بیگ بنگ: چگونه بدون در دست داشتن هیچگونه مغز باستانی، تکامل مغزها را بررسی می‌کنید؟ این قیاس منطقی ساده‌ای نیست، بنابراین جای تعجب ندارد که محققان برانگیخته شدند تا جمجمه گونه‌ای میمون به نام کیلسبوس کاراسکونسیس (Chilecebus carrascoensis) با قدمت 20 میلیون سال، که به خوبی محافظت شده را بررسی و اسکن کنند.

به گزارش بیگ بنگ، دیرینه‌شناس شیجون نی از آکادمی علوم چین، گفت: «مغز انسان‌ها به طور استثنائی بزرگ است، اما اطلاعات بسیار کمی در این مورد داریم که مغز از چه زمانی شروع به نمو و رشد و توسعه کرده است. علت کم بودن اطلاعات ما تا حدی به دلیل کمبود جمجمه‌های فسیلیِ به خوبی محافظت‌شده از اکثر خویشاوندان ِ باستانیِ ما است.»

تقریباً 36 میلیون سال قبل اجداد میمون، یعنی کاتارین‌ها، از میمون‌های دنیای جدید، یعنی پلاتیرین‌ها، جدا شدند. میمون ِ کیلسبوس کاراسکونسیس گونه‌ای از پلاتیرین است و مطالعات پرارزشِ کمی روی مغز باستانی آنها انجام شده است، زیرا فسیل‌های جمجمه‌ای سالم بسیار کمی از پلاتیرین‌ها وجود دارد. این گونه حیوان کوچکی بوده که وزن آن کمتر از یک آی‌پد اصلی است.

این جمجمه برای اولین‌بار در دهۀ 1990 در ارتفاعات کوهستان آند در شیلی کشف شد. این فسیل نه تنها گونۀ نادری است بلکه می‌تواند به لحاظ جایگاهش در درخت تکاملی نیز مهم باشد. به گفته محققان: «بسیاری از معیارها نشان می‌دهد که کیلسبوس کاراسکونسیس که از رسوبات آتشفشانی میوسن اولیه در کوهستان آند مرکزی یافته شد، بهترین پلاتیرین نئوژن ِ محافظت‌شده‌ای است که تاکنون شناخته شده است. کیلسبوس بعنوان یکی از قدیمی‌ترین پلاتیرین‌هایی است که از ریشۀ درخت تکاملی منشعب شده است، از این رو این تاکسون به ویژه برای ارزیابی ویژگی‌های مغزی اجدادی این تیره حائز اهمیت است.»

اما جمجمه با مغز مساوی نیست، در نتیجه این گروه تحقیقاتی باید از تکنیک‌های پیشرفتۀ سی تی اسکن روی این جمجمۀ کوچک استفاده کنند تا بازسازی سه بعدی از مغز آن را بدست آورند. می‌توانید این بازسازی را در زیر مشاهده کنید:

دیرینه‌شناس جان فلین از موزه تاریخ طبیعی آمریکا، به گیزمودو گفت: «بسیار فوق‌العاده و جالب توجه است. ما سعی داشتیم خودمان را متقاعد کنیم که چیزی جز یک نخستی نبوده، اما ناحیۀ گرد و گوشتالو و پیازمانندی که مغز احتمالاً در آنجا قرار داشته را به ما نشان داد…. آنالیز تمیز و دقیق و پی در پی سی تی اسکن ِ این یافته، اهمیت آن را تقویت کرد.»

این گروه تحقیقاتی سپس از آن آنالیز و تحلیل برای بررسی ابعاد ویژة این مغزِ باستانی استفاده کردند، ابعادی از قبیل اندازۀ پیاز بویایی و شکل مجرای نوری و عسب بینایی. پیاز بویایی ِ نسبتاً کوچک بدین معنی است که این میمون‌های باستانی احتمالاً حس بویایی ضعیف‌تری داشتند. با این وجود، این ضعف با دیدِ بهتر تعادل پیدا نکرده. به گفتة محققان، این نشان می‌دهد که برخلاف تصور ما، تکامل سیستم‌های بویایی و بینائی آن‌قدر هم به هم مرتبط نیست.

دهانۀ عصب بینائی نیز نشان می‌دهد که این موجود، روزگانی بوده: در طول شب می‌خوابیده و در طول روز فعال بوده. این گروه تحقیقاتی نوشتند: «مقایسۀ کیلسبوس و سایر آنتروپوئیدهای پایه نشان می‌دهد که زیربخش‌های اصلی مغز این آنتروپوئیدهای اولیه هیچ الگوی مقیاس‌گذاری ِ ثابتی نسبت به اندازۀ کلی مغز را نشان نمی‌دهد. به نظر می‌رسد که بسیاری از ویژگی‌های مغزیِ ناخالص به شیوه‌ای موزائیکی و تکه‌تکه‌ای تغییر یافته‌اند و احتمالاً به طور مستقل از آنتروپوئیدهای کاتارین و پلاتیرین سرچشمه گرفته‌اند.» این تحقیق در مجلۀ Science Advances منتشر شده است.

زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sciencealert.com