بیگ بنگ: دو اخترفیزیکدان دانشگاه هاروارد نظریه جنجال‌‌برانگیزی دربارۀ چگونگی گسترش حیات در کیهان پیشنهاد کرده‌اند. به گفته این محققان شاید حیات باستانی از زمین گریخته و به منظومه‌ای دیگر رفته است.

به گزارش بیگ بنگ، این سناریو را تصور کنید: میلیون‌ها یا میلیاردها سال پیش، زمانی که منظومه‌شمسی مکان ِ بسیار شلوغی بود، دنباله‌دار غول‌پیکری به بخش‌های بیرونی اتمسفر زمین برخورد می‌کند. این دنباله‌دار با سرعت بسیار بالایی ده‌ها کیلومتر بالای سطح زمین در حال حرکت بود؛ ارتفاع پایین آن باعث شد تا اتمسفر کمی از سرعت آن بکاهد. میکروب‌های بادوام در مسیر آن شناور بودند و برخی از آنها از برخورد با گوی یخی جان سالم به در بردند.

این میکروب‌ها ‌درون سطوح منفذدار دنباله‌دار جای گرفتند و از تابش بخش‌های ژرف فضا در امان ماندند؛ همزمان که دنباله‌دار در حال دور شدن از زمین بود و سرانجام به طور کامل از منظومه شمسی خارج گردید. ده‌‌ها هزار یا شاید میلیون‌ها سال گذشت تا دنباله‌دار در منظومۀ ستاره‌ای دیگری با سیاره‌های سکونت‌پذیر برای خود جا باز کند. در نهایت، این جرم سماوی به یکی از این نوع سیاره‌ها برخورد کرد و میکروب‌ها در آنجا به قسمت ِ سطح راه یافتند و تعداد اندکی از آن میکروب‌ها کماکان به حیات‌شان ادامه می‌دهند. شاید آنها ادامه‌دهنده راه میکروب‌های حیات‌بخش زمین در دیگر جاهای هستی باشند.

ما نمی‌دانیم که این اتفاق واقعاً روی داد یا خیر و محققان دلایل بی‎شماری برای تردید به این مسئله ارائه کرده‌اند. اما «امیر سراج» و «آوی لئوب» دو فیزیکدان در دانشگاه هاروارد، مدعی شده‌اند که دست‌کم بخش اول این سناریو (وارد آمدن میکروب‌ها به درون دنباله‌داری که به بیرون از منظومه‌شمسی راه پیدا می‌کند) احتمال دارد چند بار در تاریخ زمین اتفاق افتاده باشد. سراج در مصاحبه با «Live Scince» بیان کرد که اگرچه تحقیقات زیادی برای پشتیبانی از یافته‌ها مورد نیاز است، اما باید آن را جدی گرفت.

البته شاید مقالۀ این دو محقق در برآوردِ تعداد رویدادهایی که طی آن حیات به جاهای دیگر منتقل شده، بسیار محافظه‌کارانه عمل کرده باشد. اگرچه مفهومِ مطرح شده در این مقاله کمی دور از تصور به نظر می‌رسد، اما بشر همواره با ناممکن‌های زیادی روبرو می‌شود؛ مثل گردش زمین به دور خورشید، فیزیک کوانتومی یا رفتن میکروب‌ها به کهکشانی دیگر به واسطه یک دنباله‌دار.

دلایلی هم در پشتیبانی از امکان‌پذیریِ سناریوی فوق مطرح شده است. در چند آزمایش با استفاده از موشک‌های کوچک که در دهه 1970 به انجام رسید، محققان موفق به یافتن کلنی‌های باکتری در اتمسفر فوقانی زمین شدند. بر اساس محاسبات آوی لئوب و امیر سراج، دنباله‌دارها گاه‌به‌گاه به منظومه شمسی وارد شده و از آن خارج می‌شوند و این احتمال وجود دارد که دنباله‌دارهای بزرگتری هم که از کنار زمین عبور می‌کردند، حامل میکروب‌های باستانی باشند. دنباله‌دارها منفذ دارند و شاید از میکروب‌ها در برابر تابش‌های مضر محافظت کنند.

برخی از میکروب‌ها توان ِ بقا در فضا به مدت طولانی را دارند. همین دلیل برای دانشمندان کافی است تا سناریوی فوق را جدی بگیرند. در همین راستا، محققانی از حوزه زیست‌شناسی وارد عمل شده و می‎خواهند جزئیات بیشتری در این خصوص پیدا کنند. با این حال، «استفان کِین» اخترفیزیکدان در دانشگاه کالیفرنیا در مصاحبه با Live Science گفت که به این سناریو خیلی شک دارد که میکروب‌ها از زمین و به واسطه اجرامی به دیگر مناطق منظومه شمسی هدایت شده و بذر حیات را در آن مناطق گسترش بدهند.

مشکل اول زمانی بروز پیدا می‌کند که دنباله‌دار به درون اتمسفر راه پیدا کند. سراج و لئوب اظهار داشتند که برخی باکتری‌ها می‌توانند در مقابل شتاب فوق‌العاده بالا جان سالم به در ببرند. اما ساز و کاری که با آن، میکروب‌ها به دنباله‌دار متصل می‌شوند، نامشخص است؛ زیرا نیروهای آیرودینامیک پیرامون دنباله‌دارها شاید امکانِ رسیدن میکروب‎‌ها به قسمت سطح را غیرممکن نماید.

به گفته لئوب و سراج، همچنان مشخص نیست که آیا میکروب‌ها اصلاً خود را به بخش‌های بالایی اتمسفر رسانده‌اند یا خیر. آزمایش‌های انجام شده در دهه 1970 قدیمی هستند و بحث و نظرات مختلفی دربارۀ آنها وجود دارد. ما در حال حاضر نمی‌دانیم که اتمسفر بالایی زمین چه ویژگی‌های زیستی دارد؛ چه برسد به اینکه از ویژگی‌های زیستی میلیون‎‌ها سال پیش پرده برداریم؛ یعنی زمانی که دنباله‌دارها به دفعات زیاد به زمین نزدیک می‌شدند.

اما بزرگ‎‌ترین سوال این است که میکروب‌ها پس از فرود در منطقه مورد نظر با چه شرایطی روبرو شده و چه اتفاقی برای‌شان می‌افتد. در عین حال، شواهد اندکی هم وجود دارد که بطور مستقیم نشان می‌دهد بعضی از میکروب‌ها می‌توانند در سفر چند میلیون ساله‌شان به سیاره‌های بیرون منظومه شمسی زنده بمانند. دانشمندان ابراز امیدواری کرده‌اند که در تحقیقات بعدی خود، گام‌های موثرتری بردارند و از رازهای پنهان کیهان رمزگشایی کنند.

ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: livescience.com