بیگ بنگ : در این مجموعه مقاله با گونه های مختلف کهکشان ها، انواع ستارگان و اجرام دیگری که هرگونه از این کهکشان ها را تشکیل می دهند، آشنا می شوید، همچنین علت متفاوت بودن شکل کهکشان ها نیز شرح داده می شود.

تصویری از کهکشان کوتولۀ و نامنظم NGC 1569
تصویری از کهکشان کوتولۀ و نامنظم NGC 1569

کهکشانهای بی نظم

سومین نوع اصلی کهکشان ها، عبارت است از کهکشان های بی نظم. ترکیب ستاره ای آنها عموما مشابه مارپیچی است ولی در ساختارشان بازوهای مشخص وجود ندارد. آنها هسته ی واضحی هم ندارند اما در صورت وجود گاهی به شکل میده دیده میشوند. همه ی کهکشان‌های بی نظم دارای مقادیر زیادی ستاره جوان و گاز و غبار هستند خوشه های ستاره ای موجود در آنها در مقایسه با یک کهکشان مارپیچی که همان جمعیت کلی را دارد بسیار زیاد است. وجه مشخصه مهم یک کهکشان بی نظم معمولی جوانی آن است بیشترین نور آنها از تعداد زیادی ستاره جوان و درخشان و ابرهای نورانی گسیل می شود.

کهکشان های بینظم همانند کهکشان های مارپیچی می چرخند ولی به دلایلی که تاکنون ناشناخته مانده بازوی مارپیچی در آنها شکل نمی گیرد. واقعیت این است که در برخی از آنها چیزی شبیه به بازوهای ابتدایی، بازوهای واپیچیده و یا بازوهایی که به طور جزیی شکل گرفته اند دیده میشوند؛ از این رو گمان می رود که ارتباط نزدیکی بین کهکشان های مارپیچی Sc و کهکشان‌های بی نظم وجود داشته باشد. همه ی کهکشانها با رده بندی ساده ی هابل مطابقت ندارند زیرا برخی از آنها بسیار عجیبند. دلایلی در دست است که این کهکشان‌های خاص با رویدادهای شدید و ویران کننده ی انفجاری روبه رو هستند و در نتیجه به آمیزه ای از ستاره، گاز و غبار تبدیل شده اند که قابل رده بندی نیست .

خوشه ی کهکشانها

خوشه های کهکشان ها و تعدادی از گروههای شناخته شده ی آنها، بزرگترین اجرام جهان هستند. اندازه های آنها از حدود تجمع های کوچک نظیر گروه محلی ما با 20 الی 30 عضو، تا سیستمهای کروی عظیماز کهکشانها با دهها هزار عضو اس . اختر شناسان با مطالعه ی آنها، اطلاعات بسیار زیاد و با اهمیتی در مورد سختار کیهان به دست می آورند. با مطالعه ی حرکت کهکشان‌های عضو و با به کار بردن قوانین گرانش در مورد این سیستم ها، می‌توان جرم خوشه را بدست آورد. در بیشتر حالات ،نتیجه محاسبات نشان می دهدکه جرم یک خوشه، بیشتر از جرم کهکشان‌هایی است که در آن دیده می شوند.

تصویری از خوشه کهکشانی آبل ۱۶۸۹

پس نتیجه میگیریم که بیشتر ماده ی خوشه های کهکشانی به صورت گازهای داغ پراکنه اند، خرده سنگ، سیاهچاله ها و یا اجرام تاریک دیگر نیز غیر قابل مشاهده اند. با آشکار سازی پرتوهای x در گسیل شده از خوشه ی کهکشانها، وجود گازهای بین کهکشانی به اثبات رسیده است. به نظر می‌رسد که پرتو x در نتیجه حرکت بسیار سریع کهکشان‌های عضو در یک محیط گازی ، پدید می آید. مطالعات مبتنی بر پرتو x به یاری ماهواره های ویژه که آشکار سازهایی با قدرت تفکر بسیار دارند، ممکن است به زودی ما را به تعیین مقدار گاز موجود در خوشه ها قادر سازد و آنگاه می‌توان به ماهیت “ماده پیدای” جهان پی برد.

امروزه بحثهای زیادی بر سر این موضوع است که آیا خوشه ی کهکشانها نیز وجود دارد یا نه. اگر چنین باشد که از نظر آماری هم متحمل است، خوشه های فوق اجرامی بسیار بزرگی با اندازه ی میانگین حدود 60 میلیون پارسک (200 میلیون سال نوری ) خواهد بود. ما نیز عضو گروهی از یک خوشه ی محلی (یا ابر خوشه ) باشیم که اعضای آن عبارتند از: گروه محلی ما، خوشه های عظیم سنبله و بسیاری دیگر از گروههای همسایه.

کهکشانهای انفجاری

به نظر می‌رسد که برخی از کهکشان ها در حال انفجارند آنها را به راستی باید از حیرت انگیزترین اجرام دانست. اخترشناسان هنوز آگاهی کاملی بر علت طغیان این کهکشان‌ها ندارند ولی پیوسته شواهد زیادی در مورد ماهیت آنها به دست می‌آورند. آنچه در این انفجارها قابل ملاحظه است وسعت و اندازه‌ی آن ها است که می‌تواند کل یک کهکشان را از هم بگسلد کهکشانی که از میلیون‌ها میلیون ستاره تشکیل یافته است.

تصویری از M82 در صورت فلکی دب‌اکبر که یک کهکشان انفجار ستاره‌ای است

انفجاری که در کهکشانها رخ میدهد، نخستین بار توسط تلسکوپ های رادیویی آشکار شد ، زیرا از این کهکشانها، علاوه بر نور ، تابشهای رادیویی قدرتمند نیز گسیل می شود. مطالعات دقیق که در چند سال اخیر با به کار گیری تلسکوپهای رادیویی و اپتیکی بزرگ انجام شده است، تنها توضیح قابل قبول منبع گسیلش انواج رادیویی از این کهکشانها را ، نوعی رویداد انفجاری می داند.

کهکشانهای رادیویی

کهکشانهای رادیویی، گونه ای دیگر از اجرام انفجاری برون کهکشانی هستند. آنها تابش های بسیار قوی در طول موج های رادیویی نشان می دهند. ولی از سوی دیگر به کهکشانهای عادی که ویژگی های اپتیکی مشخصی دارند، شبیه هستند. بیشتر کهکشانهای رادیویی که از اجرام اپتیکی تمیز داده شده اند، ظاهری نامنظم و گسیخته دارند؛ هسته آنها درخشان است و اغلب مقادیر زیادی از غبار و گاز که به شکل نامنظم پراکنده شده اند در آنها دیده می شود. گاهی نمای این کهکشانها شبیه کهکشانهای بیضوی معمولی است ولی انگار توده ای از غبار و گاز، با آرایشی نا منظم و غیرعادی به آنها اضافه شده است.

پایان

نویسنده: پوریا خوش نمک/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: ساختار ستارگان و کهکشانها نوشته پاول هاج

اطلاعات بیشتر: Irregular galaxy , Starburst galaxy , Radio galaxy , Galaxy cluster

 

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.