بیگ بنگ: جایگاه ما در جهان هستی کجاست؟ آیا جهان هستی آغازی دارد؟ ابعاد جهان چقدر است؟ آیا جهان بی انتهاست؟ اینها بخشی از پرسش های بنیادین کیهان شناسی هستند. انسان ها از دیرباز در پی یافتن پاسخی برای این پرسش ها بوده اند و پیشینیان ما در طول تاریخ، با سر هم کردن افسانه ها و داستان ها، تلاش می کردند پاسخی برای این پرسش ها پیدا کنند.

مثلا در اسطوره چینی ها، جهان با موجودی به نام پان-گو آغاز می شد، طبق تصورات اسطوره ای آنها در آغاز پیدایش جهان، تمام هستی درون چیزی شبیه به تخم مرغ جای داشت و داخل این تخم مرغ نیز پر بود از توده‌ای درهم ریخته و مخلوطی از زمین آسمان. طبق این اسطوره در زمانی که زمان و آسمان با هم یکی بودند ناگهان پان- گو، نخستین موجود سر برآورد و با جدا کردن زمین از آسمان، به جهان هستی نظم بخشید.

پانگو: اسطوره چینی

پیشینیان را نمی توان بابت این داستان سرایی ها و اسطوره سازی ها سرزنش کرد. دانش انسان از جهان هستی هنوز هم با وجود حجم عظیم داده های علمی که پژوهشگران همه روزه از طریق رادیوتلسکوپ ها؛ تلسکوپ های فضایی و آزمایشگاه های عظیم فیزیک مانند مرکز سرن(CERN) و نظایر آن دریافت می کنند؛ اندک است. هنوز بسیاری مسائل حل نشده باقی مانده و خیلی چیزهاست که مبهم و مجهول است.

چند روز پیش که خبر کشف سیاره شبه زمین Kepler-452b در فاصله ۱۴۰۰ سال نوری دور از ما توسط ناسا منتشر شد یک محاسبه سرانگشتی نشان می داد ابعاد فضا تا چه حد بی کران و غیرقابل دسترس است. انسان حتی برای دسترسی به یک سیاره داخل همین منظومه شمسی مانند پلوتو نیز باید حدود ۱۰ سال منتظر بماند. حتی با فضاپیمای افق های نو ( New Horizons) که سرعتی بین ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر در ساعت راهی پلوتو بود؛ چنین سفری فوق العاده طولانی است. بشر از اینکه توانسته از سیاره ای که در مقایسه با ابعاد نجومی، همین بیخ گوش خودمان است و تنها چهار و نیم ساعت نوری از ما دور است عکس واضحی بگیرد خوشحال است. چه رسد به اینکه بخواهد راهی سیارهء تازه کشف شده Kepler-452b بشود. چنین سفری با فضاپیمایی مانند فضاپیمای افق های نو ( New Horizons) در حدود ۲۸ میلیون سال طول خواهد کشید.

اینفوگراف سیاره ی شبیه زمین Kepler-452b

بماند که ۱۴۰۰ سال نوری در قیاس با ابعاد و اعداد و ارقام نجومی ؛ خیلی هم نزدیک محسوب می شود. قطر کهکشان ما یعنی راه شیری حدود ۱۰۰ هزار سال نوری تخمین زده می شود. کهکشانی که طبق محاسبات کیهان شناسان؛ شاید شامل ۴۰۰ میلیارد ستاره باشد. جایی روی انتهای یکی از شاخه های یک ابرخوشه به نام لانیکیا(laniakea) به ابعاد ۵۲۰ میلیون سال نوری و شامل حدود یکصدهزار کهکشان. بماند که ابعاد جهان هستی بسیار بیش از اینها تخمین زده می شود و کیهان شناسان قطر جهان قابل مشاهده را ۹۳ میلیارد سال نوری برآورد می کنند.

در این تصویر محل قرار گیری کهکشان راه شیری را در ابر خوشه عظیم لانیکیا مشاهده می کنید. هر ذره سفید نشان دهنده کهکشان های همسایه ماست.

آنچه که انسان را بیش از هر چیز به حیرت وا می دارد این است که تا همین ۹۲ سال پیش؛ یعنی سال ۱۹۲۳ میلادی بشر گمان می کرد که تمام جهان هستی تنها از کهکشان راه شیری درست شده است. این ادوین هابل کیهان شناس بود که نشان داد کهکشان آندرومدا متعلق به کهکشان راه شیری نیست و میلیون ها سال نوری بیرون از کهکشان ما قرار دارد. ظرف همین چند ده سال، فهم و دانش بشر از جایگاهش در جهان هستی به صورت اعجاب انگیزی افزایش یافت. اما همچنان مجهولات و موانع بسیاری بر سر راه فهم انسان از جهان وجود دارد.

فهم ما از جهان هستی اگر چه محدود و اندک است؛ اما در آن حد کم نیست که برای چیزهایی که نمی دانیم؛ داستان و اسطوره سر هم بندی کنیم. مثلا برای بخش های ناشناخته جهان و اینکه در ورای ابرخوشه لانیکیا چه می گذرد دست به دامان خرافات و اسطوره ها نمی شویم و منتظر می مانیم تا علم و روش علمی، شناخت دقیق تری در اختیارمان بگذارد.

سایت علمی بیگ بنگ/ نویسنده: عرفان کسرایی- پژوهشگر مطالعات علم و فناوری در دانشگاه کاسل آلمان

پاسخ دادن به مجید لغو پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

18 دیدگاه

  1. در کل حقیقت ترسناک است و باعث یاس فلسفی و حس پوچی انسان اندیشمند می شود

  2. یه جایی اقای سمیر گفتن که نوری که از ستارگان در شب میبینیم متعلق به گذشته این ستاره گان هستن،یعنی امکان داره در حال حاضر اون ستاره مُرده باشه و ما فقط داریم نور گذشته ی اون رو میبینیم؟؟در مورد سیارات هم صدق میکنه این موضوع؟؟

  3. در عكسي كه از خوشه لانيكا گذاشتيد رگه هاي پرنوري ديده ميشه. آيا اينها كهكشان هاي بهم چسبيده و نزديك بهم هستند؟ اگر اين طور هست پس چرا بحثي بنام يكنواخت بودن يا همگني كيهان وجود داره؟

  4. بسیار عالی و جالب بود…….چقدر انسان در جهان پهناور کوچیکه…ای کاش درک می کرد این رو…ای کاش روزی بشه محدودیت مسافرت رو شکست به مرزهای خیلی دور رفت خیلی دور…امیدوارم

  5. با درود به جناب سمیر, سوال بنده این است که آیا بنا بر تؤری M آیا ابر فضای 11 بعدی که شامل ده بعد فضایی و یک بعد زمانی است بنیادی ترین چیز است و از ابتدا وجود داشته یا آن هم از دل یک خلأ سر برآورده؟ چون با قدرت گرفتن تؤری فیزیک دیجیتال برخی دانشمندان فضا زمان 11 بعدی را بنیادی ترین چیز و مبدأ نمیدانند…
    با تشکر

  6. دنیا جای عجیبیه و چیزی که عجیب ترش می کنه این که خودمون می دونیم علممون محدوده و می دونیم که چیز های هست که ممکنه هرگز کشف نشه ولی باز باعلم محدود می خوایم تمام دنیا وپدیده های اون توضیح بدیم

  7. درود اگه ممکنه لطفا بگید برای مسافران این سفر اگه با سرعت نور حرکت کنن مسافت 1400 سال نوری چه زمانی طول میکشد؟ گفتید چند لحظه میخوام مطمئن بشم

  8. سلام.
    من یه سئوال داشتم امیدوارم پاسخگو باشید وقتی میگید 1400 سال نوری منظورتون اینکه اگه 1400 سال با سرعت نور یعنی 300000 کیلومتر بریم مرسیم بهش یا چیزه دیگه ای؟
    با شترک

    1. سلام، بله منظور همین هست، البته این مدت زمان برای ناظر میباشد، برای مسافران این سفر تنها چند لحظه طول می کشد و به مبحث اتساع زمانی نسبیت اینشتین مربوط میباشد.

      1. سلام آقای الله وردی
        همیشه برام سواله خواهشا راهنمایی کنید .
        مگر فضا خلاء و بدون جاذبه نیست بس چرا فضا بیماها با اندک انرژی نمیتوانند بیشترین سرعت و شتاب را داشته باشند ؟؟
        واین خیلی برام مهمه اگر یک فضانورد با چکشی به فضانورد همکارش درفضا بزند آیا آسیبی به او میرساند چون آن چکش هم در فضا مگر بی وزن نیست ؟؟

        1. سلام، خیر در خلاء فضا نیز گرانش وجود دارد، نیروی گرانش در تمام جهان وجود دارد و تاثیر خود را بر اجرام در فضا میگذارد. در واقع، بدون جاذبه اجرام در فضا هیچ گونه ثبات و پایداری از خود نخواهند داشت و موجودیت آنها متوقف خواهد شد. گرانش، نیروی کشنده بین دو جرم در فاصله ثابت بین آنهاست و قدرت آن به نسبت مقدار دو جرم و فاصله بین آنها بستگی دارد.یک جرم بزرگتر به مراتب نیروی گرانشی بزرگتری از نمونه کوچکتر خواهد داشت و این تفاوت را می توان با مقایسه ای در مورد کره زمین و ماه متوجه شد.

          نیروی گرانشی بین دو جرم به سرعت زیادی به نسبت 1/r^2 کاهش پیدا می کند. بنابراین، نیروی گرانشی بین دو جرم با مقدار مساوی به فاصله یک متر، صدبار قویتر از نیروی گرانشی بین دو جرم با فاصله ده متر است. با در نظر گرفتن این دو پارامتر (جرم و فاصله) به این مفهوم تاثیرگذاری نیروی گرانش در فضا بر روی اجرام دست می یابیم. قدرت جاذبه زمین، علت چرخش ماه به دور آن است و بطور مشابه تمامی اجرام و شهاب سنگها و سیارات منظومه شمسی ما تحت تاثیر نیروی گرانشی خورشید در حال گردش به دور آن هستند. و با وجود اجرام آسمانی در فاصله میلیونها سال نوری از ما، اعتقادات گذشته مبنی بر عدم وجود جاذبه در فضا را رد میکند. خورشید به سبب اینکه 99.86% از جرم منظومه شمسی را تشکیل میدهد ، نیروی گرانشی غالب و بسیار بزرگی را شامل میشود که خلاء بین سیارات هم شامل آن می شود. دانشمندان از نقاط لاگرانژی بین سیارات برای سرعت گرفتن فضاپیماهایی که نیاز دارند سوخت خود را ذخیره کنند و البته به سرعت بالایی دست یابند، استفاده می کنند، اما این سرعت هرگز بیشتر از سرعت فضاپیمای افق های نو نرسیده است، برای اطلاعات بیشتر این مطلب را مطالعه نمایید. در مورد سوالتان هم باید گفت اگر خیلی محکم بزند حتما آسیب می بینید، زیرا با دور شدن هر جسمی از مرکز زمین قدرت گرانش به تدریج ضعیف می شود«وزن» آن نیز به تدریج کم می شود، اما هرگز به صفر نمی رسد و با توجه به اینکه انرژی جنبشی با جرم جسم (m) نسبت مستقیم و با مجذور سرعت جسم (v) متناسب است، بسته به شتاب یا جرم جسم، شدت آسیب دیدگی کاهش یا افزایش می یابد.

      2. ممنون.
        مگه ما نمی گیم وقتی نور از خورشید ساطع میشه 8 دقیقه بعد به ما میرسه. خوب وقتی نور از سیاره کپلر ساطع میشه 1400 سال نوری طول میکشه یعنی این تصویری که ما از کپلر می بینیم مال 1400 سال پیشه و اگه بخوایم تصویری که الان هست رو از کپلر ببینیم پس باید 1400 سال نوری دیگه بشینیم. این نظر درسته ؟ لطفا توضیح دهید؟
        با تشکر

        1. 1400 سال طول میکشه تا نور سیاره ی کپلر با سرعت سیصد هزار کیلومتر بر ثانیه حرکت کنه تا به چشمان ما برسه. در واقع ما با نگاه به نور ستارگان آسمان شب داریم به نور گذشته ی این ستارگان که با فاصله های مختلف از ما قرار دارند، مشاهده می کنیم، چون سرعت نور محدود هست، ما هم همیشه داریم به نور گذشته ی این اجرام نگاه می کنیم.

  9. با این همه بزرگی و نظم مگه میشه خدا رو انکار کرد ، خدایا خیلی بزرگی….. درک این همه بزرگی ونظم برای جسم غیر ممکنه ما در بینهایت ها زندگی میکنیم یک ذره را اگر بینهایت کوچک کنیم باز به ذرات کوچکتری میرسیم ، ما هر چه قدر تلسکوپهای قویتر بسازیم باز بزرگی جهان بیشتر برای ما آشکار میشه ، ما هیچ وقت نمیتونیم کل جهان را ببینیم چون خیلی کوچکیم و بخشی از جهانیم مثل اینه که یکی از اتمهای بدن شما بخواد کل بدنتونو ببینه .

    1. خدا را نمیشه انکار کرد ولی تاریخ نشون داده میشه هر مزخرفی را به نامش به خورد ملت داد و چپاولشون کرد!
      حالا یا خدا خیلی بی حاله که میزاره هر کسی نمایندش بشه و به جاش حرف بزنه و دری وری بگه، یا اصلا ما براش مهم نیستیم!