آغازی برای پایان ماموریت کاسینی
بیگ بنگ: فضاپیمای کاسینی ناسا پس از 12 سال مدارگردی در اطراف ارباب حلقههای منظومه شمسی، یعنی سیاره ی زحل مانورهای خود برای پایان ماموریت ِ تاریخیاش را آغاز کرد.
برای هر رصدگری که به کمک ابزار رصدی کوچکی به آسمان شب نگاه کرده باشد، شاید هیچ منظرهای خیره کنندهتر از سیاره زحل و حلقههای شگفت انگیز و با شکوه اطراف آن نباشد. دومین سیاره غولپیکر منظومه شمسی، با سامانهای از حلقههای عظیم و غولآسا و رنگ زردفام خویش، در کنار خانوادهای شگفتانگیز از اقمار، نهتنها چشم رصدگران که هوش و حواس دانشمندان و سیارهشناسان را نیز به خود معطوف کرده است.
در 12 سال گذشته دیدگاه ما از این ارباب حلقههای منظومه شمسی و خانواده اطراف آن به طور بنیادی تغییر کرده است و این همه به لطف یکی از پیشرفتهترین کاوشگرهای تاریخ فضایی بشر بوده است؛ کاسینی- هویگنس. این فضاپیما که حاصل همکاری فرااقیانوسی میان اروپا و ایالات متحده بود، از یک مدارگرد به نام کاسینی و یک سطح شین به نام هویگنس تشکیل شده بود. سطح نشین هویگنس، پس از رسیدن به مدار زحل از بدنه فضاپیما جدا و راهی سطح قمر تایتان شد. تایتان یکی از بزرگترین اقمار منظومهشمسی و تنها قمری در منظومهی ما است که دارای جوی قابل توجه است.
فضاپیمای کاسینی از 12 سال قبل تا امروز در حال گردش به دور زحل و دادهگیری از سیستم اقمار، حلقه ها و این سیاره شگفت انگیز منظومه شمسی بوده است. در این مدت علاوه بر کشف قمرهای تازه، اطلاعات بینظیری از یخ فشانهای انسلادوس و شرایط ممکن زیستپذیر در این قمر به دست آورده است. دادههای ما درباره سیستم حلقهها و اقمار و همچنین ویژگیهای سیارههای گازی را دگرگون کرده و به یکی از پربازدهترین سرمایهگذاریهای علمی تاریخ بشر بدل شده است.
تصاویری که این فضاپیما از خانواده زحل تهیه کرده است به قدی خیرهکننده بود که چشم افراد عادی و غیر متخصص را نیز خیره میکرد. یکی از معروفترین تصاویر تهیه شده توسط این فضاپیما تصویری است که کاسینی از پشت زحل و زمانی که به سمت مرکز منظومه شمسی نگاه میکرد تهیه کرد و در آن میشد زمین کمسو را در فراسوی حلقههای زحل مشاهده کرد.
با کمک مجموعهای از مانورهای برنامهریزی شده، کاسینی در مداری قطبی در اطراف زحل قرار خواهد گرفت (مداری که از فراز نقاط قطب شمال و جنوب سیاره عبور میکند). در طول ماههای آینده کاسینی در هنگام پیمودن این مدارها خود را به سطح سیاره نزدیک میکند تا بتواند اطلاعاتی که تا کنون امکان دسترسی آنها وجود نداشته است را گردآوری کند. در این دوره سرانجام کاسینی فرصت پیدا می کند تا از فاصله شکافهای موجود در میان حلقههای زحل عبور کند و برای اولین بار دادههایی از ساختار این حلقهها را جمعآوری کرده و اندازهگیریهای دقیقی از آنها را انجام دهد. سرانجام این مانورهای شگفتانگیز به آخرین سفر کاسینی پیوند خواهد خورد.
احتمال اینکه جایی در زیر اقیانوسهای اقمار زحل (جایی نظیر انسلادوس) بذر حیات شکوفا شده یا در حال شکوفایی باشد وجود دارد. آخرین چیزی که ممکن است دانشمندان و کاوشگران فضایی بخواهند، این است که در اثر برخورد کاسینی – که مجهز به یک منبع تولید نیروی هستهای است – به بلایی آسمانی و پایان دهندهای بر این احتمال اندک حیات بدل شوند.
به همین دلیل در پایان ماموریتش که حدود 1 سال به طول خواهد انجامید، کاسینی در مسیری کنترل شده با جو زحل برخورد خواهد کرد و تا آخرین لحظات دادههایی را به زمین مخابره میکند. این همان مسیری است که پیش از کاسینی، فضاپیمای گالیلئو در مدار مشتری طی کرد. داستان کاسینی اما با پایان ماموریت آن به پایان نمیرسد. تا سالهای سال دانشمندان با کمک دادههای جمعآوری شده توسط کاسینی، نه تنها اطلاعات خود از ارباب حلقههای منظومه شمسی، که از ساختار سیارههای گازی، منشاء و تحول منظومهشمسی و شرایط دنیاهای فراخورشیدی دیگر را توسعه خواهند داد.
سایت علمی بیگ بنگ / جزئیات بیشتر: NASA
پوریا ناظمی/ روزنامه نگار علم