بیگ بنگ: اخترشناسانی که دومین سری داده‌های مأموریت نقشه‌برداری ستاره‌ای گایا را تجزیه و تحلیل کردند، نشان داده‌اند که کهکشان راه شیری هنوز در معرض تأثیرات برخورد نزدیکی است که باعث شده میلیون‌ها ستارۀ آن مانند موج در استخر حرکت کنند.

به گزارش بیگ بنگ، این مواجهۀ نزدیک احتمالاً بین 300- 900 میلیون سال پیش رخ داده است و مقصر این برخورد احتمالاً کهکشان کوتوله قوس است؛ کهکشان کوتوله قوس، یک کهکشان بیضوی حلقوی‌شکل است که در فاصله 78300 سال نوری از ما قرار دارد. این کشف به دلیل الگوی حرکتی که این کهکشان به ستاره‌ها در دیسک راه شیری داده است، صورت گرفت.

“ترنسا آنتوجای” ستاره‌شناس دانشگاه بارسلونا و همکارانش گفتند: «این الگو کشف شد، زیرا ماهواره گایا(متعلق به سازمان فضایی اروپا) نه تنها موقعیت دقیقِ بیش از یک میلیارد ستاره، بلکه سرعت‌ ِ آنها در آسمان را نیز اندازه‌گیری کرد. گایا برای مجموعه‌ای از چند میلیون ستاره، برآوردی از سرعت‌های کاملِ سه بعدیِ ارائه داد، که امکان مطالعه و بررسی حرکت ستاره‌‌ها با استفاده از ترکیبی از موقعیت و سرعت، که فضای فاز نامیده می‌شود، را ایجاد کرد. وقتی موقعیت ستاره‌ها در برابر سرعت‌های آنها ترسیم شود، حرکات ستاره‌ای در فضای فاز، الگوی جالب و کاملاً غیرمنتظره‌ای را نشان می‌دهند.»

دکتر آنتوجا و همکارانش حرکات شش میلیون ستاره در دیسک راه شیری را تجزیه و تحلیل کردند. این تجزیه و تحلیل، الگویی شبیه به پوستۀ حلزون را در نموداری که ارتفاع ستاره‌ها در بالا یا پایین صفحۀ کهکشان در برابر سرعت آنها در همان مسیر مشابه را ترسیم کرده بود، نشان داد. دکتر آنتوجا خاطرنشان کرد: «کمی شبیه به انداختنِ سنگ در حوض است، که آب را به صورت موج و ریزموج به حرکت در می‌آورد.»

اما ستاره‌ها برخلاف مولکول‌های آب که دوباره به همان شکل باز می‌گردند، «حافظه‌ای» که آشفته کرده‌اند را حفظ می‌کنند. این حافظه در حرکات آنها یافت می‌شود. پس از مدتی، گرچه موج‌ها دیگر به راحتی در توزیع ِ ستاره‌ها قابل مشاهده نیستند، اما وقتی به سرعت‌ آنها نگاه کنیم می‌بینیم که هنوز در آنجا هستند. این اخترشناسان افزودند: «ما مطالعات قبلی ِ که چنین «ترکیب فازی» را در اخترفیزیک و فیزیک کوانتومی، بررسی کرده بودند، مد نظر قرار دادیم. گرچه هیچکس این اتفاق را در دیسک ِ کهکشان ما بررسی نکرده، اما ساختارهای آن به روشنی یادآور یکدیگر بودند.»

پروفسور آمینا هلمی، پژوهشگر دانشگاه گرونینگن در هلند، گفت: «برای من واقعا شگفت‌انگیز است که می‌توانیم این شکل پوستۀ حلزونی را ببینیم. دقیقاً مانند همان است که در کتاب‌های درسی وجود دارد.» بنابراین سوال بعدی این بود که چه چیزی «منجر به» چنین رفتاری در ستاره‌های کهکشان راه شیری شده است. دانشمندان اظهار داشتند: «می‌دانیم که کهکشان ما با خوردنِ کهکشان‌های کوچک‌تر و خوشه‌های ستاره‌‌ای بزرگ‌تر می‌شود.»

به گفته محققان: « مطالعات ِ مربوط به کهکشان کوتوله قوس نشان می دهد، این کهکشان کوچک حاوی ده‌ها میلیون ستاره است و در حال حاضر در حال خورده‌شدن توسط کهکشان راه شیری است. آخرین عبور نزدیک آن از کهکشان ما، ضربۀ مستقیمی نبود- بلکه از نزدیکیِ آن گذشت. همین امر کافی است تا گرانش آن، برخی ستاره‌ها در کهکشان ما را آشفته سازد؛ مانند سنگی که در آب انداخته می‌شود.»

«نکته پایانی اینکه برآوردهای آخرین مواجهۀ نزدیک قوس با کهکشان راه شیری بین 200 میلیون تا یک میلیارد سال قبل بوده، که دقیقاً همان چیزی است که ما بعنوان منشأ آغاز الگوی شبیه به پوستۀ حلزون محاسبه کرده‌ایم. با این حال، تاکنون ارتباط ویژگی حلزون‌مانند با کهکشان کوتوله قوس بر اساس تجزیه و تحلیل‌ها و مدل‌های سادۀ کامپیوتری بوده است. گام بعدی، بررسی این پدیده به صورت کامل‌تر، به منظور کسب دانش در مورد کهکشان راه شیری، می‌باشد.» جزئیات بیشتر این پژوهش در مجله Nature منتشر شد.

ترجمه: زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sci-news.com