بیگ بنگ: وقتی به تجارب و خاطرات جدیدی مواجه می‌شوید، مغز شما تغییر می‌کند. بتازگی پژوهشگران نشان دادند که برخی از این تغییرات در ناحیه‌ای از مغز که مختص ادراک بصری است، رخ می‌دهد.

به گزارش بیگ بنگ، لحظاتِ درحال تغییرِ زندگی، لحظاتِ در حال تغییر مغز هم هستند: هر چیزی از اولین بوسه گرفته تا آخرین خداحافظی، سلول‌های درون جمجمه را تغییر می‌دهد. با این حال، توانایی یادگیری و یادآوری فراتر از تجربیات عمیقی است که برای آن تأسف می‌خوریم یا آن را گرامی می‌داریم. در واقع، مطالعۀ جدیدی به رهبری دانشمند دامشگاه راکفلر، چارلز دی. گیلبرت، نشان می‌دهد که حتی وقتی ما به صورت آگاهانه خاطرات جدیدی را شکل نمی‌دهیم، مغز ما می‌تواند به طرق مهمی تغییر کند و نحوۀ تفسیر ما و تعامل ما با دنیا را تغییر دهد.

گیلبرت، آرتور و جین راس، استاد علوم اعصاب و رفتار، می‌گویند: «برخی از ارتباطات در مغز بعد از دوره‌ای در اوایل زندگی، که دورۀ بحرانی نام دارد، ثابت می‌شوند. دیگر ارتباطات در طول زندگی تغییر می‌کنند و وقتی ما با تجارب جدیدی روبرو می‌شویم، نقش مهمی در رمزگذری اطلاعات در مغز ما دارند.»

ادراک کردن، باور کردن است

این مطالعه که در مجلۀ Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است، بر یادگیری ادراکی تمرکز دارد. یادگیری ادراکی فرآیندی است که شامل تنظم حس‌ها به منظور درک بهتر ظرافت‌های دیدنی‌ها، صداها و بوهای مختلف می‌باشد. ما اغلب اوقات آگاه نیستیم که در تشخیص دادن مثلاً بین دو شکل متفاوت، بهتر شده‌ایم؛ اما در طول زمان و با تکرارهای زیاد، این نوع یادگیری ناخودآگاه واقعاً رخ می‌دهد.

مدت زیادی است که دانشمندان می‌دانند که مغز می‌تواند خودش را تغییر دهد، هم در نتیجۀ شکل‌گیری خاطره‌ای طبیعی و هم به عنوان راهی برای بهبود از آسیب مغزی. به عنوان مثال، گیلبرت قبلاً نشان داده که وقتی آسیب مغزی بهبود می‌یابد، نورون‌ها، آکسون‌های جدیدی را به وجود می‌آورند. آکسون‌ها سیگنال‌ها را به سلول‌های دیگر منتقل می‌کنند. و مدت زیادی است که گیلبرت معتقد است که این نوع تغییر ممکن است در شرایط عادی هم رخ دهد.

گیلبرت می‌گوید: «ما همیشه شک داشتیم که این توانایی برای ایجاد ارتباطات جدید در مغز بزرگسالان، چیزی نیست که فقط به عنوان راهی برای بهبودی پس از آسیب نمو یافته باشد. بلکه، مکانیزمی است که ما در تمام طول زمان از آن در مغز خود استفاده می‌کنیم.» گیلبرت می‌گوید مهم‌تر اینکه، اختلال در این مکانیزم می‌تواند برخی اختلالات مغزی را تحت تأثیر قرار دهد. وی خاطرنشان می‌کند: «این نوه انعطاف‌پذیری نورونی در نواحی‌ای که خارج از درک ما است رخ می‌دهد. بنابراین اگر آن مکانیزم مختل شود، ممکن است اختلالات رفتاری، مانند اوتیسم و اسکیزوفرنیا، را به دنبال داشته باشد.»

می‌توانی آن را ببینی؟

گیلبرت و همکارانش به منظور آزمایش کردن این امر که آیا در نواحی مغزی مختص بینایی، تغییر رخ می‌دهد یا نه، دو میمون ماکائو را به چالش کشیدند تا عناصر درون صحنه‌های آشفته و بی‌نظم را ادراک کنند. در طول آزمایشات، میمون‌ها به دو تصویرِ کنار هم نگاه می‌کردند. هر دوی این تصاویر شامل خطوط درهم و برهم بود، اما در یکی از عکس‌ها، برخی از این خطوط در کنار هم قرار گرفته بودند و خط منسجمی را تشکیل می‌دادند. وظیفۀ میمون‌ها این بود که این خط منسجم را شناسایی کنند—و هرچه شامل تعداد کمتری از خطوط بود، تشخیص آن هم سخت‌تر بود.

در ابتدا میمون‌ها فقط در طول نوبت‌های آسان موفق بودند، یعنی وقتی خطوط شامل 9 خط تیره بود. با این حال، با هفته‌ها آموزش، توانستند آزمایشات دشوارتری را با موفقیت پشت سر بگذارند و یک حیوان در نهایت توانست فقط با سه خط فاصله، خط را تشخیص دهد. گیلبرت می‌گوید: «این حیوان برای حرکت دادن چشم‌هایش در جهت تصویری که حاوی آن خط بود، به پاداش نیازی نداشت. فقط با انجام مکرر همین کار، توانایی این حیوان بهبود یافت.»

پژوهشگران در طول آزمایش، تغییرات سلولی در قشر بصری، ناحیه‌ای از مغز که سیگنال‌های چشم را دریافت و پردازش می‌کند، را دنبال کردند و دریافتند که هرچه این حیوانات وظیفۀ خود را بهتر انجام می‌دادند، نورون‌های قشر بصری هم آکسون‌های جدیدی را به وجود می‌آوردند و برخی از آکسون‌های قدیمی را دور می‌ریختند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مدر مغز بزرگسالان دائماً در حال تغییر است، کیفیتی که انعطاف‌پذیری یا شکل‌پذیری نام دارد. گیلبرت می‌گوید: «ما همیشه می‌دانستیم که مغز در دوران بزرگسالی به میزانی انعطاف‌پذیری نیاز دارد تا بتواند خاطرات جدیدی به دست آورد. اما معلوم است که این انعطاف‌پذیری بیش از آنچه که در ابتدا فکر می‌کردیم، وجود دارد.»

ترجمه: زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sciencedaily.com