیِ ساکن‌ کل اوراسیا از آنجا سرچشمه گرفته‌اند. این منطقه به عنوان زیستگاهی مناسب، قادر به پشتیبانی از جمعیت بزرگ‌تری نسبت به سایر مناطق غرب آسیا بوده است.

تشابه ژنتیکی در جمعیت‌های باستانی و مدرن: مولفه‌ ژنتیکیِ شناسایی‌شده در جمعیت‌های فلات ایران، بر تمایز بلندمدت آن در این منطقه تأکید می‌کند که با شواهد ژنتیکی موجود (از جمله ژنوم‌های کهن و امروزی) سازگار است. این امضای ژنتیکی به لطف رویکرد جدیدی که ۴۰ هزار سال آمیزش و سایر رویدادهای گمراه‌کننده را تفکیک می‌کند، کشف شد. این ارتباط ژنتیکی اهمیت فلات ایران را به عنوان مکانی محوری برای سکونت اولیه‌ انسان و مهاجرت‌های بعدی، برجسته می‌کند.

به این ترتیب، در این پژوهش مشخص شد که جمعیت ساکن فلات ایران دارای یک جزء ژنتیکی موروثی‌اند که با جمعیتی که در کانون خارج از آفریقا ساکن شدند شباهت دارد، و نشان می‌دهد که فلات ایران در بازه زمانی ۶۰ تا ۴۰ هزار سال پیش، مکانی مناسب برای سکونت انسان بوده است.

پروفسور “مایکل پترایلیا” یکی از نویسندگان این مطالعه و مدیر مرکز تحقیقات تکامل انسان دانشگاه گریفیث استرالیا، تصویری به مراتب روشن‌تر از این تحرکات اولیه‌ انسان ارائه کرد. این کشفِ فلات ایران به عنوان قطب مهاجرت اولیه‌ انسان، درهای جدیدی را برای کاوش‌های باستان‌شناسی می‌گشاید، درک ما از سفر گونه‌ ما در سراسر قاره‌ها را غنی می‌کند.

پروفسور “پترایلیا” گفت: «مطالعه‌ میان‌رشته‌ای ما، دیدگاه منسجم‌تری نسبت به گذشته‌ باستان ارائه می‌دهد و دانش ما را دربارۀ دوره‌ حیاتی بین خروج از آفریقا و تمایز جمعیت‌های اوراسیایی افزایش می‌دهد. فلات ایران به عنوان منطقه‌ای کلیدی پدیدار می‌شود و نیاز به کاوش‌های باستان‌شناسی بیشتری را نشان می‌دهد.»

“لئوناردو والینی” نویسنده‌ی اول از دانشگاه پادوای ایتالیا، گفت: «این کشف، دوره‌ای ۲۰ هزار ساله از تاریخ انسان خردمند (هومو ساپینس) خارج از آفریقا را روشن می‌کند، دوره‌ای که در آن با جمعیت نئاندرتال تعامل داشتیم و رابطه‌ بین جمعیت‌های مختلف اوراسیایی را روشن می‌کند و سرنخ‌های مهمی برای درک تاریخ جمعیت‌شناسی گونه‌ ما در سراسر اروپا، شرق آسیا و اقیانوسیه ارائه می‌دهد.»

پروفسور “لوکا پاگانی” نویسنده‌ ارشد، افزود: «این کشفِ فلات ایران به عنوان قطب مهاجرت اولیه‌ انسان، درهای جدیدی را برای کاوش‌های باستان‌شناسی می‌گشاید، درک ما از سفر گونه‌ ما در سراسر قاره‌ها را غنی می‌کند و نقش محوری این منطقه را در شکل دادن به تاریخ بشر برجسته می‌کند.» جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Nature Communications منتشر شده است.