بیگ بنگ: اخترشناسان شواهدی از وجود یک سیاره‌ فراخورشیدی را کشف کردند که به دور یک ستاره کوتوله سفید می‌چرخد. این سیاره در منطقه قابل سکونت این ستاره قرار دارد که در آن «آب» و «حیات» می‌تواند وجود داشته باشد.

به گزارش بیگ بنگ به نقل از ایندیپندنت، این نخستین‌بار است که محققان، سیاره‌‌هایی را در «منطقه زیست‌پذیر» پیرامون یک ستاره مرده مشاهده کرده‌اند. وجود سیارات در محدوده موسوم به «گلدیلاکس» (که به ستاره خود نه بسیار نزدیک و نه از آن خیلی دورند، و از این رو آب و حیات می‌تواند احتمالا در آن شکل بگیرد) به‌ویژه برای دانشمندان هیجان‌آور است.

دانشمندان حلقه‌ای از اجرام فضایی را با ساختارهایی در ابعاد کره ماه مشاهده کردند که در فاصله‌ای نزدیک به دور یک ستاره کوتوله سفید می‌چرخد و احتمالا شامل سیاره‌ای نیز در آن محدوده است. این ستارۀ کوتوله سفید در فاصله ۱۱۷ سال نوری زمین قرار دارد.

وقتی سوخت هیدروژنی ستاره‌های خورشید مانند به اتمام می‌رسد، ستاره کم‌کم متورم شده و با تبدیل به غول سرخ، صدها بار بزرگ‌تر شده و سیاره‌های نزدیکش را می‌بلعد. سپس لایه‌های بیرونی خود را از دست داده و تنها یک هستۀ سرد بنام «کوتوله‌ سفید» باقی می‌گذارد. اما اطلاعات کمی در مورد سیاره‌هایی که از این رویداد جان سالم به در می‌برند وجود دارد. 

در این مطالعه جدید، محققان دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای با استفاده از داده‌های تلسکوپ‌های مستقر در زمین و فضا، نور یک کوتوله سفید به نام WD1054–226 را در کهکشان راه شیری اندازه‌گیری کردند. آنان از یافتن کاهش چشمگیر در نور ستاره، در پی ۶۵ توزیع یکنواخت (نور ناشی از گردش) ابرهایی از جرم‌های فضایی که هر ۲۵ ساعت به دور ستاره در گردش بود، حیرت‌زده شدند.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که کاهش نور ستاره در هر ۲۳ دقیقه، نشان می‌دهد که چیدمان دقیق آن اجرام و گردش منظم‌شان گرداگرد کوتوله سفید، قاعدتا می‌بایست با وجود یک سیاره در مجاورت آن‌ها مرتبط بوده باشد. با این حال، محققان یادآور شدند که برای تایید وجود یک سیاره، به اطلاعات بیشتری نیاز است.

پروفسور “جی فریهی” نویسنده سرپرست مقاله گفت: «این نخستین‌بار است که دانشمندان در ناحیه زیست‌پذیر یک کوتوله سفید، نوعی جرم سیاره‌ای شناسایی می‌کنند. چنین ساختارهایی معمولا نه اجرام کروی و جامد به اندازه ماه مانند آنچه اینجا مشاهده کرده‌‌ایم، بلکه بقایای پراکنده و نامرتب و غبارآلود (برفرض مشابه دنباله‌دارها) هستند. نظم کامل آن‌ها، گذر از مقابل ستاره در هر ۲۳ دقیقه، معمایی است که هنوز نمی‌توان توضیح داد.»

وی افزود: «یک احتمال هیجان‌انگیز این است که این اجرام به دلیل اثر گرانشی سیاره‌ای نزدیک، در یک چنین الگوی مداری با توزیع یکنواخت حفظ می‌شوند. بدون وجود این اثر، نیروی بازدارنده مخالف و نیز برخوردها، سبب پراکنده شدن این ساختارها و موجب از دست رفتن نظم دقیقی خواهد شد که مشاهده شده است.»

«یک نمونه از چنین “نگه داشتن منظم اجرام در پیرامون خود” الگویی است که کشش گرانشی قمرهای اطراف نپتون و زحل، به ایجاد ساختارهای حلقه‌ای پایدار در حال گردش به دور آن سیارات، کمک می‌کند. احتمال وجود یک سیاره در محدوده‌ای زیست‌پذیر، هیجان‌انگیز و نامنتظره است! ما در جست‌وجوی این نبودیم.»

«با این حال، مهم است که یادآور شویم برای تایید وجود یک سیاره، به شواهد بیشتری نیاز داریم. نمی‌توانیم مستقیما سیاره را مشاهده کنیم از این رو، وجود آن ممکن است با مقایسه مدل‌های کامپیوتری در مشاهدات آینده ستاره و خرده سنگ‌هایی که دور آن در گردش هستند، تایید شود.»

تصور می‌شود که هر سیاره‌ای که به دور این کوتوله سفید در گردش باشد، به صورت بالقوه می‌‌تواند احتمالا میزبان آب و بنابراین حیات نیز باشد، و این به معنای تحولی تازه است. به گفته دانشمندان، این محدوده دست‌کم به مدت دو میلیارد سال زیست‌پذیر است که حداقل یک میلیارد سال آن در آینده خواهد بود.

پروفسور “فریهی” افزود: «از آنجا که خورشید ما طی چند میلیارد سال آینده به یک کوتوله سفید تبدیل خواهد شد، مطالعه ما یک برداشت و دید کلی از آینده منظومه شمسی خودمان ارائه می‌دهد.» جزئیات بیشتر این پژوهش در ماهنامه انجمن سلطنتی نجوم منتشر شده است.

کوتوله‌های سفید، که تعدادشان در کهکشان ما نسبتا زیاد است، آخرین مرحله تکامل بسیاری از ستاره‌ها هستند. در حالی که برخی از ستارگان پرجرم ممکن است به هنگام مرگ، به اجرامی شگفت‌آور و غیرعادی تبدیل شوند، ستاره‌هایی که جرمشان تقریبا معادل جرم خورشید یا کمتر از آن است، محتملا همگی به «کوتوله سفید» تبدیل می‌شوند. این اصطلاح برای توصیف مرحله‌ای از تکامل ستاره‌ای به کار می‌رود که ستاره پس از تبدیل شدن به غول سرخ، در آن مرحله از انقباض باز می‌ایستد. در مرحلۀ کوتوله سفید، مادۀ ستاره‌ای فشرده می شود و به جسم کم نور، با اندازه‌ای بسیار کوچک(به اندازۀ زمین) تبدیل می‌شود. از آنجا که ستاره دیگر هیچ منبعی برای تولید انرژی ندارد، سرد می‌شود

سایت علمی بیگ بنگ / منابع:  scitechdaily.com , independent.co.uk