بیگ بنگ: بدون شک مطالعات دانشمندان بر روی سیر تحول حیات ستارگان و نیز دانسته هایی که تاکنون در این حوزه در اختیار داریم؛ به کمک ابزارها و ادوات پیچیده اخترشناسی همچون تلسکوپ های مادون قرمز، پرتو ایکس و رادیویی و یا طیف سنج ها صورت پذیرفته است. اما برای پاسخ به سؤال این مطلب بایستی گفت که چشمان غیرمسلح ما نیز برخی اوقات قادرند برخی رویدادهای عظیم کیهانی را که در ارتباط با تولد و مرگ ستارگانند را براحتی مشاهده کنند.

سنگ نگاره ای در مکزیک که توسط اقوام آنسازی در سال 1054 میلادی طرح شده است. ستاره پرنوری که در این تصویر در کنار هلال ماه مشاهده می شود، در حقیقت همان ستاره میهمانی است که چینیان باستان برای نخستین بار آن را ثبت کردند و امروز می دانیم که در حقیقت آنها مرگ یک ستاره پرجرم را دیده اند نه تولد یک ستاره.
سنگ نگاره ای در مکزیک که توسط اقوام آنسازی در سال 1054 میلادی طرح شده است. ستاره پرنوری که در این تصویر در کنار هلال ماه مشاهده می شود، در حقیقت همان ستاره میهمانی است که چینیان باستان برای نخستین بار آن را ثبت کردند و امروز می دانیم که در حقیقت آنها مرگ یک ستاره پرجرم را دیده اند نه تولد یک ستاره.

به گزارش بیگ بنگ، صبحگاه روز چهارم جولای سال 1054 میلادی، یانگ وی ته، منجم دربار چین باستان کشف حیرت آوری را انجام داد. درست چند دقیقه پیش از طلوع آفتاب، جرم آسمانی فوق العاده درخشان و جدیدی در افق شرق آرام آرام طلوع کرد. او این جرم را “ستاره میهمان” نامید و طبق گزارشات وی درخشندگی آن حتی از سیاره ناهید نیز بیشتر بود و درخشنده تر از هر ستاره دیگری در آسمان شب دیده می شد؛ آنچنان پرنور که در نخستین ماه ظهورش حتی در پهنه آسمان روز نیز براحتی قابل تشخیص بود. مناطق دیگری از زمین همچون مردمان قسطنطنیه و اقوام آنسازی در مکزیک نیز این پدیده را گزارش کردند. طبق این گزارشات، ستاره میهمان بعد از 21 ماه به کلی در آسمان محو شد.

امروزه می دانیم که این ستاره میهمان در واقع نمایانگر یکی از نادرترین پدیده های کیهانی بود؛ مرگ ستاره ای پرجرم. مشابه این پدیده در سالهای 1573 و 1604، به ترتیب توسط تیکوبراهه (اخترشناس بنام دانمارکی) و یوهانس کپلر (اخترشناس آلمانی و شاگرد تیکو براهه) مشاهده گردید. تیکو براهه، نام این ستاره را De Stella Nova نامید که در زبان لاتین به معنای “ستاره جدید” است. اما در حقیقت آنها نه تولد یک ستاره که مرگ آن را مشاهده می کردند. از میان پدیده هایی که با تولد و مرگ ستارگان در ارتباطند، تنها مرگ ستارگان پرجرم است که از چشمگیرترین و دلفریب ترین پدیده هایی است که حتی با چشم غیرمسلح نیز به آسانی قابل مشاهده است.

سحابی خرچنگ: این تصویر ترکیبی از تلسکوپ های فضایی هابل، اسپیتزر و چاندرا است که بقایای حاصل از مرگ همان ستاره ای را نشان می دهد که در سال 1054 میلادی، مردمان باستان به آسانی انفجار آن را از زمین با چشمان خود رصد کردند.
سحابی خرچنگ: این تصویر ترکیبی از تلسکوپ های فضایی هابل، اسپیتزر و چاندرا است که بقایای حاصل از مرگ همان ستاره ای را نشان می دهد که در سال 1054 میلادی، مردمان باستان به آسانی انفجار آن را از زمین با چشمان خود رصد کردند.

مرگ ستارگان کم جرمی مانند خورشید با انفجارهای مهیب همراه نیست تا آتش بازی کیهانی بزرگی را در واپسین لحظات عمر خود به نمایش بگذارند و در حقیقت پروسه مرگ ستارگان سبک وزن و میان وزن، چندین سال و به آرامی صورت می پذیرد. از طرفی نخستین مراحل تولد ستارگان نیز نه تنها با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست که حتی از چشم عظیم ترین تلسکوپ های نور مرئی جهان نیز پوشیده است. در حقیقت تولد ستارگان را بایستی با چشمان مادون قرمز مشاهده کرد. زمانیکه یک ستاره متولد می شود، در ابتدا در پیله ای از غبار میان ستاره ای قرار دارد. این پیله، نور تولید شده توسط ستاره نوباوه را آنچنان جذب و دوباره منتشر می کند که عملاً ستاره در طول موج های مرئی طیف قابل مشاهده نیست و همچون لکه سیاهی که همان پیله باشد مشاهده می شود. اما با استفاده از طول موج مادون قرمز به آسانی می توان به وجود ستاره تازه تشکیل یافته پی برد. لازم به ذکر است پس از آغاز واکنش های گرما هسته ای درون ستاره جدید، این غبار آرام آرام از ستاره دور می شود و در نهایت آنزمان است که ستاره را می توان در نور مرئی مشاهده کرد.

دو تصویر در طول موج های مرئی (راست) و مادن قرمز (چپ) از گروهی از ستارگان نوباوه در سحابی جبار. همانگونه که مشهود است در نور مرئی حتی یک تلسکوپ مرئی عظیم الجثه و حساس نیز نمی تواند ستارگان جدید را تشخیص دهد؛ در حالیکه یک تلسکوپ مادون قرمز با نفوذ در پیله غباری ستاره، چنین قابلیتی را دارد
دو تصویر در طول موج های مرئی (راست) و مادن قرمز (چپ) از گروهی از ستارگان نوباوه در سحابی جبار. همانگونه که مشهود است در نور مرئی حتی یک تلسکوپ مرئی عظیم الجثه و حساس نیز نمی تواند ستارگان جدید را تشخیص دهد؛ در حالیکه یک تلسکوپ مادون قرمز با نفوذ در پیله غباری ستاره، چنین قابلیتی را دارد.

در عین حال در برخی موارد نادر می توان بصورت غیرمستقیم ستارگان نوباوه را با چشم غیرمسلح دید. این ستارگان در سالهای نخستین عمر خود، تابش ماورای بنفش شدیدی را از خود ساطع می کنند که این تابش پس از برخورد با گازهای اطراف ستاره که روزگاری ستاره از آنها تشکیل شد؛ آنها را به درخشش وا می دارد. برخی از این سحابی های درخشنده را می توان با چشم غیرمسلح مشاهده کرد؛ همانند سحابی جبار، سحابی عنکبوت (در نیمکره جنوبی آسمان) و سحابی مرداب.

پس نتیجه آنکه با چشم غیر مسلح تنها می توان مرگ ستارگان پرجرم (که وقوع آن بسیار بسیار نادر است؛ چیزی در حدود 5 انفجار در هر قرن) و نشانه های غیرمستقیمی از تولد ستارگان را مشاهده کرد. البته بایستی دانست که تولد و مرگ ستارگان، در برابر طول عمر کوتاه یک انسان، بسیار پدیده های نادری است. از سال 1604 تاکنون هیچ ستاره سنگین وزنی در کهکشان ما از بین نرفته است. تولد یک ستاره نیز در بازه های زمانی چندین هزار ساله به مراحل نهایی خود نزدیک می شود که آرام آرام قابل مشاهده است و مطمئناً مشاهده چنین امری با چشمان غیرمسلح و در مدت زمان عمر یک انسان عادی ممکن نیست. آنچه که امروز از آن بعنوان ستارگان نوباوه یاد می کنیم، ستارگانی هستند که پس از گذشت میلیون ها سال، بتازگی فرآیندهای گرماهسته ای را که قلب تپنده یک ستاره محسوب می شود در درون خود آغاز کرده اند.

سایت علمی بیگ بنگ / منابع بیشتر: SN 1054 , NASA , crabnebula

دیدگاهتان را بنویسید

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

4 دیدگاه

  1. یه ابرنو اختر در اینده نزدیک ممکنه زمین رو تحدیدکنه
    کوتوله سفید IK پگاسؤس(اسب بالدار)
    فقط به فاصله 150 سال نوری از زمین قرار داره و به اندازه کافی جرم پیدا کرده(حدود1.5 برابر جرم خورشید) و بسیار ناپایدار شده و ممکنه هر لحظه منفجرشه

    1. سلام روز بخیر
      یک ابرنواختر برای اینکه زمین رو تغییر بده باید فاصله ای برابر کمتر ۵۰ تا ۱۰۰ سال نوری داشته باشه اما IKپگاسوس فاصله ی بیشتری از زمین داره و برای این که صورت ابرنواختر منفجر بشه باید همدم بزرگترش به مرحله ی غول سرخ برسد تا لایه های بیرونی نزدیک به کوتوله شوند و جذب شوند تا از حد چاندراسخار بگذرد که این مراحل چندین میلیون سال طول میکشد.☀️

    1. تنها بخشی از کیهان 13/7 میلیارد ساله که حتی ممکنه هوشمند ترینشم نباشیم ولی تا الان برای خودمون تنها موجودات این کیهانیم و شاید موجودات دیگر کیهانم همین فکرو درباره ی خودشون داشته باشن.