بیگ بنگ: یک نگاه اجمالی به کره زمین از طریق نقشه یا تصویر گرفته شده از فضا برای درک بزرگی و اهمیت اقیانوس های زمین کفایت می‌کند. اقیانوس ها 72 درصد از سطح سیاره را پوشش داده و حجمی در حدود 1.35 میلیارد کیلومتر مکعب را اشغال کرده اند. اهمیت آنها برای حیات بر همگان آشکار است. رازهای بسیاری در اعماق آنها نهفته است که هنوز به کشف نرسیده‌اند.

به گزارش بیگ بنگ، به پاس علم نوین، ابزارها و دستگاههای اکتشاف پیشرفته یکی از مسائل دشوار حل و فصل شده است و آن محل قرارگیری عمیق ترین اقیانوس زمین می باشد. این محل، اقیانوس آرام نام دارد که عمق متوسط آن تقریبا 4280 متر بوده و عمیق ترین قسمت شناخته شده(گودال ماريانا) را در ميان تمامی اقیانوس ها درون خود جای داده است.

روش

البته تعیین عمق اقیانوس بنابه دلایل کاملا مشخص، کار دشواری است که دقت بسیار زیادی را می طلبد. کف اقیانوس ها شديداً پهناور بوده و ارتفاعشان از سطح دریا به شدت متغیر است. درست مانند توده های قاره‌ای، آنها هم از گودال ها و دامنه های کوهی برخوردارند. در برخی موارد، گودال ها بسیار عمیق تر از عمق متوسط هستند.

با این حال، اقیانوس آرام از لحاظ عمق متوسط به عنوان عمیق ترین اقیانوس شناخته می شود. اگرچه محاسبات متغیر اند، اما کل کف اقیانوس با مقدار تقریبی 4280 متر تخمین زده شده است که 500 متر عمیق تر از متوسط جهانی یعنی 3700 متر میباشد. گودال ماريان به عنوان یکی از دلایل احتمالی مطرح شده چرا که بطرز قابل توجهی ژرف است!

ویژگی‌ها

گودال ماريان در بخش غربی اقیانوس آرام در مجاورت جزایر ماريانا، با فاصله ای برابر نسبت به فیلیپین و ژاپن واقع شده است. گودال هلالی شکل بوده و طول و عرض متوسط آن به ترتیب به 2550 کیلومتر و 69 کیلومتر می رسد. این گودال در دره ی کوچک واقع در کف اش که به ژرفای چلنجر(challenger) معروف است، عمق بیشینه ای معادل 10994 متر دارد. کشورهای نزدیک این گودال عبارتنداز ژاپن، پاپوا گینه جدید، اندونزی و فیلیپین.

ویژگی‌های هندسی نتیجه‌ی پدیده فرو روی اند که در مرز میان دو صفحه تکتونيک(صفحه اقیانوس آرام و فيليپينو) به وقوع می پیوندند. نتیجه حاصله را سیستم فرو روی ايزو-بونين-ماريانا نامیده‌اند. حاشیه غربی صفحه اقیانوس آرام به زیر صفحه کوچکتر ماريانا فرو می رود.

حرکت صفحات آرام و ماريانا به شکل گیری جزایر ماريانا نیز ختم شد که جزایری آتش فشانی به حساب می آیند. آنها در نتیجه گداز آبدهی(سرد شدن گدازه داغ توسط آب) ناشی از آب محبوس شده در قسمت فرو رفته صفحه اقیانوس آرام می باشد. برای فهمیدن این موضوع که گودال ماريانا چقدر عمق دارد، بگذارید آن را با کوه اورست مقایسه کنیم. اگر کوه اورست را درون گودال ماريانا قرار دهید، بیش از دو هزار متر از آب آن کوه را در بر خواهد گرفت.

فشار آب موجود در گودال ماريانا در حدود 15750 psi میباشد که صد برابر بزرگتر از فشار اتمسفری استاندارد در سطح دریاست. این بدان معناست که اگر می توانستید در بخش تحتانی گودال ماريانا قرار بگیرید، فشار شما را نابود می ساخت!

اندازه گیری

اندازه گیری های مختلفی از گودال در طی چند سال به کمک روش های مختلف صورت پذیرفته است. اولین عملیات “چلنجر” نام داشت که بين سالهای 1872 و 1876 میلادی به انجام رسید. آنان با استفاده از شیوه های مناسب به اندازه گیری عمیق ترین نقطه گودال ماريانا تا 9636 متر پرداختند.

چلنجر HMS در سال 1931 میلادی بررسی دیگری نیز انجام داد. پژوهشگران در این عملیات به روش دقیق ژرفا سنجی پژواکی تکیه ورزیدند و مقدار 10900 متر را به عنوان عمیق ترین عدد بدست آمده اعلام کردند. بعدها این ناحیه را ژرفای چلنجر نامگذاری نمودند. در طول نیمه دوم قرن بیستم، عملیات متعددی انجام گرفت. در سال 1957، کشتی شوروی در محلی به نام “حفره ماريانا”، عمق  11034 متر را ثبت کرد. کشتی بازرگانی آمریکایی به نام اسپنسر اف. بیرد در سال 1962 عمق بیشینه 10915 متر را با استفاده از ابزارهای دقیق اندازه گیری عمق ثبت نمود.

کشتی پیمایشی ژاپن با نام تاکويو در سال 1984 از یک دستگاه ژرفا سنج پژواکی استفاده کرده و عمق بیشینه 10924 متر را گزارش کرد. یک کشتی دیگر ژاپنی در سال 1995 به عمیق ترین ناحیه گودال ماريانا دست یافت. بنابراین، 10911 متر به عنوان عمیق ترین ناحیه ثبت گردید. در سال 2009، ناو تحقیقاتی آمریکا به نام کیلو موانا دقیق ترین اندازه گیری را از گودال ماريانا تا به امروز انجام داد. در این پروسه از یک ردیاب آوایی استفاده شد که نقطه‌ای را با عمق بیشینۀ 10971 متر شناسایی کرد.

کاوش

تا کنون چهار عملیات در گودال ماريانا به انجام رسیده است. نخستین عملیات با نام تريست به کمک ناو طراحی شده توسط سوئیس و ساخته شده توسط ایتالیا صورت گرفت که نیروی دریایی آمریکا مالک آن ناو بود. ناو و دو سرنشین آن در بیست و سوم ژانویه 1960 به بخش تحتانی گودال رسیدند، یعنی عمقی معادل 10916 متر. عملیات توسط ناو گمنامی در سال 1996 و ناو مستقلی به نام نريوس در سال 2008 ادامه یافت. در سه عملیات نخست، عمق مشابه 10902 تا 10916 متر مستقیما مورد اندازه گیری قرار گرفت. چهارمین عملیات در سال 2012 انجام شد که طی آن، کارگردان کانادایی جیمز کامرون با استفاده از زیردریایی چلنجر عملیاتی را ترتیب داد. او در 26 مارس به بخش تحتانی گودال ماريانا رسید.

از ماه فوریه 2012 عملیات متعددی برنامه‌ریزی شده است که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: زیردریایی های تريتون (شرکت فلوریدایی که به طراحی و ساخت زیردریایی های خصوصی می پردازد) و شرکت فناوری های دریایی DOER در نزدیکی سانفرانسیسکو که در نظر دارد دو یا سه نفر را به بستر دریا بفرستد. دنیای اقیانوس ها در ورای خط ساحلی، ژرف و رازآلود است. قسمت اعظمی از آن هنوز کشف نشده و آثار حیاتی که دانشمندان در آن جا پیدا کرده‌اند بسیار مرموز می باشد، بطوریکه می تواند سرنخ هایی هم در خصوص حیات در دنيا هاي دیگر بدست دهد. این مسئله معقول بنظر می رسد که فضای درونی می تواند بینش ما را نسبت به حیات در فضای بیرونی ارتقأ بخشد.

چند اقیانوس در دنیا وجود دارد؟ چه عواملی منجر به جزر و مد می شود؟ آیا شهاب سنگ ها نقشی در پیدایش اقیانوسهاي زمین داشته‌اند؟ چند درصد زمین را آب تشکیل می دهد؟ اگر درصدد کسب اطلاعات بیشتر هستید، می توانید مقاله ی انتشار یافته در National Geographic پیرامون حیات در گودال ماريانا مراجعه کنید.

منبع: universetoday.com