دانشمندان “طوفان‌ چرخان” مشتری را بررسی کردند

بیگ بنگ: “مشتری” سیارۀ پرهرج و مرجی است. گردباد قرمز عظیم آن، معروف‌ترین طوفان این سیاره به شمار می‌آید. اما وقتی کاوشگر «جونو» ناسا در سال 2016 به نزدیکی مشتری رسید، موفق به یافتن چیز بسیار عجیبی شد: طوفان‌های چرخان در مناطق قطبی این سیاره غول گازی.

به گزارش بیگ بنگ، در قطب شمال، 9 طوفان جولان میداد؛ یک طوفان مرکزی بزرگ و هشت طوفان کوچکتر دیگر به دور آن گردش می‌کنند. در قطب جنوب ِ مشتری نیز، آرایش تقریبا مشابهی البته با شش طوفان مشاهده شد که پنج مورد از آنها در قالب پنج ضلعی در اطراف یک طوفان ِ چرخنده قرار گرفته‌اند. این طوفان‌ها تقریبا اندازۀ یکسانی دارند و وسعت‌شان با آمریکا برابری می‌کند.[گردبادها در قطب‌های مشتری]

این طوفان‌های چرخان در هر قطب در جهت ِ یکسانی گردش می‌کنند؛ خلاف عقربه‌های ساعت در شمال، و موافق عقربه‌های ساعت در جنوب. روند بسیار منظمی برقرار است. تا همین چند سال پیش، اطلاعات زیادی دربارۀ این طوفان‌های مهیب نداشتیم. آیا ساختارهای دائمی یا نیمه دائمی مثل لکه سرخ بزرگ هستند یا خیلی زود از صحنه روزگار محو می‌شوند؟ حالا چندین سال پس از پرواز فضاپیمای جونو از کنار این طوفان‌ها میدانیم که آنها مداوم و ماندگار هستند.

اما در یکی از تازه‌ترین پروازهای جونو طی بیست و دومین ماموریت گردآوری داده توسط این فضاپیما، محققان توانستند با بهره از دستگاه فروسرخ و نوری، عکس‌های جدیدی از این مناطق تهیه کنند. این کاوشگر از فاصلۀ 3500 کیلومتریِ بالای ابرهای مشتری پرواز کرد. طوفان‌های واقع در قطب جنوب یک شش ضلعی پدید آورده‌اند و البته ردپای یک تازه وارد دیده می‌شود!

اخترفیزیکدان «الساندرو مورا» از موسسه ملی اخترفیزیک ایتالیا گفت: «داده‌های فضاپیمای جونو نشان می‌دهد که طوفان‌های شش ضلعی در این سیارۀ غول گازی جولان می‌دهند. این تودۀ طوفانی جدید تقریبا به وسعت ایالت تگزاس است. شاید در بررسی‌های آینده مشخص شود این طوفان‌ ِ چرخان نیز به وسعتی برابر با طوفان‌های همسایۀ خود می‌رسد.»

به نظر می‌رسد این طوفان به خوبی برای خود جا باز کرده است. گرچه این اَشکال عجیب طوفان‌ها در هیچ کجای منظومه‌شمسی رویت نشده، اما مطالعۀ آنها می‌تواند به ما کمک کند تا به شکل بهتری ویژگی‌های دینامیکی اتمسفری سیارات غول‌ ِ گازی را درک نماییم.

سیاره‌شناس «چنگ لی» از دانشگاه کالیفرنیا در گفت: «این طوفان‌های چرخان پدیده‌های آب و هوایی تازه‌ای هستند که قبلا مشاهده یا پیش‌بینی نشده‌اند. طبیعت در حال افشای فیزیک جدیدی در رابطه با حرکات سیالات و چگونگی کارکرد اتمسفر سیاره‌های غول گازی است. ما به کمک مشاهدات و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری بیشتر آنها را بررسی می‌کنیم. پروازهای بعدی فضاپیمای جونو می‌تواند به ما کمک کند تا چگونگی تکامل این طوفان‌ها با گذشت زمان را درک کنیم.»