بیگ بنگ: برخی از کارکردهای گیاهان با نور خورشید تنظیم نمی شود، بلکه ساز و کاری در درون گیاهان آنها را نظم می بخشند.

به گزارش بیگ بنگ، از زمان پرداخته شدن فرضیه ژان ژاک اورتوس دو میران در سال 1729 تاکنون کارهای زیادی در خصوص ساعت زیستی انجام شده است. اکنون می دانیم که ساعت زیستی یک سامانه ی زمان سنجی درونی است که سوخت و ساز را در تمام اشکال حیات تنظیم می کند. دومیران ستاره شناس بود، وی پس از انجام آزمایش هایی بر روی گیاهان دوباره به نظاره کردن آسمان بازگشت. باید بابت این تغییر جهت و نیز به خاطر توصیف یک یخچال چینی در سال 1749 که از اثر سردکنندگی عمل تبخیر بهره میبرد، از او سپاسگزار باشیم. با این وجود، میران نمی دانست که ما اسیر ساعت زیستی خودمان هستیم.

biological-clockمشاهده شده است که صد ها نقش یاخته ای، فیزیولوژیکی و رفتاری از چرخه 24 ساعته در وجود آدمی پیروی می کند، به همین دلیل ساعت زیستی را نواخت شبانه روزی نیز می نامند.نواخت شبانه روزی با مفهوم عامیانه و شبه علمی بیوریتم ربطی ندارد. دمای بدن نمونه خوبی از نواخت شبانه روزی است، دمای متعارف بدن 37 درجه سانتی گراد است، ولی دمای بدن اشخاص سالم در طی 24 ساعت 35.5 تا 38.5 درجه سانتی گراد است. در اولین ساعات صبح دمای بدن در کم ترین حد خود است و در بعداز ظهر و اوایل عصر به بالاترین حد می رسد. خستگی پرواز یا خستگی ناشی از اختلاف ساعت و مشکلات بهداشتی ناشی از کار در نوبت های چرخشی شغلی بیشتر ناشی از مبارزه بدن با نواخت شبانه روزی است، همان ساعت حساس به نور که چرخه خواب را تنظیم می کند. ساعت های معیوب می توانند سبب افسردگی و اختلال در خواب شوند؛ مدت نواخت شبانه روزی به ندرت دقیقا 24 ساعت است، ولی بین 23 و 25 ساعت تغییر میکند.

چرخه خواب-بیداری درونی انسان حدود 25 ساعت است. به علت چرخه ی خواب-بیداری 25 ساعتی، انسان ها ساعت خواب را پیوسته روزی یک ساعت جلو می کشند تا آن را با برنامه 24 ساعته زمین تطابق دهند. اما وقتی انسان ها دوره کاری خود را تغییر می دهند، تغییر در چرخه خواب-بیداری بسیار چشمگیر است. کل سامانه ی همزمانی خودش را از دست می دهد و چرخه 24 ساعتی را به جلو می کشد تا اینکه دوباره به نظم در آید. همین بی همزمانی است که علت خستگی پرواز بشمار می آید زیرا چرخه ی 24 ساعته خواب-بیداری به طور طبیعی سعی دارد خواب را به تاخیر اندازد، زیرا تطابق با برنامه کاری که ایجاب می کند تا دیرتر از حد معمول بیدار باشیم-که یک چرخش به جلو است-تا حدودی آسان تر است.

biological_clock
ساعت زیستی موجودات را قادر می سازد تا با محیط خود سازگار شوند، بدون آن بقای آنها در محیطی متخاصم میسر نخواهد بود. از آنجایی که تمام صورت های حیات دارای ساعت زیستی اند و برخورداری این ساعت برای آنها مزیتی است، احتمال میرود که در طی تکامل ایجاد شده باشد. مثلا در مهره داران ساعت زیستی از 240 میلیون سال پیش از این ایجاد شده است. اگر ما واقعا یک ساعت زیستی در وجود ماست، پس در کجا قرار دارد؟ در پستانداران از جمله انسان این ساعت در هیپوتالاموس مغز در تعداد کمی از یاخته ها بنام هسته سوپراکیاسماتیک قرار دارد. هسته ی سوپر اکیاسماتیک نزدیک عصب بینایی قرار دارد و به طور مستقیم به چشم ها متصل است، هسته سوپراکیاسماتیک در بافت های دیگر بدن هم کشف شده است.

هسته سوپراکیاسماتیک فقط بخشی از محورشبانه روزی است؛ دو جزء دیگر ان غده صنوبری و شبکیه چشم است. در بعضی افراد ترشح زیاد ملاتونین در طی شب های تاریک و طولانی و روزهای زمستان می تواند حالتی بنام اختلال عاطفی فصلی یا غم زمستانی ایجاد کند. این حالت افسردگی را می توان با مجاورت با نور روشن مناسب درمان کرد.

نویسنده: میلاد اسکندردوست/ سایت علمی بیگ بنگ

منابع بیشتر: Biological clock
قوانین و نظریه های علمی / نویسنده: سورندرا وارما

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.