بیگ بنگ: تاکنون دلیل انقراض انسان نئاندرتال‌ عدم مقاومت آنها در برابر موجی از سرما عنوان می‌شد. حالا یک گروه از محققان به این پرسش پاسخ داده که چگونه نئاندرتال‌ها منقرض شده اند.

هم در مورد دلیل انقراض انسان‌های نئاندرتال و هم زمان این انقراض همچنان گمانه‌ها و پرسش‌های متفاوتی مطرح است. نئاندرتال‌ها یکی از گونه‌های قدیمی بشر بودند که در حدود 40 هزار سال قبل منقرض شدند. محل سکونت این انسان‌ها از اروپای شرقی تا آسیای مرکزی و همچنین در حدود شمالی از منطقه‌ای که اکنون کشور بلژیک قرار دارد تا دریای مدیترانه و آسیای غربی را شامل می‌شده است. جمعیت‌هایی از انسان‌های مدرن (هموساپینس) در همان زمان در آسیای شرقی و آفریقا زندگی می‌کردند.

به عبارت دیگر، نئاندرتال‌ها، نزدیک‌ترین نوع انسان به انسان خردمند امروزی هستند. تحقیقات اخیر محققان نشان داده است که تقریبا در دی­ ان­ ای تمامی انسان‌ها، درصدی از ژن نئاندرتال‌ها وجود دارد. هر دو نوع نه تنها در کنار هم می‌زیسته‌اند، بلکه آمیزش جنسی هم تا حدودی بینشان برقرار بوده است. تا کنون دلیل انقراض نئاندرتال‌ها نابودی آنها به دست انسان‌های مدرن یا عدم مقاومت آنها در برابر موجی بی‌سابقه از سرما عنوان شده که امکان دسترسی آنها به مواد غذایی را محدود کرد.

یک تحقیق جدید اما در پی پاسخ به این پرسش بوده که چرا به‌ رغم آمیزش جنسی میان نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن، از حاصل آمیزش آنها که می‌توانست مانعی برای انقراض کامل نئاندرتال‌ها شود اثری در میان نمانده است. یک گروه تحقیق در دانشگاه استانفورد آمریکا در تحقیقی در این زمینه، به این نتیجه رسیده است که اشکال جریان نیافتن زندگی نئاندرتال‌ها در آمیزش با زنان مدرن به برخی از ژن‌های آنها مربوط بوده است.

بنا بر نتیجه تحقیق دانشمندان، احتمالا خصوصیات ژنتیکی نهفته در برخی از کروموزم‌های مردهای نئاندرتال نوعی واکنش دفاعی را در زن مدرن موجب می‌شده که نتیجه آن نوزادی معلول با شانس کم برای ادامه زندگی یا سترون در تولید مثل بوده است. با این همه، درآمیزی گهگاهی نئاندرتال و انسان‌های مدرن رد پای خود را در مختصات ژنتیکی انسان مدرن بر جا گذاشته است. انسان‌های با رگ و ریشه‌های غیرآفریقایی همچنان دارای یک تا چهار درصد دی ان ای نئاندرتال‌ها هستند.

هر انسان دارای ۴۶ کروموزم است که دو تای آنها کروموزم‌های جنسی هستند. در حالی که زنان مدرن (هموساپینس) دارای دو کروموزم جنسی ایکس هستند، مردان مدرن یک کروموزم X دارند و یک کروموزوم Y. کروموزم در مفهوم عام آن به به بسته‌هایی از مواد ژنتیکی گفته می‌شود که از پروتئيین و دی ان ای تشکیل شده‌اند و در هسته سلول‌های بدن ذخیره شده‌اند. گروه تحقیق دانشگاه استانفورد در جریان تحقیق خود به بررسی جامع کروموزم Y، یک مرد نئاندرتال پرداخته است. این مرد ۴۹ هزار سال پیش در اسپانیا می‌زیسته است. تا کنون دی ان ای کروموزم جنسی نئاندرتال‌های مرد در انسان مدرن دیده نشده است.

عدم سازگاری ژن‌ها علت انقراض؟

تحقیقات اخیر محققان نشان داده است که تقریبا در ژن تمامی انسان‌ها، درصدی از ژن نئاندرتال‌ها وجود دارد. علت به ناسازگاری ژنتیکی برمی‌گردد که به گفته سرگئی کاستالانو از اعضای تیم استانفورد و عضو موسسه ماکس پلانگ آلمان، تولید مثل نئاندرتال‌ها با انسان‌های مدرن را ناکام گذاشته است. او می‌گوید: «حاصل آمیزش نئاندرتال‌های مرد و انسان‌های زن مدرن می‌توانسته نوزدانی باشد ناقص‌الخلقه، فاقد امکان بقا و ناتوان در تولید مثل. در این زمینه البته باید همچنان کار تحقیقی بیشتری صورت گیرد.»

آخرین زیست همزمان و مشترک نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن به ۵۹۰ هزار سال پیش برمی‌گردد و در این دوره به دلیل اشکال یادشده نسل مشترکی از آنها پا نگرفته است. از آن پس در دوره زیست جد‌اگانه آنها که زمانی دراز هم به طول کشیده، ظاهرا تغییراتی در کروموزوم ‌Y، نئاندرتال‌ها به وقوع پیوسته است، به گونه‌ای که در دیدار و آمیزش بعدی و محدود آنها اخلافی معدود و قادر به ادامه حیات و توانا به تولید مثل پا گرفته است. به گفته کاستیلو، همین امر زمینه‌ای است برای کار تحقیقاتی در راستای پی بردن به تاثیرات جهش‌ها بر روی تولید مثل.

اخیرا نتیجه تحقیق یک گروه علمی در موسسه تحقیقاتی ماکس پلانک آلمان در نشریه نیچر منتشر شد که بر اساس آن نه تنها نئاندرتال‌ها اثری از ژن‌های خود در ژن‌های انسان معاصر باقی گذاشته‌اند، بلکه برعکسش هم صادق است. در جدول ژنتیک یک نئاندرتال که اخیرا فسیل آن در منطقه آسیای مرکزی پیدا شد، محققان اثری از ژن‌های انسان مدرن یافتند. بر مبنای سن استخوان‌های یادشده و خصوصیات ژنتیکی آنها محققان به این نتیجه رسیده‌اند که نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن تا صد هزار سال پیش آمیزشی گهگاهی داشته‌اند و تولید مثل کرده‌اند. جزئیات بیشتر این پژوهش در مجله ی cell منتشر شده است.

سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: phys.org , med.stanford.edu