بیگ بنگ: طی قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی تحولی در دیدگاه بشر نسبت به آسمان و زمین روی داد. منجمانی چون گالیله، کپلر و … به کمک تلسکوپ دامنه آگاهی بشر از هستی را وسعت بخشیدند. تا آن زمان شناخت بشر از آسمان محدود به بینایی بود و ابزاری برای مشاهده آسمان وجود نداشت، این منجمان با بهره‌گیری از تلسکوپ بر باورهای بشر درباره مرکزیت زمین در کائنات خط بطلان کشیدند.

به گزارش سایت بیگ بنگ، تلسکوپ در قرن ۱۸ میلادی برای منجمان به ابزاری غیرقابل چشم‌پوشی بدل شده بود با پیشرفت فن تراش عدسی‌ها و علوم اپتیکی، تلسکوپ‌های بهتر و بزرگتر در رصدخانه ها نصب شد. حال آدمی سیارات و ستارگانی را می‌دید که قبل از اختراع تلسکوپ از وجود آنها بی‌خبر بود. او به مدد تلسکوپ پی برد جهان بزرگتر از تصورتاش است. با ادامه‌ی این روند، شناخت بشر از دنیای پیرامونش، بیشتر و بیشتر شد، با این حال در آغاز قرن بیستم ماکت ذهنی انسان از منظومه شمسی فراتر رفت و نظریه انبساط کیهان دیدگاه‌های جدیدی را پی‌ریزی کرد.

خیلی‌ها فکر می‌کنند که گالیله مخترع تلسکوپ است، اما واقعیت این است که در دهه ۱۶ میلادی هانس لیپرشی عینک‌ساز هلندی (۱۶۱۹،۱۵۷۰م) بصورت اتفاقی با ترکیب دو عدسی متوجه بزرگنمایی آن‌ها شد و بدین ترتیب تلسکوپ اختراع شد. در واقع گالیله اولین کسی بود که در ایتالیا ساختن تلسکوپ را یاد گرفت و با آن به عنوان نخستین انسان به آسمان نگاه کرد و باز هم بر خلاف تصور خیلی­ها، تلسکوپ گالیله از یک عدسی محدب به عنوان شیئی و یک عدسی مقعر به عنوان چشمی استفاده شده بود. این سیستم اپتیکی که به طرح گالیله‌ای مشهور شد تصاویر را بصورت مستقیم نمایش می‌داد. گالیله در سال ۱۶۰۹ اولین تلسکوپش را ساخت و با آن توانست قمرهای مشتری، حلقه ­های زحل، هلال ناهید و ستاره ­های راه شیری را مشاهده کند و سال بعد خبر این کشف­ها را در کتابی با نام (The starry messenger) به چاپ رسانید. در واقع گالیله اولین کسی بود که در ایتالیا ساختن تلسکوپ را یاد گرفت و با آن به عنوان نخستین انسان به آسمان نگاه کرد.

یوهانس کپلر که با وضع سه قانون درباره­ ی حرکت سیارات به شهرت رسیده بود با بررسی طرح اپتیکی تلسکوپ گالیله به این نتیجه رسید که اگر به جای عدسی چشمی مقعر از یک عدسی محدب استفاده شود میزان بزرگنمایی و همچنین میدان دید بیشتری حاصل خواهد شد، ولی تصویر مستقیم طرح گالیله‌ای وارونه می‌شود؛ این طرح تا سال ۱۶۳۰ مهجور ماند تا اینکه توسط منجم آلمانی به نام اشنایدر امتحان شد، وی پی برد با این طرح اپتیکی رصد اجرام با وضوح و شفافیت بهتر و همچنین میدان دید گسترده‌تری صورت می‌گیرد، این طرح به سرعت فراگیر شد و جای طرح گالیله‌ای را گرفت. از این تلسکوپ­ها با نام تلسکوپ کپلری یاد می‌شود که تا به امروز نیز تقریباً بدون تغییر خاصی در حال استفاده می­باشد.

فرآیند ساخت شیشه‌ها که منجر به تولید شیشه­ های حباب‌دار و بی­ کیفیت می­شد و همچنین تراش نادقیق عدسی­ها و عدم تبحر در ساخت عدسی­ های با فاصله­ ی کانونی کوتاه منجر به ساخت تلسکوپ­هایی با طول لوله­ ی بلند گردید. برای مثال تلسکوپی که هویگنس از آن برای کشف قمر تیتان و همچنین بررسی حلقه­ های زحل استفاده کرد ۴ متر طول داشت، این در گردید. کار کردن با تلسکوپ­ چند ده متری بسیار عذاب­ آور و در برخی مواقع ناممکن بود. مشکل دیگر تلسکوپ­ های شکستی نوعی خطای اپتیکی بود. (همانطور که می­دانیم عدسی­ها، نور دریافت شده را شکسته و در یک نقطه متمرکز می­کنند ولی به دلیل دقت پایین، تراش عدسی­ ها نمی­ توانستند تمام طیف­ های رنگی را در یک نقطه جمع­ آوری کنند.) این بزرگترین دردسر در تلسکوپ ­های شکستی قرون ۱۷ میلادی به شمار می­رفت که از آن با نام ابیراهی رنگی یاد می شوند.

این مشکل در سال ۱۷۳۰ با ساخت عدسی­ های آکروماتیک یا بی­رنگ توسط چستر مور هال بهبود پیدا کرد. هال با قرار دادن دو عدسی از جنس­های مختلف توانست ابیراهی رنگی را اندکی کاهش دهد ولی خلاص شدن از شر ابیراهی تا سال ۱۷۶۵ به طول انجامید در این سال پیتر دولند با ترکیب سه عدسی به عنوان عدسی شیئی، تلسکوپ­های شکستی بدون ابیراهی رنگی تولید کرد. با این پیشرفت بزرگ هنوز یک مشکل بر سر راه تلسکوپ­های شکستی وجود داشت. در فرآیند تولید عدسی های بالاتر از ۱۰ سانتی‌متر عدسی­ ها حباب‌دار می ­شدند. این مشکل حدود یک قرن تلسکوپ­ های شکستی را در حاشیه قرار داد تا اینکه در سال ۱۸۷۰ پس از ۱۵ سال آزمون و خطا تکنیکی جدید برای ساخت عدسی­ ها ابداع شد.

نابغه صنعت، لوئیس گایاند در فرآیند ساخت عدسی به جای ترکه چوپی برای مخلوط کردن مذاب شیشه از یک همزن سفالی استفاده کرد با این روش تولید عدسی­ های بدون نقص رواج یافت و موجب ساخت تلسکوپ­ های بهتر و بزرگتر شد. بزرگترین تلسکوپ­ شکستی حال حاضر، دارای قطر عدسی ۴۰ اینچ (۱۰۲ سانتی‌متر) رصدخانه‌ای واقع در ویسکانسین ایالت متحده می­باشد که تقریباً با هزینه­ ای معادل ۳۰۰ هزار دلار در سال ۱۸۹۷ میلادی ساخته شد. با این تلسکوپ عملاً ساخت شکستی­ه ای غول پیکر متوقف شد و راه برای طرح اپتیکی بازتابی هموار گردید.

ادامه دارد »»»

با تشکر از: جلال اسکندری/ منابع بیشتر: History of the telescope , Making & Enjoying Telescopes