بیگ بنگ: وجود و بقای حیات روی زمین وابسه به وجود و بقای میدان مغناطیسی زمین است. اگر میدان مغناطیسی نبود نه تنها ذرات بادهای خورشیدی سطح زمین را از موجودات زنده پاک می کردند. بلکه جو زمین نیز توسط توفان های خورشیدی به باد می رفت. سیاره مریخ نمونه ای از زمین بدون میدان مغناطیسی است . بنابراین برای بقای خودمان هم که شده بد نیست پی به ماهیت میدان مغناطیسی زمین ببریم. اكنون اولين مجموعه از تصاوير به‌دست آمده از گروه ماهواره‌هاي سوارم (Swarm) نشان مي‌دهد كه ميدان مغناطيسي زمين درحال ضعيف‌تر شدن است.

ضعیف شدن میدان مغناطیسی زمین

به گزارش بیگ بنگ، اين محاسبات جديد كه در طول 6 ماه گذشته انجام گرفته‌اند نشان مي‌دهند كه ميدان مغناطيسي زمين به اندازه‌اي ناچيز اما پايدار رو به ضعيف‌شدن گذاشته‌است و بيشترين كاهش نيز در نيمكره غربي رخ داده‌است. اين گروه ماهواره‌اي كه در نوامبر 2013 به فضا پرتاب شده‌اند، چشم‌اندازي بسيار دقيق را از ميدان مغناطيسي زمين كه ساكنان اين سياره را از گزند بمباران‌هاي كيهاني و ذرات باردار در امان نگه‌داشته، در اختيار دانشمندان قرار داده‌است. در برخي از مناطق از قبيل اقيانوس هند جنوبي، شدت ميدان مغناطيسي از ماه ژانويه به بعد، افزايش يافته‌است، اگرچه گرايش كلي اين ميدان رو به ضعيف شدن است. محاسبات جديد همچنين حركات شمال اين ميدان را به سوي سيبري تاييد مي‌كنند. به گفته آژانس فضايي اروپا، ميدان مغناطيسي زمين به‌ويژه در بخش آتلانتيك جنوبي ضعيف است كه اين ضعف دشواري‌هاي زيادي، از جمله نقص فني ماهواره‌ها را به‌دنبال داشته‌است. برخي از متخصصان براين باورند ضعيف شدن ميدان مغناطيسي آغازگر پديده وارونگي اين ميدان است،‌ پديده‌اي كه طي آن قطب شمال و جنوب ميدان مغناطيسي جا‌به‌جا مي‌شوند.

منشاء میدان مغناطیسی زمین و آینده آن

منشاء میدان مغناطیسی زمین، نتیجه حرکت میدان مغناطیسی در هسته آهنی آن است. میدان مغناطیسی هسته زمین در مقایسه با سطح سیاره 50 برابر قوی تر است. احتمالا زمین در کل عمر 4.5 میلیارد ساله خود میدان مغناطیسی داشته است. به احتمال زیاد در اوایل شکل گیری زمین، کل هسته آن مذاب بوده است، اما در حال حاضر تنها هسته خارجی آن مذاب است و بدلیل فشار بسیار زیاد ، هسته داخلی جامد شده است. این بدان معناست که احتمالا مغناطیس اولیه زمین قوی تر از امروز آن بوده است. میدان مغناطیسی هنگامی تشکیل می شوند که بارهای الکتریکی از میان مواد مغناطیسی مانند آهن عبور کنند. هر ماده مغناطیسی شده ای دو قطبی است که به این معنی است که یک قطب شمال و یک قطب جنوب مغناطیسی دارد و مسیر حرکت این خطوط هم از قطب شمال به قطب جنوب است. با عبور خطوط این میدان مغناطیسی از قطب شمال ماده مغناطیس شده به سمت قطب جنوب، یک میدان مغناطیسی خارجی در اطراف جسم ایجاد می شود که می تواند بر چیزهای دیگری که خیلی به آن نزدیک شوند، تاثیر بگذارد.

میدان مغناطیسی زمین شبیه به یک آهن ربا عمل می کند، انگار که یک آهن ربای غول آسا در هسته زمین از قطب شمل به قطب جنوب کار گذاشته شده است. ولی هسته زمین ذوب شده، در نتیجه یک جریان الکتریکی چرخشی در هسته سیاره ما، میدان مغناطیسی زمین را به آن القا می کند. یکی از نتایج این امر این است که تحت شرایط خاصی، میدان مغناطیسی زمین به طور متوسط هر 200 هزار سال می تواند برعکس شود. میدان مغناطیسی زمین کاملا بر محور چرخش سیاره منطبق نیست، بلکه یک اختلاف زاویه 11 درجه ای با آن دارد. البته این زاویه همواره ثابت نیست؛ قطب های مغناطیسی به طور دائم در حرکتند و قطب مغناطیسی ( نزدیک به قطب شمال جغرافیایی ) در چهار سده اخیر نزدیک به 1100 کیلومتر در سرزمین های قطبی کانادا جا به جا شده است.

جالب اینجاست که به رغم اندازه بزرگ زمین، میدان مغناطیسی آن ضعیف تر از میدان مغناطیسی آهن ربای یخچال است. با این حال ، این میدان هنوز آنقدر بزرگ هست که بتواند ما را از پرتوهای زیانبار خورشید و پرتوهای کیهانی در امان نگه دارد. میدان مغناطیسی زمین دارد ضعیف تر می شود اما کسی دلیل آن را نمی داند، با این وجود دلیل برای نگرانی وجود ندارد، سوابق نشان می دهد که شدت این میدان، متناوبا در حال کم و زیاد شدن بوده است. اگر کاهش شدت میدان مغناطیسی زمین ادامه یافته و این میدان دچار کاهش چشمگیری به نسبت فعلی خود شود، احتمال این می رود که جهت این میدان برعکس شود. اما بر خلاف باور عمومی ، چنین رخدادی به معنای پایان جهان نیست. می دانیم که در چند میلیارد سال گذشته ، میدان مغناطیسی زمین چندین بار برعکس شده و حیات کماکان ادامه یافته است. در نتیجه هیچ دلیلی وجود ندارد که یک تغییر دیگر در میدان مغناطیسی زمین ، هیچ اثری ویرانگری بر جا نمی گذارد. تنها خطر وقتی است که میدان مغناطیسی زمین کاملا ناپدید شود، ولی تا وقتی که زمین یک هسته مذاب دارد ، میدان مغناطیسی اش ادامه خواهد داشت.

منابع: dailymail , NASA , Earths magnetic field