بیگ بنگ: کسانی که مبتلا به سرطان بودهاند اغلب از خود میپرسند چه راهکارهایی برای جلوگیری از بازگشت تومورها وجود دارد. ضمانتی برای عدم برگشت بیماری وجود ندارد اما با به کارگیری برخی ترفندها میتوان آگاهانهتر به زندگی ادامه داد.
بدون شک سرطان از جمله بیماریهایی است که بیشترین پژوهشهای علمی روی آن انجام گرفته است. اما اطلاعاتی که در زمینه این بیماری داده شده است بیشتر در خصوص عوامل بروز و پیشگیری از آن است و هنوز پاسخی صریحی به این سوال داده نشده است: « پس از درمان سرطان چه راهکارهایی برای جلوگیری از بروز دوباره آن وجود دارد؟»
این پرسش اهمیتی روزافزون دارد چرا که افراد بیشتری نسبت به گذشته از این بیماری جان سالم بهدر میبرند. یک شیوه زندگی سالم همراه با تحرک زیاد، رژیم غذایی متعادل و وزن مناسب میتواند کیفیت زندگی را افزایش و اثرات جانبی ناشی از درمان سرطان را کاهش دهد. بر اساس دانش امروزه، بسیاری ازاین تاثیرات مثبت به میزان توازن انرژی در بدن بستگی دارد. آن مقدار از انرژی که از طریق تغذیه به دست میآید با فعالیت ورزشی کاهش مییابد و باید به میزانی باشد که چربی اضافهای ذخیره نشود. چاقی، عدم تحرک و تغذیه نامناسب امکان خطر بازگشت بیماری را افزایش میدهد. افرادی که پس از دوره نقاهت فعالیت ورزشی دارند احتمال درمان بیماری را بالا میبرند. اما هنوز این امیدواری به قطعیت نرسیده است.

نقش و اهمیت ورزش
سال ۲۰۱۰ کالج آمریکایی ورزش ارزیابی جامعی از ۸۵ پژوهش درباره ورزش بعد از درمان سرطان به عمل آورد. بر اساس آن تحرک عملکرد بدن و کیفیت زندگی را بهبود میبخشد و کسالت یا خستگی ناشی از روشهای درمانی را کاهش میدهد. اما برخی از متخصصین سرطان این نتایج را مورد شک و شبهه قرار دادند.
سال ۲۰۱۵ پژوهشگران فرانسوی مروری برهشت مورد تحقیق درباره فعالیت های بدنی و مراحل اولیه سرطان سینه به انجام رساندند. زنانی که فعالیت ورزشی زیادی دارند طی دوره پژوهشی ۵۰ درصد کمتر احتمال میرود از سرطان یا بیماری دیگری از بین بروند. اما پژوهشگران دیگری در مخالفت با این نتیجه گیری میگویند: «درست نیست بگوییم ورزش ۵۰ درصد خطر مرگ را کاهش میدهد، بلکه بهتر است بگوییم باید بیمار را به داشتن فعالیت بدنی تشویق کنیم».
موارد بیشتر در مورد سرطان
• چاقی میتواند به سرطان منجر شود: وزن زیاد دومین عامل مهم ابتلا به سرطان است. افزایش سطح انسولین خون به سرطانهای متفاوتی چون سرطان کلیه، کیسه صفرا و مری منجر میشود. زنان چاق علاوه بر این خطرات، با افزایش تولید هورمونهای جنسی، در معرض خطر ابتلا به سرطانهای رحم و پستان نیز هستند.
• سیگار نکشید: تشخیص سرطان از طرف پزشک رعشه بر اندام هر بیماری میاندازد، اما دستکم جلوی بروز حدود نیمی از سرطانها را میتوان گرفت. عامل یک پنجم تولید تومورهای سرطانی دود سیگار است. دود سیگار نه تنها به سرطان ریه منجر میشود، بلکه سرطانهای دیگر را نیز تسریع میکند. سیگار یکی از مهمترین دلایل بروز سرطان است.
• ورزش کنید: امکان بروز سرطان در میان افرادی که تحرک کمتری دارند بیشتر است. تحقیقات درازمدت نشان دادهاند که ورزش از تولید تومور جلوگیری میکند، زیرا ورزش سبب کاهش سطح انسولین در بدن و کاهش وزن میشود. البته منظور فقط ورزش حرفهای نیست، بلکه راهپیمایی روزانه و دوچرخهسواری نیز میتواند به کمک شما بیاید.
• خطر نوشیدن مشروبات الکلی: مشروبات الکلی سبب بروز سرطان میشوند. نوشیدن زیاد مشروبات الکلی سبب تولید تومور بخصوص در دهان، حلق و مری میشود. عامل خطرناکتر همراهی مشروبات الکلی و سیگار است. به این ترتیب امکان بروز سرطان ۱۰۰ برابر میشود. البته نوشیدن روزانه یک لیوان شراب نه تنها بد نیست، بلکه برای سیستم گردش خون مفید هم هست.
• ابتلا به سرطان روده از راه خوردن گوشت قرمز: خوردن گوشت قرمز میتواند به سرطان روده منجر شود. چگونگی این امر هنوز بر پژوهشگران مشخص نیست، اما تحقیقات درازمدت نشاندهنده آن هستند که چنین ارتباطی وجود دارد. بخصوص گوشت گاو و در مرحله پس از آن گوشت خوک از خطر بیشتری برای بوجود آوردن سرطان روده برخوردار هستند. این نوع گوشتها امکان ابتلا به بیماری سرطان را حدود یکونیم برابر کردهاند. گوشت ماهی اما از ایجاد سرطان جلوگیری میکند.
• خطر گوشت کبابی: کبابی شدن گوشت امکان بوجود آمدن سرطان را افزایش میدهد. تحقیقات درازمدت در این زمینه اما هنوز به روشنی رابطه کبابی شدن گوشت و ایجاد سرطان را نیافتهاند. بعضی از محققان خود گوشت قرمز و نه چگونگی آمادگی آن را دلیل بوجود آمدن سرطان دانستهاند.
• از خوردن فست فود خودداری کنید: رژیم غذایی غنی شامل میوه و سبزیجات از سرطان جلوگیری میکند. تحقیقات طولانی محققان اما رابطه مستقیم و شفافی را میان یک رژیم غذایی سالم و خطر ابتلا به سرطان نیافتهاند. این تحقیقات نشان میدهند که رژیم غذایی سالم تنها کمی بیش از ده درصد از بروز سرطان جلوگیری میکند.
• از تابش زیاد آفتاب دوری کنید: پرتو فرابنفش خورشید (UV) در عوامل ارثی نفوذ کرده و میتواند به تغییر آنها منجر شود. نتیجه این امر بروز سرطان پوست است. کرمهای ضدتابش آفتاب البته از سوختگی پوست جلوگیری میکنند، اما قهوهای شدن پوست نشانه آن است که پوست پرتو فراوانی از آفتاب را جذب کرده است.
• سرطان به خاطر طب مدرن: پرتوهای موجود در پی رادیولوژی در عوامل ارثی نفوذ کرده و میتواند سبب تغییر آنها شود. اگر عکسبرداری در پی روشهای مرسوم رادیوگرافی خطر چندانی ندارد، اما توموگرافی کامپیوتری تنها زمانی پیشنهاد میشود که دلایل قانعکنندهای برای این کار وجود داشته باشد.
• سرطان ناشی از عفونت: ویروسهای مختلف میتوانند سبب سرطانهای مختلف شوند. ویروس پاپیلومای انسانی میتواند به سرطان رحم منجر شود. ویروسهای هپاتیت B و C میتوانند کار سلولهای کبدی را مختل کنند. باکتری هلیکوباکتر پیلوری (عکس) در معده مستقر میشود و میتواند سرطان معده را بوجود آورد. به کمک واکسیناسیون میتوان علیه بسیاری از این ویروسها مقاوم شد، اما در برابر هلیکوباکتر پیلوری تنها آنتی بیوتیکها موثر هستند.
• قرصهای ضدبارداری: قرصهای ضدبارداری گرچه امکان ابتلا به سرطان پستان را کمی افزایش میدهند، اما میتوانند تا حد زیادی از سرطان تخمدان جلوگیری کنند.
• مصونیت کامل از سرطان ناممکن است: حتی اگر همهچیز را درست انجام دهید هرگز در برابر سرطان مصون نیستید. نیمی از سرطانها با دلایل ژنتیکی دارند یا دلایل سنی. بخصوص در تومورهای مغزی عوامل بیرونی معمولا بیتاثیرند
تغذیه چه نقشی بازی میکند
اطلاعات علمی متقنی نیز در مورد « تغذیه مناسب بعد از درمان سرطان» وجود دارد. بیشک غذاهای مدیترانهای که از میوه و سبزیجات تازه و چربی حیوانی کم تهیه میشود برای همه مفید است. اما نمیتوان به طور قطع گفت که تغذیه از بازگشت بیماری جلوگیری میکند. پژوهشگران طی دو تحقیق درباره بیماران مبتلا به سرطان سینه تاثیرات رژیم غذایی را مورد بررسی قرار دادند. در یک پژوهش رژیم غذایی ذکر شده خطر برگشت بیماری را کاهش داد و در دیگری تفاوتی میان تغذیه کمچربی و تغذیه عادی مشاهده نشد.

بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان عوامل روانی را بر روند بیماری دخیل میدانند اما این امر به لحاظ علمی ثابت نشده است. یکی از پژوهشگران مرکز پژوهش آماری سرطان در هایدلبرگ میگوید: «نه میتوان گفت افراد به لحاظ شخصیتی مستعد ابتلا به سرطان هستند و نه میتوان « مثبت اندیشی» را به عنوان روش درمانی در پیش گرفت. اگر بیمارسرطانی نتواند روحیه خود را حفظ کند نباید احساس گناه کند». نیتجهای که از این بحث میتوان گرفت این است: علاج قطعی وجود ندارد، اما تحرک در حد معقول و تغذیه سالم میتواند مفید باشد. بیماران درمان شده سرطانی با وجود عدم قطعیتی که وجود دارد نباید دائما به احتمال بازگشت بیماری خود فکر کنند و باید تا آنجا که ممکن است آرامش خود را حفظ کنند.
سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: Exercise and Cancer , dw.com