بیگ بنگ: یک طوفان سراسری گرد ­و­ غبار در سیاره مریخ آیندۀ مریخ­‌نورد “فرصت” ناسا -رباتی که بیشترین پایداری را در آن سیاره داشته است- را تهدید می کند.

به گزارش بیگ بنگ، در ماه ژوئن سال 2003 محموله‌ای به اندازۀ ماشین گلف به سمت مریخ فرستاده شد، در ژانویه سال 2004 فرود آمد، و قرار بود ماموریت آن سه ماه به طول بکشد. امروز، مریخ‌­نورد فرصت(Opportunity) پانزده ساله است و با استفاده از انرژی خورشیدی بیش از مسافت دوی ماراتن را­­ در میان سیارۀ سرخ طی کرده است. اما اکنون به نظر می­ رسد که “فرصت” دچار مشکل شده است. به دلیل طوفان­‌های سراسری گرد­ و­ غبار که مدت زمان زیادی به طول انجامیده، و در حال حاضر نزدیک به دو ماه است که شدت گرفته­، فرصت در تاریخ 10 ژوئن از کار افتاده (به خواب رفته) و با خانه تماس نگرفته است.

طوفان­‌های سراسری گرد ­و ­غبار هر دو سال یک بار در مریخ شکل می گیرد و سیاره را درون یک مه سرخ رنگ کدر قرار می­ دهند، اما ناسا می­ گوید طوفان اخیر از شدیدترین طوفان­‌هایی است که تاکنون رخ داده است. “استیو اسکوایرس” دانشمند سیاره‌ای دانشگاه کرنل و رئیس ماموریت مریخ‌­نورد گفت:«این بدترین طوفانی است که فرصت به خود دیده است، ما هر کاری را که بتوانیم انجام می­دهیم و برای بهترین­‌ها امید داریم.»

چرا طوفان گرد­ و­ غبار فرصت را در معرض خطر قرار می­ دهد

رویداد آب و هوایی مریخ نه تنها مانع رسیدن نور به صفحه‌های خورشیدی مریخ‌نورد شده، بلکه آنها را در لایه‌­ای از گرد­ و­ غبار پوشانده است. این یکی دو مانع به طرز چشمگیری توانایی مریخ‌­نورد “فرصت” را در ذخیره‌سازی و استفاده از انرژی الکتریکی کاهش داده است.

سرما یک مساله مهم در مریخ است، طوری که در زمستان دما می تواند در نزدیک خط استوا تا منفی 73 درجه سلسیوس کاهش پیدا کند. چنین سرمایی می­تواند قطعات فلزی موجود در مدارهای الکتریکی را منقبض کند و موجب شکسته شدن آنها شود. قطعات ریز ساخته شده از مواد اتمی به نام پلوتونیوم 238 به گرم نگاه­ داشتن مدارهای “فرصت” کمک می­ کنند، اما این ابزار تا ابد باقی نخواهند ماند و قابلیت فاسد شدن دارند، بنابراین به اندازۀ کافی گرم نخواهند شد تا از سیستم‌­های مریخ‌نورد به طور کامل محافظت کنند.

این بدین معناست که “فرصت” هنوز برای شارژ نگه داشتن باتری خود، کنترل گردش گرما در گرم­ کننده‌­های خود، و صحبت با مرکزکنترل بازگشت ماموریت به زمین در ناسا به برق نیاز دارد. تخلیۀ باتری­‌ها با شارژ بسیار کم نیز مشکل‌ساز می­ باشد. آنها دیگر غیر فعال هستند و بیشتر توانایی ذخیره‌سازی برق خود را از دست می­ دهند. ناسا می گوید: اگر طوفان بزودی تمام نشود، و  ذرات گرد­ و ­غبار مریخ اجازۀه­ پاک شدن گرد و خاک را از صفحه­‌های خورشیدی “فرصت” ندهند، این احتمال وجود دارد که باتری­‌ها نیمه خاموش شوند یا به طور ناگهانی برق آنها کاهش یابد.

اگر چنین اتفاقی بیافتد یا اینکه مریخ‌­نورد نتواند تنوع “حالت‌های خطا” (FAULT MODE) را دریافت کند “فرصت” نیز به اسپیریت- مریخ‌نورد دو­قلوی تقریبا یکسان خود می پیوندد. اسپریت از مارس 2010 در طول زمستان مریخ تماسش با ناسا قطع شد. مهندسان قبل از اینکه آن را از کار بیاندازند بیش از یک سال سعی کردند تا دوباره با اسپریت ارتباط برقرار­ کنند، اما موفق نشدند. (احتمالا اسپریت در حال حاضر یکی دیگر از ربات­‌های از بین رفته در روی سیاره سرخ می­ باشد).

حالا خبرهای خوب!

ناسا در تاریخ 16 آگوست گفت:«دلیلی برای خوشحالی وجود دارد.» زیرا به نظر می رسد طوفان در حال ضعیف شدن است. این بدان معناست که بزودی ممکن است نور خورشید به میزان کافی صفحه­‌های خورشیدی “فرصت” را گرم کند تا باتری‌هایش را شارژ کند و بتواند با خانه تماس بگیرد. این سازمان همچنین گفت که باتری­‌ها قبل از طوفان از نظر کار­کرد در شرایط نسبتا خوبی بودند بنابراین “احتمال تخریب زیاد وجود ندارد” همچنین طوفان­‌های گرد­ و­ غبار موجب گرم ­شدن محیط‌ ­زیست می­ شوند، بنابراین این به بافر در مقابل سرمایی که موجب شکسته­ شدن مدار­ها می شود، کمک خواهد کرد.

با این حال “فرصت” هنوز از مشکلات رها نشده است. یک نماینده در ناسا به بیزینس اینسایدر گفت: «هیچ بروزرسانی در وضعیت مریخ‌نورد وجود ندارد.» که بدین معنی است آژانس هنوز منتظر است تا پیامی بشنود. این یکی از طولانی­‌ترین دوره‌هایی است که یک ربات با قابلیت حفظ انرژی بر روی مریخ برای حفظ انرژی به حالت نیمه­ خاموش در آمده است. فرصت قبلا برای یک دهه و نیم زندگی مهندسی شده است و بیشتر عمر نخواهد کرد. ناسا گفت: «حتی اگر مهندسان از “فرصت” پیامی دریافت کنند، یک احتمال واقعی این است که مریخ‌نورد همچون قبل نخواهد بود.» در نهایت تا زمانی که مریخ‌نورد ارتباط نگیرید هیچکس نخواهد­ فهمید که چگونه فعالیت خواهد­ کرد.

ترجمه: شیرین شفیعی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: sciencealert.com