بیگ بنگ: « دنياي متمدن نابود مي‌شود»اين عبارت، احتمالاً نخستين چيزي نيست كه دوست داريد وقتي كتابي را براي خواندن انتخاب مي‌كنيد، با آن مواجه شويد. اما حقيقت دارد. بشريت و تمام حيات موجود در عالم، رو به نابودي است. مهم نيست كه تمدن ما چقدر پيشرفته شود، مهم نيست كه روزي بتوانيم فن‌آوري جهش ميان ستاره‌ها را به وجود آورده يا ششصد سال عمر كنيم. چون تا خاموش‌شدن شمع زندگي آخرين گونه حيات‌مند در عالمي كه شاهد آنيم، زمان زيادي باقي نمانده است. قوانين اطلاعات سرنوشت‌مان را تعيين كرده‌اند، درست همان‌طور كه سرنوشت خود عالم را.

واژه‌ي اطلاعات يادآور كامپيوترها و درايو‌هاي ديسك سخت و ابرشاهراه‌هاي اينترنتي است. هرچه باشد، فراگيرشدن كامپيوترها را « انقلاب اطلاعات» مي‌نامند. با اين وجود، كامپيوتر هنوز جنبه‌ي بسيار بسيار كوچكي از طرحي جامع موسوم به « نظريه‌ي اطلاعات» است. درست است كه اين نظريه در واقع نحوه‌ي كار كامپيوترها را به آنها ديكته مي‌كند، اما قابليت‌هاي آن بسيار بيش از اين است. اين نظريه حاكم بر عملكرد اجسام در مقياس‌هاي گوناگون است. اين نظريه چگونگي برهم‌نهي اتم‌ها با يكديگر را برشمرده و به ما مي‌گويد كه سياه‌چاله‌ها چطور ستاره‌ها را مي‌بلعند. قوانين آن شرح مي‌دهند كه عالم چگونه از بين خواهد رفت و ساختمان كل كيهان را برايمان نمايان مي‌سازند. حتي اگر اين كامپيوترها هم نبودند، باز هم نظريه‌ي اطلاعات سومين انقلاب فيزيك در قرن بيستم مي‌بود.

قوانين ترموديناميك در اساسي‌ترين سطح، قوانيني درباره‌ي اطلاعا‌ت‌اند. نظريه‌ي نسبيت كه چگونگي رفتار اجسام در سرعت‌هاي بالا و تحت تأثير گرانش را توصيف مي‌كند، در واقع نظريه‌اي اطلاعاتي است. نظريه‌ي كوانتوم كه حاكم بر حوزه‌ي بسيار كوچك‌ها مي‌باشد نيز نظريه ‌اي در باب اطلاعات است. مفهوم اطلاعات كه بسيار گسترده‌تر از بحث درايوهاي ديسك سخت است، تمام اين نظريات را در غالب يك ايده قدرتمند و باورنكردني به هم گره مي‌زند.

اينكه نظريه‌ي اطلاعات تا اين اندازه توانمند است، از آن رو است كه اطلاعات كميتي فيزيكي است. اطلاعات تنها يك مفهوم انتزاعي و از جنس حقايق يا تصاوير، تاريخ‌ها و اسامي نيست. اطلاعات خصوصيتي عيني و غيرمجرد از ماده و انرژي است كه قابل اندازه‌گيري و سنجش است. هر بيت آن به اندازه‌ي وزن يك تكه سرب يا انرژي ذخيره‌شده در يك سلاح اتمي واقعيت دارد و درست همچون جرم و انرژي، اطلاعات هم تابع قوانين فيزيكي است كه به آنها مي‌گويند چطور عمل كنند. اينكه چطور مي‌توان اطلاعات را به كار برده، انتقال داده، تكثير كرد، پاك و يا نابود كرد. و همه چيز در عالم بايد از قوانين اطلاعات تبعيت كنند چون هر چيز در عالم با اطلاعاتي كه شامل آن است، شكل مي‌گيرد.

ايده‌ي اطلاعات زاييده‌ي فن كدگذاري و كدشكني باستان است. رمزهايي كه اسرار حكومت را پنهان مي‌كردند. در واقع روش‌هايي براي نامفهوم‌كردن اطلاعات و انتقال آنها از مكاني به مكان ديگر بودند. زماني‌كه فن شكستن رمزها با دانش ترموديناميك تلفيق شد، نظريه‌ي اطلاعات به وجود آمد. نظريه‌ي نوپاي اطلاعات به اندازه‌ي نظريه‌ي كوانتومي و نسبيت، طرحي انقلابي بود. اين نظريه بي‌درنگ حوزه‌ي ارتباطات را دگرگون كرده  و مسير عصر كامپيوتر را هموار ساخت. اما اين تنها شروع داستان بود. ظرف يك دهه، فيزيك‌دانان و زيست‌شناسان شروع به درك اين مسئله كردند كه ايده‌هاي نظريه‌ي اطلاعات چيزهايي بيش از بيت‌ها و بايت‌هاي كامپيوترها و كدها و ارتباطات را تحت كنترل خود دارند. آنها رفتار جهان زيراتمي، تمام گونه‌هاي حيات روي زمين و حتي عالم به عنوان يك كل را توصيف مي‌كنند.

هر موجودي روي زمين، موجودي اطلاعاتي است. اطلاعات در بطن سلو‌ل‌هايمان قرار دارد و اطلاعات مغز ما بزرگ‌تر از نياز خود ماست. اما تنها موجودات زنده نيستند كه از اطلاعات استفاده كرده و آن را پردازش مي‌كنند. هر ذره‌اي در عالم، هر الكترون، هر اتم، هر ذره‌اي ديگري كه هنوز كشف نشده، حاوي اطلاعات است. اطلاعاتي كه غالباً در دسترس ما نيست. اطلاعاتي كه مي‌توانند منتقل و پردازش شده و يا به هدر روند.

هر ستاره‌اي و هر يك از كهكشان‌هاي بيشمار اين عالم در خود اطلاعات دارند. اطلاعاتي كه مي‌توانند بگريزند و يا جريان يابند. آن اطلاعات هميشه از جايي به جاي ديگر در حركت بوده و در تمام كيهان پخش مي‌شود. به بيان دقيق، به نظر مي‌رسد كه اطلاعات عالم ما را شكل مي‌دهند. اين احتمال است كه حركت اطلاعات بتواند ساختار فيزيكي كيهان را به خوبي تعريف كند. و اينطور به نظر مي‌آيد كه اطلاعات بطن عميق‌ترين پارادوكس‌هاي علم باشد. اسرار نسبيت و مكانيك كوانتومي، سرآغاز و سرنوشت عالم، ماهيت غايت نيروي ويرانگر سياه‌چاله و نظم نهفته در كاتورگي ظاهري كيهان.

قوانين اطلاعات در حال آشكار كردن پاسخ هاي برخي از پيچيده‌ترين پرسش‌هاي علم هستند. اما اين پاسخ‌ها از بعضي جهات نگران‌كننده‌تر بوده و از پارادوكس‌هايي كه حل مي‌كنند، عجيب‌تر و شگفت‌آورترند. اطلاعات به تصويري از عالم منتهي مي‌شود كه نابودي خود را تسريع مي‌كند، موجودات زنده‌اش غلامان طفيلي‌هاي دروني آنند و كيهان پر دسيسه‌اي را به تصوير مي‌كشد كه از مجموعه‌ بي‌نهايتي‌ از جهان‌هاي موازي ساخته شده است. قوانين اطلاعات روشي را در اختيار فيزيك‌دانان قرار مي‌دهند تا با آن ناشناخته‌ترين اسراري كه بشر تا كنون در آنها به تعمق پرداخته را درك كنند. اكنون اين قوانين تصويري را برايمان مي‌نگارند كه به همان اندازه كه اوهامي و غريب است، بي‌رحم و سركش هم هست.

 نوشته‌ي « چارلز سيف »

از پيشگفتار كتاب كشف رمز عالم، مقدمه‌اي بر نظريه‌ي اطلاعات كوانتومي