بیگ بنگ: ویرایش ژنی که سال گذشته روی دوقلوهای چینی انجام شد و به معنای ایمنی کردن آنها در برابر ویروس HIV بود به هدف خود نرسید و جهش‌های ناخواسته‌ای ایجاد کرد.

به گزارش بیگ بنگ، به گفته محققان “هی جیانکویی” بیوفیزیکدان چینی، هنجارهای اخلاقی و علمی در ایجاد دوقلوهای چینی بنام “لولا” و “نانا” را نادیده گرفته است. تولد لولا و نانا در اواخر سال 2018 شوک بزرگی را به دنیای علم وارد کرد. این دانشمند با استفاده از یک تکنیک ویرایش ژن به نام کریسپر(CRISPR) یک ژن را در دو رویان انسان تغییر داده و سپس این رویان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را در رحم یک زن کاشته که در نوامبر 2018 دو نوزاد دوقلوی دختر به دنیا آورد.

این محقق چینی ادعا کرد می‌تواند «بیماری همه‌گیر HIV» را کنترل کند، اما مشخص نبود که حتی به این هدف یعنی- ایمنی کردن نوزادان در برابر ویروس HIV- رسیده یا خیر، زیرا تیم وی جهش ِ ژنی که این مقاومت را ایجاد ‌می‌کند، را تولید نکرده بود. درصد کمی از افراد با ایمنی حاصل از جهش در ژنی بنام CCR5 متولد می‌شوند. همین ژن بود که “هی جیانکویی” ادعا کرد با استفاده از ابزار ویرایش کریسپر توانسته آن را هدف قرار دهد. کریسپر از سال 2012 انقلابی زمینۀ ویرایش ژنی ایجاد کرده است.

“فئودور اورنوف”، محقق ویرایش ژنوم دانشگاه کالیفرنیا برکلی، در گفتگو با MIT Technology Review گفت: «این ادعا که آنها نوع غالبِ ژن CCR5 را تولید کرده‌اند بازنمایی ِ نادرست و جنجالی، از داده‌های واقعی بود و می‌توان آن را فقط با یک عبارت توصیف کرد: اشتباه عمدی. این مطالعه نشان می‌دهد، تیم تحقیقاتی نتوانستند نوع غالب ِ ژن CCR5 را تولید کند.»

اگرچه آن تیم ژن درستی را هدف قرار داده بودند، اما تغییرات «دلتا 32» مورد نیاز را تکرار نکرده بودند و در عوض ویرایش‌های جدیدی که تأثیرات آنها مشخص نیست را ایجاد کردند. علاوه بر این، کریسپر همچنان ابزاری ناقص باقی مانده، زیرا می‌تواند موجب ویرایش‌های ناخواسته یا «غیرهدف» شود و استفاده از آن در انسان بسیار جنجالی است.

از این نگران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر آنکه کریسپر اغلب ناخواسته ژن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگری جز آنکه هدف بوده را نیز تغییر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد و شرایطی به نام موزاییسم (mosaicism) نیز وجود دارد که در آن بعضی سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها دارای ژن ویراسته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. موزاییسم می‌تواند نتیجه مکانیزم‌های متفاوتی باشد. در مراحل اولیه تقسیم سلولی تخم، سلول‌هایی با ژنوتیپ متفاوت ایجاد می شود و پس از آن تمام سلول‌هایی که از آن مشتق می‌گیرند، ژنوتیپ متفاوتی خواهند داشت. (همۀ سلول‌هایی که از یک نوع واحد سلول منشاء می‌گیرند را یک خط سلول (line cell) می‌نامند؛ برای مثال: خط سلول پوست، خط سلول خون، خط سلول مغز و غیره). موزاییسم می‌تواند به علت رخ دادن جهش در مراحل اولیه تخم لقاح یافته رخ دهد. موزاییسم مانند سبک موزاییک در هنر که در آن یک تصویر از رنگ‌های مختلف کاشی‌ها ساخته می‌شود.

دکتر هی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوید که با کمک یک سازمان مدافع بیماران مبتلا به ایدز در چین زوجی را پیدا کرد که در آن شوهر آلوده به این ویروس بود، اما زن نه. او با استفاده از تکنیک ویرایش کریسپر با پروتئین Cas۹ تلاش کرد ژن مذکور را در رویان آنها از کار بیندازد. او می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گوید هدفش از انجام این کار آن بوده که بچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در مقابل آلودگی به ویروس HIV مقاوم باشند. اما انگار با ویرایشی ناکامل موجب جهش ژنی شده است.

سایت علمی بیگ بنگ/ منبع: sciencealert.com