بیگ بنگ: در جشن بیست و نهمین سالگرد پرتاب تلسکوپ فضایی هابل، اخترشناسان این تصویر رنگارنگ را از سحابی خرچنگ جنوبی گرفتند. در 24 آوریل 1990، هابل با شاتل فضایی «دیسکاوری» به فضا پرتاب شد. از آن زمان به بعد، این تلسکوپ انقلابی در شیوه نگرش اخترشناسان و عموم مردم به کیهان ایجاد کرده است.

به گزارش بیگ بنگ، عکس‌هایی که این تلسکوپ می گیرد، از هر دو منظر علمی و زیبایی شناختی شگفت‌انگیز هستند. این تلسکوپ هر سال، قسمت کوچکی از زمان مشاهده‌اش را به گرفتن یک عکس ویژه برای سالگردش اختصاص میدهد. در این فرایند، گرفتن عکس از اجرام با اهمیت و زیبا در دستور کار قرار می گیرد. عکس سالگرد امسال به «سحابی خرچنگ جنوبی» اختصاص یافته است. این سحابی که در صورت فلکی قنطورس جنوبی واقع شده، تقریبا 7000 سال نوری با زمین فاصله دارد. البته نباید این سحابی را با سحابی خرچنگ(M1) که در صورت فلکی “گاو” قرار دارد، اشتباه گرفت.

یکی دیگر از نام‌های این سحابی «Hen 2-104» است؛ یعنی در ابتدا این سحابی با شماره 104 در لیست دوم ستارگان خط نشر قرار دارد، لیستی که توسط اخترشناس آمریکایی «کارل هنیز» در سال 1967 تهیه شد. این جرم ظاهرا دارای دو سازه به شکل ساعت شنی است که دو جفت ستاره در یک سامانه دوتایی آن را تحت تاثیر قرار داده است. این سامانه از یک ستاره غول سرخ و یک کوتوله سفید تشکیل یافته است.

ستاره غول سرخ در حال پوست‌اندازی لایه‌های بیرونی خود می باشد. قسمتی از این موادِ بیرون پخش شده، توسط گرانش ِ کوتوله سفید جذب می شود. نتیجه این می شود که هر دو ستاره در دیسک مسطحی از گاز که میان آنها کشیده شده، قرار می گیرند. این کمربند مواد، جریان گاز به سمت بیرون را به گونه ای محدود می سازد که فقط در بالا و پایین دیسک به سرعت دور می شوند. حباب‌های گاز و گرد و غبار در لبه‌ها به درخشان‌ترین حالت ممکن دیده می شوند؛ طوری که میتوان آنها را به سازه‌های «پای خرچنگ» تشبیه کرد. ظاهرا این پاها به مکان‌هایی اطلاق می شود که جریان مواد به بیرون به گاز و گرد و غبار میان ستاره‌ایِ پیرامون کشیده می شود. در ویدئوی زیر زوم به این سحابی را مشاهده کنید:

این جریان مواد رو به بیرون شاید چند هزار سال تداوم داشته باشد؛ یعنی تنها کسر کوچکی از عمر سامانه. پس سازه بیرونی شاید تنها چند هزار سال عمر داشته باشد، اما سازۀ درونی که شکلی مانند ساعت شنی دارد، باید در اثر یک رویداد جدید از جریان مواد به بیرون ایجاد شده باشد. ستاره غول سرخ نهایتا دچار فروپاشی خواهد شد و به یک کوتوله سفید تبدیل می شود. پس از آن، جفت کوتوله‌های سفید که جان سالم به در برده‌اند، در قالب یک سحابی سیاره‌نما به درخشش خواهند پرداخت.

تا سال 1989 تصور بر این بود که سحابی خرچنگ جنوبی یک ستاره ساده است. تلسکوپ‌های واقع در رصدخانه لاسیلای اروپا این سحابی را کشف کرده بودند. در عکس ِ بدست آمده، یک سحابی دراز خرچنگ شکل دیده شد که توسط حباب‌های متقارنی از گاز و گرد و غبار به وجود آمده بود. اما تلسکوپ فضایی هابل در سال 1999 این سحابی را رصد کرد؛ طوری که کل این سازه رویت گردید. در این عکس، سازه‌های درونی به وضوح قابل مشاهده بودند؛ پس پدیده‌ای که حباب‌های بیرونی را به وجود آورده بود، در گذشته‌ای نه چندان دور به مدت دو بار به وقوع پیوسته بود.

ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sci-news.com