بیگ بنگ: براساس تحقیقات جدید، تقریبا 700 میلیون سال قبل وقتی زمین اَبَراقیانوس‌های خود را بلعید، ابرقاره باستانی رودینیا هم وارونه گشت. رودینیا ابرقاره‌ای بود که قبل از ابرقاره پانگه‌آ وجود داشت؛ پانگه‌آ بین 170 تا 320 میلیون سال گذشته وجود داشته است.

ext
ابرقاره پانگه‌آ در حدود 320 میلیون سال قبل به وجود آمد.

به گزارش بیگ بنگ، دانشمندان در مطالعات جدید خود به سرپرستی «ژنگ ژیانگ لی» از دانشگاه کورتین در پرث استرالیا مدعی شده‌اند که ابرقاره‌ها و اَبَراقیانوس‌های آنها در طی چرخه‎هایی به وجود آمده و سپس متلاشی می شوند. در این چرخه‌ها، گاهی اوقات پوسته اقیانوسی حفظ شده و گاهی هم در قسمت‌های درونی زمین بازیابی می شوند.

«ژنگ ژیانگ لی» گفت: «ساختار گوشته زمین با بازتولید ابراقیانوس جدید و حلقه جدیدی از آتش بطور کامل از نو ساماندهی می شود. حلقه آتش زنجیره‌ای از نواحی همرفتی در پیرامون اقیانوس آرام است. در آنجا، پوسته اقیانوس در زیر قاره‌ها دچار سایش می شود. آتش فشان و زلزله در اطراف حلقه آتش به کرات روی می دهد.»

تاریخ عمیق

تاریخچه ابرقاره‌ها قدری نامعلوم است، اما زمین‌شناسان تا حدود زیادی متقاعد شده‌اند که قاره‌ها بطور متوسط هر 600 میلیون سال به یک سرزمین غول‌پیکر تبدیل می شوند. در ابتدا، قاره نونا(nuna) پدید آمد. این قاره بین 1.4 تا 1.6 میلیارد سال قبل وجود داشت. در حدود 900 میلیون سال پیش، نونا در هم شکسته و با قاره رودینیا ادغام گردید. رودینیا هم 700 میلیون سال پیش چنین سرنوشتی را تجربه کرد. ابرقاره پانگه‌آ هم 320 میلیون سال قبل به وجود آمد.

الگوهایی در گردش گوشته وجود دارد (لایه‌های زیر پوسته) که ظاهرا مطابقت خیلی خوبی با این چرخه 600 میلیون ساله دارد. اما بعضی رسوبات معدنی و طلا و بقایای ژئوشیمی در سنگ‌های باستانی مجددا نمایان می شوند. آقای لی و همکارانش در مقاله‌ای که در ماه آوریل در مجله Precambria منتشر کردند، اعلام داشتند که زمین دارای دو چرخه متناوب است: یک چرخه ابرقاره‌ای که 600 میلیون سال درازا دارد و یک چرخه ابراقیانوسی یک میلیارد ساله. بر اساس فرضیه‌ای که محققان مطرح کردند، هر ابرقاره به دو روش دچار شکستگی شده و اصلاحاتی وسیع در آن رخ می دهد.

earth once swallowed its own superocean could it happen again
نمایی نادر از تفکیک میان دو صفحه قاره‌ای که در پارک ملی «تینگ ولیر» ایسلند مشهود است. این شکاف، قاره اوراسیا را از قاره آمریکای شمالی جدا می کند.

یک الگوی متناوب

این دو روش، درونگرایی و برونگرایی نام دارند. برای درک بهتر درونگرایی، ابرقاره‌ای را تصور کنید که با یک ابراقیانوس احاطه شده است. ابرقاره شروع به تفکیک به قطعات کوچکتر می کند و اقیانوس درونیِ جدیدی آن را جدا می سازد. سپس بنا به هر دلیلی، فرایندهای همرفتی در این اقیانوس درونیِ جدید شروع می شوند. در این نقاط آتشین، پوسته اقیانوسی به سمت گوشته داغ زمین تمایل پیدا می کند. اقیانوس درونی هم به سمت قسمت درونی سیاره متمایل می گردد. قاره‌ها بار دیگر به یکدیگر می پیوندند. ماحصل این رویداد، پیدایش ابرقاره جدیدی است که ابراقیانوس قدیمی آن را احاطه کرده است.

از طرف دیگر، برونگرایی هم موجب ایجاد قاره جدید شده و هم ابرقیانوس جدیدی را پدید می آورد. در این مورد، ابرقاره تمایل به تفکیک پیدا کرده و اقیانوس درونی به وجود می آورد. اما این بار، همرفتی در اقیانوس درونی روی نمی دهد، بلکه در ابرقیانوسِ اطراف ابرقاره‌ای که در حال جدا شدن است. زمین ابراقیانوس را می بلعد و سرانجام ابرقاره وارونه می شود: خطوط ساحلی سابق آن با برخورد با یکدیگر، خط میانی تازه‌ای به وجود می آورند و خط میانی فروپاشیده آن هم اکنون ساحل نام دارد. پس اقیانوسی که زمانی در قسمت درونی قرار داشت، حالا ابراقیانوس تازه‌ای است که ابرقاره تازه‌ای را احاطه کرده است.

آیندۀ زمین

محققان با مدل‌سازی به این ایده رسیدند که در 2 میلیارد سال گذشته، فرایندهای درونگرایی و برونگرایی به طور متناوب روی داده‌اند. در این سناریو، ابرقاره نونا از هم فروپاشیده و سپس از طریق درونگرایی باعث به وجود آمدن رودینیا شد. ابراقیانوس نونا به بقای خود ادامه داده و به ابراقیانوس رودینیا تبدیل شد که دانشمندان نامش را «میروویا» گذاشته‌اند. نونا و رودینیا پیکربندی مشابهی داشتند. لذا این ایده مطرح می شود که نونا دچار تفکیک شده و سپس مجددا شرایط قبلی‌اش را بدست آورد. اما پوسته اقیانوسی میروویا دوباره دچار همرفتی شد. رودینیا با ناپدید شدن ابراقیانوسش، به قطعات کوچکتر تفکیک یافت و بعدها در بخش دیگر قاره در قالب ابرقاره پانگه‌آ نمایان شد. اقیانوسی جدیدی که پدید آمد، بعدها به ابرقاره پانگه‌آ تبدیل شد. بعدها پانگه‌آ دچار تفکیک شده و به قاره‌هایی تبدیل گشت که امروز می شناسیم.

«مارک بن» ژئوفیزیکدان در موسسه اقیانوس نگاری وودز هو و کالج بوستون بیان کرد: «فهمیدن اینکه چرخه‌های مورد مطالعه، نشان از الگویی واقعی دارند یا خیر، قدری دشوار است. تنها 3 تکرار روی می دهد. پس چرخه‌های متعددی در اختیار نداریم تا روندهای تاریخی را در آنها بررسی کنیم. اگر الگوهای متناوبی که در فوق ذکر شد صحت داشته باشند، ابرقاره بعدی در اثر فرایند درونگرایی به وجود خواهد آمد. اقیانوس‌های درونی که به واسطه شکاف پانگه‌آ به وجود آمده بودند، بسته خواهند شد. اقیانوس آرام هم گسترش پیدا کرده و به ابراقیانوس قاره جدید تبدیل خواهد شد. دانشمندان این ابرقاره فرضی آینده را آماسیا می نامند.»

آینده ابرقاره‌ای زمین هنوز مشخص نیست. مدل‌هایی که در تلاش برای ادغام حرکات قاره‌های زمین با دینامیک درونی گوشته هستند، تعیین می کنند که روش های ادغام درونگرایی/برونگرایی واقع گرایانه هستند یا خیر. روش‌های استفاده شده توسط آقای لی و همکارانش که در آنها الگوهای تغییر مولکولی در سنگ‌های باستانی نیز مورد مطالعه قرار می گیرد، احتمالا بتوانند سوال‌های مربوط به صفحات تکتونیکی را توضیح بدهند. بن در پایان گفت: «ما امیدواریم با جمع‌آوری داده‌های بیشتر، قطعات دیگری از این پازل را در جای خود قرار دهیم.»

ترجمه: منصور نقی لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: livescience.com

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

1 دیدگاه