بیگ بنگ: احتمالا یک انفجار پرانرژی در دورترین کهکشان کیهان رخ داده است. اگر این رویداد تایید شود، کهن‌ترین “انفجار پرتو گامای” شناخته شده خواهد بود، زیرا فقط ۴۰۰ میلیون سال پس از “بیگ بنگ” روی داده است.

“لینهوا جیانگ” و همکارانش از دانشگاه پکینگ در پکن چین، به کمک رصدخانه‌ کک در هاوایی کم‌نورترین و قدیمی‌ترین کهکشان کیهان (GN-z11) را بررسی کردند. داده‌ها نشان می‌دهد این کهکشان در زمانی کمتر از سه دقیقه، صدها برابر درخشان‌تر شد. پژوهشگران معتقدند، این می‌تواند یک انفجار پرتو گاما(GRB) بوده باشد، گونه‌ای رویداد بی‌اندازه درخشان که در دیگر کهکشان‌ها هم دیده شده و تصور می‌شود زمانی رخ می‌دهد که ستارگان غول‌پیکر، دستخوش انفجار ابرنواختری می‌شوند.

ما کهکشان GN-z11 را به شکلی می‌بینیم که در ۱۳.۴ میلیارد سال پیش بوده، یعنی این یکی از نخستین کهکشان‌هایی بوده که پس از بیگ بنگ پدید آمده (نورش ۱۳.۴ میلیارد سال در راه بوده تا به چشم ما برسد). اما از آنجایی که کیهان در حال انبساط است، فاصله‌ی واقعی ما با این کهکشان تاکنون حدود ۳۲ میلیارد سال نوری شده است. فرآیند گسترش کیهان حتی پایِش یا دورۀ زمانیِ فورانی که جیانگ و همکارانش دیده‌اند را هم کش داده، زیرا این رویداد احتمالا تنها حدود ۲۰ ثانیه زمان برده بوده که در اثر انبساط کیهان، آن را به اندازۀ حدود ۳ دقیقه دیده‌ایم.

پیش از این، دورترین انفجار پرتو گامای شناخته شده در زمانی حدود ۵۰۰ میلیون سال پس از بیگ بنگ، شناسایی شده بود. بنابراین رویداد GN-z11 کهن‌ترین نمونه‌ای است که تاکنون دیده شده، و این نشان می‌دهد که کهکشان‌های دوران آغازین کیهان، فعال‌تر از آنچه تصور می‌شد، بوده‌اند.

“جیانگ” می‌گوید دلیل این که می‌گوییم کهکشان‌های نخستین فعال‌تر از تصور بوده‌اند، این است که انفجارهای پرتو گاما باید رویدادهای بی‌اندازه کمیابی باشند: «احتمال دیدن یک انفجار پرتو گاما در این کهکشان اولیه نزدیک به صفر است. اگر تا یک میلیون سال به رصد کهکشانی این چنینی بپردازید، احتمالا تنها تک و توکی رویداد انفجار پرتو گاما در آن خواهید دید. به همین دلیل ثبت این رویداد تا این اندازه شگفت‌آور است.»

هنوز مشخص نیست که آیا دلیل این رویداد می‌توانسته یک سیگنال سرکش از یک ماهواره یا سیارکی چیزی در سامانه‌ی خورشیدی خودمان بوده باشد؟ اگرچه بعید است، ولی “جیانگ” می‌گوید چون رویداد پایان یافته و رفته، دیگر هیچ راهی برای اطمینان یافتن از آن نخواهیم داشت.

با این همه، درخشش و پایش(دورۀ زمانی) این رویداد اشاره به یک انفجار پرتو گاما دارد و احتمال دارد بتوانیم نمونه‌های دیگری از این رویداد را در آن دوران ببینیم. جیانگ می‌گوید: «یا ما خوش‌شانس بوده‌ایم، یا نرخ انفجارهای پرتو گاما بالاتر از چیزی‌ است که تصور می‌شود.» جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Nature Astronomy منتشر شده است.