بیگ بنگ: منجمان توانستند با استفاده از داده‌های تلسکوپ فضایی هابل و داده‌­های قدیمی‌­تر ِ کاوشگر ویجر 2، از گذشتۀ کوچکترین قمر نپتون اطلاعات ِ بیشتری بدست بیاورند. به نظر می­ آید این قمر که در سال 2013 کشف شده و اکنون با نام رسمی هیپوکمپ(Hippocamp) شناخته می شود، جزئی از قمر بزرگتر نپتون به نام پروتئوس بوده است.

به گزارش بیگ بنگ، تیمی از منجمان به سرپرستی “مارک شوالتر” از موسسه جستجوی هوش فرازمینی(SETI)، از تلسکوپ فضایی هابل استفاده کردند تا مطالعه­‌ای در مورد گذشتۀ کوچکترین قمر سیاره نپتون داشته باشند. شوالتر می­گوید:« اولین چیزی که توجه ما را به خود جلب کرد، پیدا شدن این قمر درست نزدیک به دومین قمر بزرگ نپتون، یعنی “پروتئوس” بود و ما انتظار این را نداشتیم. اندازۀ این قمر کوچک، حدودا 34 کیلومتر تخمین زده شده و به نظر می­ آید که بخشی از پروتئوس بوده باشد. پیش از این، این قمر به اسم S/2004 N1 شناخته می­ شد و نام جدید آن، هیپوکمپ، از موجودات دریایی به همین اسم و از افسانه‌های یونان و روم گرفته شده است.»

مدارهای پروتئوس و همسایۀ کوچک آن، به طور غیر قابل باوری نزدیک هم هستند و تنها 12 هزار کیلومتر از هم فاصله دارند. معمولا اگر دو ماهواره در این فاصله از یکدیگر قرار بگیرند، دو احتمال به وجود خواهد آمد: ماهوارۀ بزرگ، باعث پرتاب شدن ماهوارۀ کوچک از مدار خود می­ شود یا اینکه ماهوار­ۀ کوچک به سمت ماهوارۀ بزرگ منحرف شده و با هم برخورد خواهند کرد.

با این حال، به نظر می رسد که برخورد شهاب سنگی در میلیارد­ها سال پیش، مسبب جدا شدن قطعۀ کوچکی از پروتئوس شده است. تصاویر دریافت شده از ویجر 2 در سال 1989، گودال برخوردی بزرگی را روی سطح پروتئوس نشان می­دهد. این گودال به قدری بزرگ است که اگر ایجاد کننده آن به ماه برخورد می کرد، به احتمال زیاد ماه از هم می پاشید. شوالتر گفت:«در سال 1989، ما فکر می­ کردیم که گودال آخر داستان بوده است. اما الان با تلسکوپ هابل متوجه شدیم که در اثر این برخورد، بخش کوچکی از پروتئوس از آن جدا شده و امروز ما آن را به نام هیپوکمپ می­شناسیم.»

هیپوکمپ جدیدترین دست یافته از تاریخ آشفته و خشن سیستم قمرهای سیاره نپتون است. قمر پروتئوس، خودش میلیاردها سال پیش پس از یک اتفاق پرتلاطم در سیستم قمرهای نپتون شکل گرفته است. گرانش سیارۀ نپتون باعث جذب ِ جسم بزرگی از کمربند کویپر به درون مدار خود شد که اکنون بعنوان بزرگترین قمر نپتون، “تریتون” شناخته می شود. حضور ناگهانی چنین جسم وزینی در مدار، باعث به هم خوردن مدار دیگر قمرهای نپتون شد. قطعات باقی مانده از قمرهای از هم پاشیده شدۀ نپتون، به هم جذب شدند و نسل دوم سیستم قمری این سیاره را تشکیل دادند که امروزه برای ما قابل مشاهده است.

برخورد دنباله‌داری دیگری که دیرتر رخ داد باعث ایجاد هیپوکمپ شد؛ به همین دلیل می­توانیم این قمر را جز نسل سوم قمرهای نپتون به حساب بیاوریم. “جک لیزایر” از نگارندگان این مقاله که در مرکز تحقیقات اِیمز ناسا مشغول به فعالیت است اظهار داشت:«بر اساس حدس‌هایی که از جمعیت دنباله‌دارها زده شده، می­دانیم که قمرهای موجود در انتهای منظومه شمسی، دفعات مکرری با آنها برخورد داشته و از هم پاشیده و دوباره به هم پیوسته‌­اند. قمرهای پروتئوس و هیپوکمپ، نمونه‌های خوبی برای تصویرسازی پدیدۀ فروپاشی قمرها تحت تاثیر دنباله‌دارها هستند.»

ترجمه: هانیه الزهرا بوداغی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: ESA