آموزش نجوم و اخترفیزیک مقدماتی: سیارات منظومه شمسی (۷)

بیگ بنگ: مدارهای سیارات، سه خصوصیت برجسته سیاره‌ای را نمایش می‌دهند.

12214

قسمت هفتم: حرکات سیاره‌ای (بخش اول)

اولاً همه سیارات از دید ناظر واقع در بالای صفحه حرکت مداری زمین، دارای حرکتی در جهت خلاف حرکت عقربه‌های ساعت به دور خورشید می‌باشند. مدارها مستقیم هستند. ثانیاً، صفحات مداری سیارات بسیار نزدیک به صفحه‌ دایرﺓالبروج (صفحه‌ مدار زمین) است، بنابراین، هنگامی که از زمین نگاه می‌کنیم، همه‌ی سیارات غیر از پلوتو همیشه در عرض نوار ۱۶ درجه منطقه‌البروج قرار دارند (تمایل پلوتو ۱۷ درجه است). ثالثاً، خروج از مرکز مداری به‌جز در مورد نزدیک‌ترین سیاره به خورشید و دورترین سیاره به آن یعن عطارد و پلوتو، کمتر از ۰/۱ است.

مدار پلوتو به علت داشتن خروج‌ از مرکز بزرگ (e=0/249) به گونه‌ای است که فاصله‌ی پلوتو در حضیض (perihelion) خورشیدی (نزدیک‌ترین فاصله مداری تا خورشید) برابر با ۲۹/68AU و در بعید (Aphelion) خورشیدی (دورترین فاصله مداری تا خورشید) برابر با ۴۹/36AU می‌باشد. پلوتو در حرکت مداری‌اش نسبت به نپتون، به خورشید نزدیک‌تر می‌شود. (به شکل توجه کنید).

دوره‌ی تناوب چرخش نجومی یک سیاره، زمان چرخش آن نسبت به ستارگان است. این دوره تناوب به روش‌های گوناگونی تعیین می‌شوند. یک روش اصلی،‌ در ارتباط با اثر دوپلری است. ماهیت جابجایی دوپلر این است که وقتی نور به وسیله یک جسم گسیل می‌شود (یا امواج رادیویی پخش می‌گردند)، مؤلفه شعاعی سرعت سبب انتقال طول موج (یا بسامد) نسبت به طول موج در حال سکون می‌شود. یک انتقال به سرخ برای دور شدن و یک انتقال به آبی برای نزدیک شدن. مقدار انتقال به مقدار سرعت شعاعی بستگی دارد طبق فرمول: تغییر طول موج تقسیم بر طول موج سکون مساوی است با قسمت شعاعی سرعت تقسیم بر تندی سرعت نور

قبلاً فرض شده بود که چرخش زهره و عطارد به دور خورشید همزمان است. به عبارت دیگر یعنی اعتقاد بر این بود که دوره‌های تناوب چرخشی نجومی آنها با دوره‌های تناوب مداری نجومی‌شان برابر است. تا این‌که سرانجام در اواسط ۱۹۶۰ میلادی، اندازه‌گیری‌های رادار دوپلری، تناوب آنها را ثبت کرد. در مورد ماه و مریخ با توجه به علامت‌ها و لکه‌های فراوان مشخصی که در سطح آنها وجود دارد،‌ می‌توانیم به آهنگ چرخش آنها پی ببریم. سیارات غول‌پیکر مشتری، زحل، اورانوس و نپتون فقط جوهای فوقانی خو را نشان می‌دهند، به‌طوری‌که می‌توان از بررسی خصوصیات جوی و یا با مشاهده‌ی تابش انتقال‌یافته دوپلری از لبه‌ی آن سیارات به چرخش آنها پی برد. جو این سیارات بزرگ در استوا کمی‌ سریع‌تر از قطبین آنها می‌چرخند،‌ پس هیچ‌گونه آهنگ چرخش واضحی وجود ندارد.

گاهی اوقات، میدان مغناطیسی داده می‌شود. به علت اینکه فرض می‌کنیم منشاء میدان مغناطیسی در عمق زیاد سیاره است،‌ لذا این آهنگ مقدار اساسی چرخش سیارات مشتری‌گون را ارائه می‌دهد. سطح پلوتو به طور یکنواخت منعکس‌کننده نیست. مقدار نور خورشیدی را که این سیاره منعکس می‌کند، در ضمن چرخش تغییر می‌کند. با مشاهده این تغییرات روشنایی، دوره‌ی تناوب چرخش پلوتو را می‌توان به دست آورد.

ادامه دارد ….

نویسنده: اسماعیل جوکار- عضو پیوسته بیگ بنگ

منبع: کتاب نجوم و اخترفیزیک مقدماتی،‌ نوشته زیلیک و گرگوری، ترجمه‌ی دکتر جمشید قنبری

لینک کوتاه نوشته : https://bigbangpage.com/?p=18586

(۷ نفر , میانگین : ۴,۲۹ از ۵)
اشتراک گذاری

یک دیدگاه

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.