فرار از اصل عدم قطعیت هایزنبرگ
بیگ بنگ: محدوده دقت اندازهگیری حرکت اسپینی در ساعتهای اتمی، توسط پژوهشگران اسپانیایی بهبود داده شده است. آنها با اندازهگیری دو کمیت با دقتی بیسابقه نشان دادهاند که دامنه این محدودیت، از آنچه که پیشتر تصور میشد، کمتر است.
به گزارش انجمن فیزیک ایران، بر اساس اصل عدم قطعیت هایزنبرگ، نمیتوان مکان و اندازه حرکت جسم را به طور همزمان با دقت مطلق اندازهگیری نمود. اصل مشابهی در مورد تکانه زاویهای اسپین ذرات بکار میرود که بر اساس آن، قطبش نور ورودی به واسطه برهمکنش با ذره تغییر میکند. اندازهگیری این کمیت، قدری اسپین اتمی را دچار اختلال میکند. اسپین اتمی روشی است که طی آن، الکترونها و هستههای اتم به دور یکدیگر میچرخند. برای اندازهگیری نرخ انحراف اسپین، باید زاویه اسپین اندازهگیری شود که این تا اندازهای حرکت اسپینی ذره را مختل میکند و عدم قطعیتی را هنگام اندازهگیری پدید میآورد.
اکنون پژوهشگرانی از بارسلونا موفق شدهاند تا بر این مشکل غلبه کنند. بر طبق گفته آنان، زاویه اسپین از دو قسمت تشکیل شده است: زاویه سمتی (مانند طول جغرافیایی) و زاویه قطبی (مانند عرض جغرافیایی). برای اندازهگیری نرخ انحراف اسپین، لازم است تنها زاویه سمتی اندازهگیری شود. بنابراین میتوان تا آن جا که امکانپذیر است، عدم قطعیت در اندازهگیری زاویه قطبی را افزایش داد و اندازه هر دو زاویه را تعیین نمود. به این ترتیب، نرخ انحراف حرکت اسپینی را میتوان با دقتی به مراتب بیشتر از آنچه که قبلاً تصور میشد، اندازهگیری نمود. جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ nature منتشر شده است.
معنای این چیست؟ آیا بالاخره ناظر است که تکلیف ذره را روشن میکند یا نه؟