بیگ بنگ: میدان مغناطیسی جهانی یک سیاره از چیزی به نام دینام ناشی می‌شود. دینام جریان فلز مذاب در هستۀ سیاره است که جریان الکتریکی تولید می‌کند. روی زمین، دینام چیزی است که سوزن‌های قطب‌نما را به سمت شمال نشان می‌دهد.

به گزارش بیگ بنگ، گروهی از محققان از کانادا، ایالات‌متحده و فرانسه با توجه به داده‌های میدان مغناطیسی که توسط فضاپیمای تکامل مواد فرّار و جو مریخ-ماون(MAVEN) متعلق به ناسا، جمع‌آوری‌ شده، محدودیت‌های جدیدی درباره زمان و قدرت دینام مریخ ارائه دادند.

“دکتر آنا میتل‌هولز” محقق پسادکتری گروه زمین، اقیانوس و علوم جوی در دانشگاه بریتیش کلمبیا، گفت: «می‌دانیم که دینام مریخ بین 4.5 تا 3.7 میلیارد سال قبل فعال بوده است. زمان‌بندی دینام بخش بزرگی از تکامل یک سیاره است و آنچه که ما کشف کردیم با چیزی که تاکنون فکر می‌کردیم، بسیار تفاوت دارد. دینام در مورد تاریخ گرمایی سیاره، تکامل آن و اینکه چگونه به وضع امروزی رسیده چیزهایی به ما می‌گوید؛ و این برای تمام سیاراتِ سنگی- زمین، مریخ، ناهید و عطارد- بی‌نظیر است.»

مغناطیس در برخی صخره‌های روی سطح مریخ نشان می‌دهد که دینام مریخ بین 4.3 تا 4.2 میلیارد سال قبل فعال بوده، اما عدم وجود آهنربایی در سه حوضۀ بزرگ هلاس، آرگیر و ایزیدیس که 3.9 میلیارد سال قبل شکل‌ گرفته‌اند، موجب شده که بیشتر محققان باور داشته باشند دینام مریخ در آن زمان غیرفعال بوده است.

دکتر “میتل‌هولز” و همکارانش داده‌های ماهواره ماون که در ارتفاعاتِ 130 کیلومتری در شب به‌دست‌ آمده‌اند را تجزیه‌وتحلیل کردند. آن‌ها شواهد روشنی یافتند که میدان مغناطیسی ناشی از جریان گدازه لوکوس پلانتوم(Lucus Planum) کمتر از 3.7 میلیارد سال قبل تشکیل‌شده- یعنی بسیار دیرتر از حوضه‌های مذکور. همچنین محققان میدان‌های مغناطیسی کم شدتی را در حوضۀ Borealis در نیم‌کره شمالی مریخ کشف کردند که 4.5 میلیارد سال قبل شکل‌گرفته‌اند و گمان می‌رود یکی از قدیمی‌ترین ویژگی‌های مریخ هستند.

یکی از نویسندگان این تحقیق، پروفسور “کاترین جانسون” از بخش زمین، اقیانوس و علوم جوی دانشگاه بریتیش کلمبیا و مؤسسه علوم سیاره‌ای، گفت: «ما این دو مشاهده را داریم: یکی به دینامی در ابتدایی‌ترین زمانی که تاکنون در تاریخ مریخ شناخته شده، اشاره دارد و دیگری به دینامی که تا نیم میلیارد سال بعد از زمانی که بسیاری از محققان فکر می‌کنند این دینام از بین رفته، وجود داشته است.»

محققان بیان داشتند: «دو توضیح برای عدم وجود میدان مغناطیسی در این حوضه‌ها داریم. ممکن است دینام قبل از تشکیل حوضه‌ها متوقف شده باشد و سپس قبل از تشکیل ِ منطقه “لوکوس پلانتوم” دوباره شکل گرفته باشد، یا اینکه تأثیراتی که این حوضه‌ها را به وجود آورده بخشی از پوستۀ حاوی مواد معدنی است و می‌توانند مغناطش خوبی داشته باشند را جابجا کرده باشد.» جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Science Advances منتشر شده است.

سیارات سنگی مانند زمین، مریخ، ناهید و عطارد، میدان‌های مغناطیسی خود را از حرکت آهن مذاب درون هسته خود می‌گیرند؛ پروسه‌ای که به همرفت موسوم است. بسته‌های آهن مذاب، بالا آمده، سرد شده و در هسته فرو می‌رود و یک جریان الکتریکی تولید می‌کند. گردش سیاره، این جریان را در یک سیستم موسوم به دینام به میدان مغناطیسی تبدیل می‌کند. محققان معتقدند توالی سریع برخورد 20 سیارک به سطح مریخ باعث شده دینام این سیاره غیرفعال شده است.

ترجمه: زهرا جهانبانی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sci-news.com