بیگ بنگ: عرق کردن یا تعریق گرچه می‌تواند شرم‌آور باشد اما از عملکردهای مهم بدن است. تعریق، و عدم تعریق نیز می‌تواند نشانه‌ی مفیدی باشد حاکی از اینکه در بدن مشکلی وجود دارد. با بیگ بنگ همراه باشید تا این موضوع را بررسی کنیم.

علل

تعریق، آزاد شدن مایع شور از غدد تعریق است. این مایع یک هدف اصلی دارد: وقتی بخار می‌شود، به خنک کردن بدن کمک می‌کند. تعریق به وسیله‌ی سیستم عصبی خودمختار یا سمپاتیک، منظم می‌شود. سیگنال‌ها، با استفاده از انتقال دهنده‌ی عصبی استیل کولین، به غدد تعریق  فرستاده می‌شوند. سپس عرق از طریق مجاری، در سطح پوست آزاد می‌شود.

بر طبق تحقیقات کتابخانه‌ی ملی پزشکی، هر فرد بین دو تا چهار میلیون غدد تعریق دارد که بالاترین تراکم این غدد در کف دست و پا است. دکتر یوجین بائر، افسر ارشد پزشکی در درمیرا و رئیس سابق دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه استنفورد، گفت: «تعداد غدد تعریق از نوزادی تا بزرگسالی تغییر نمی‌کند. بنابراین نوزادان بیشترین تعداد غدد تعریق را در هر اینچ مربع دارند؛ یعنی 8 تا 10 برابر بزرگسالان.»

عرق بدون بو است. وقتی باکتری‌های روی پوست با عرق ترکیب ‌شوند بوی بدن تولید می‌شود. بیشتر عرق‌ها بی‌رنگ هم است. هم بوی عرق و هم رنگ آن ناشی از غدد تعریق اپوکرین است. دکتر نیکت سونپال از کالج تورو در دانشگاه پزشکی اوستئوپاتیک نیویورک گفت: «لکه‌های زردرنگ زیر بغل توسط غدد اپوکرین ایجاد می‌شود، که حاوی پروتئین‌ها و اسیدهای چرب است و در نتیجه ترشحات زیر بغل را ضخیم‌ و شیری‌ می‌کند.» ترشحات همچنین باکتری‌های پوست را جذب می‌کنند، که باعث تجزیه‌ی ترشح و ایجاد بوی بد می‌شود.

چه چیزی طبیعی است؟

غیرمعمول نیست که برخی افراد فقط به میزان کمی و برخی افراد به میزان زیادی عرق کنند. دکتر رابرت سالیس، همکار در عضویت پزشکی ورزش در مرکز پزشکی فونتانا پرمننت قیصر، گفت: «محدوده‌ی طبیعی برای تعریق بسیار گسترده است. ممکن است برخی افراد در طول یک ساعت فعالیت شدید فقط نیم لیتر عرق کنند اما برخی دیگر سه تا چهار لیتر، و هر دوی اینها هنوز در محدوده‌ی طبیعی هستند.»

اندازه و جنسیت فرد نیز در نحوه‌ی عرق کردن و محل عرق کردن نقش دارد. به عنوان مثال افرادی که چاق هستند تمایل به تعریق در الگوی مرکزی دارند، مانند مرکز قفسه سینه یا کمر. افرادی که اندام متناسب‌تری دارند تعریق آنها بیشتر به طور مساوی در سراسر بدن است. همچنین، زنان معمولا کمتر از مردان عرق می‌کنند. سالیس توضیح داد: «مردم فکر می‌کنند زنان به احتمال بیشتری مبتلا به سکته‌ی گرما می‌شوند و بنابراین نمی‌توانند دوی ماراتن انجام دهند. حقیقت این است که زنان غدد تعریق کمتری دارند اما توده عضلانی کمتری هم دارند بنابراین حرارت کمتری تولید می‌کنند. (و در نتیجه به تعریق کمتری نیاز دارند)»

از دست دادن عرق در مقابل مصرف آب

میزان عرق فرد، مقدار عرق از دست رفته‌ی او در طول فعالیت است. دوندگان ماراتن، ورزشکاران سه‌گانه و سایر ورزشکاران برای جلوگیری از کم‌آبی بدن، میزان عرق خود را پیدا می‌کنند به طوری که می‌دانند در طول فعالیت به چه مقدار آب نیاز دارند. در اینجا نحوه‌ی اندازه‌گیری میزان عرق را مشاهده می‌کنیم:

1- بدنتان را برهنه و بر اساس مجموعه‌ای از مقیاس‌ها وزن کنید.

2- به طور ایده‌آل در شرایطی که رقابتی باشد (تپه، رطوبت و غیره)، به مدت یک ساعت یک فعالیت جسمانی شدید مانند دویدن، انجام دهید.

3- دوباره با بدن برهنه خودتان را وزن کنید.

مقدار وزن از دست رفته، میزان عرق است. 0.45 کیلوگرم وزن از دست‌رفته برابر با 0.47 لیتر عرق ازدست‌رفته، می‌باشد. سالیس گفت: «این میزان می‌تواند با توجه به شدت فعالیت، رطوبت، میزان قند خون و سایر عوامل، تا حدودی متفاوت باشد. وقتی این میزان به دست آمد، باید آن را به عنوان مقدار آبی که ورزشکار باید در طول آن ساعت فعالیت به تدریج بنوشد، تلقی کرد».

مشکلات

عدم تعریق در زمانی که فرد گرم است می‌تواند نشانه‌ای از بسیاری از اختلالات پزشکی باشد. دکتر نیها پاتاک، ویراستار پزشکی WebMD، به لایوساینس گفت: «من وقتی می‌شنوم که فردی گرمش است اما عرق نمی‌کند، دو چیز به ذهنم می‌رسد. نگران‌کننده‌ترین آن، با توجه به بقیه‌ی داستان، سکته‌ی گرما است.» پاتاک توضیح می‌دهد که سکته‌ی گرما بعد از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حرارت بالا رخ می‌دهد. در افراد جوان‌تر، معمولا بعد از ورزش طولانی مدت یا فعالیت طولانی مدت در فضای باز، بدون هیدراتاسیون کافی، رخ می‌دهد. در افراد مسن، به دلیل بیماری‌های اساسی، داروها یا عوامل دیگری از قبیل ناتوانی جسمی، سکته‌ی گرما می‌تواند بدون تقلا رخ دهد. آب و هوای گرم و مرطوب، خنک شدن از طریق تبخیر عرق را بی‌اثر می‌سازد. هر چه فردی بیشتر در معرض گرما قرار گیرد، کم‌آبی بدنش بیشتر می‌شود؛ که در نهایت می‌تواند باعث شود دمای بدن بالاتر از 40 درجه سانتی‌گراد برود و احساس ضعف، سرگیجه، حالت تهوع و سردرگمی به همراه دارد. پاتاک گفت: «بدون تعریق ممکن است احساس گرمای زیاد کنید. سکته‌ی گرمای بدون درمان می‌تواند عوارض جدی داشته باشد.»

بائر گفت دلایل بسیار دیگری وجود دارد که چرا برخی افراد عرق نمی‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است آسیب‌های عصبی وجود داشته باشد. بیماری‌هایی که منجر به این نوع آسیب عصبی می‌شوند عبارت است از دیابت، اعتیاد به الکل، بیماری پارکینسون یا آسیب مستقیم به پوست از جمله تروما. گاهی اوقات بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس یا عرق‌سوز، می‌تواند با عملکرد طبیعی غدد تعریق هم تداخل داشته باشد. بیماری‌هایی به نام هیپوهیدروزیس و هیپوهیدروتیک اکتودرمال دیسپلازی، که به عدم تعریق هم معروف هستند، نیز می‌توانند باعث بد عمل کردن غدد تعریق شوند.

پاتاک گفت یائسگی هم می‌تواند منجر به احساس گرما کردن یا گرگرفتگی بدون تعریق شود. فردی که گرمش نیست اما هنوز عرق می‌کند، ممکن است مشکلی مربوط به سیستم عصبی سمپاتیک داشته باشد. بائر گفت: «در بسیاری از موارد، این تعریق بیش از حد به محرک‌هایی از قبیل خوردن غذاهای ادویه‌دار یا عصبانیت، وابسته است؛ اما غالبا هیچ دلیل خاصی وجود ندارد که چرا این اتفاق می‌افتد.»

بر طبق کلینیک مایو، تعریق یک بیماری پوستی است که در آن به دلیل وجود غدد تعریق بیش از حد فعال، بدن بیشتر از میزان ی که برای خنک شدن نیاز است عرق می‌کند؛ که می‌تواند بر زیر بغل (تعریق زیر بغل)، کف دست‌ها، کف پاها و صورت تاثیر بگذارد. اگر تعریق شدید با درد قفسه سینه، سرگیجه، لرز، تهوع، رسیدن دمای بدن به 40 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر همراه باشد، به دنبال کمک پزشکی فوری باشید.

حقایق بیشتر

پاتاک گفت: «محققان به دنبال گرفتن انرژی از عرق انسان هستند. آنها نشان دادند که می‌توانند از خواص الکتروشیمیایی عرق برای برق دادن به دستگاه‌های پزشکی پوشیدنی، مانند مانیتورهای فشار خون و ضربان قلب، استفاده کنند. به منظور توسعه‌ی منابع انرژی برای دستگاه‌های الکترونیکی پوشیدنی، از این تکنیک‌ها استفاده می‌شود. کار آنها نشان می دهد که می‌توان از عرق انسان به عنوان یک سوخت زیستی استفاده کرد!»

ترجمه: زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: Livescience.com