کهکشان راه شیری واقعأ یک دیسک مسطح نیست!
بیگ بنگ: کهکشان ما واقعأ رقصیدن را دوست دارد و گاهیاوقات میرقصد. اکنون مشخص شده که کهکشان ما در حال پیچ خوردن است. یک مطالعۀ جدید نشان می دهد که کهکشان راه شیری یک دیسک خوب، مرتب و مسطح نیست – بلکه در اطراف لبهها پیچیده شده است.
به گزارش بیگ بنگ، ما اغلب کهکشانمان را با کهکشان همسایهمان، آندرومدا، مقایسه میکنیم. آندرومدا (احتمالأ) بزرگتر از کهکشان راه شیری است، اما هر دو کهکشان نسبتأ بزرگ، مارپیچی و تقریبأ همسن هستند. از آنجاییکه درون کهکشان راه شیری زندگی میکنیم، واقعأ نمیتوانیم شکل کامل آن را مشاهده کنیم – مثل این است که در یک زیردریایی ثابت نشسته باشیم و سعی کنیم ابعاد کهکشان را درک کنیم. اما با توجه به اطلاعاتی که از کهکشانمان بدست آوردیم، میدانیم که کهکشان راه شیری کمی شبیه آندرومدا است و بازوهای مارپیچی منظمی دارد.
اکنون اخیرفیزیکدانان کشف کردند که هرچه از مرکز کهکشانی دورتر شویم، دیسک کهکشان راه شیری پیچ و تاب بیشتری پیدا میکند. صفحۀ کهکشانی راه شیری یک خط مستقیم نیست، در عوض کمی شبیه یک S طویل شده است. اخترشناس “ژیادیان چن” از رصدخانه اخترشناسی ملی آکادمی علوم چین(NAOC) گفت: «تعیین فاصله خورشید با بخشهایی از دیسک گازی خارجی کهکشان راه شیری بدون دانستنِ ظاهر این دیسک بسیار دشوار است.»
یک روش این است که از نوعی ستاره به نام متغیر قیفاووسی استفاده کنیم. این نوع ستارگان بسیار درخشان هستند که با یک فرکانس معین ضربان دارند و محققان را قادر ساختهاند تا بزرگیِ آنها را محاسبه کنند. به نوبت، این امر موجب میشود تا فاصله با این ستارگان محاسبه گردد. در طیف نوری، غبار و گاز بین ما و این ستاره باعث میشوند تعیین دقیق درخشش آنها دشوار گردد، یعنی در محاسبات فاصله قدری عدم قطعیت وجود دارد. اما تابش فروسرخ میتواند به درون غبار نفوذ کند و باعث دقت بیشتر در نتایج شود – بنابراین دانشمندان از تابش فروسرخ استفاده میکنند.
اخترفیزیکدان “ریچارد دی گریجس” از دانشگاه مککواری در استرالیا گفت: «ما از کاتالوگ جدیدی از مشاهدات فروسرخِ رصدخانه فضایی WISE استفاده کردیم تا اثرات غبار را کاهش دهیم و فواصل تا ستارگان متغیر قیفاووسی را با عدمقطعیتهای کمتر از 3 تا 5 درصد، تعیین کنیم. مکانهای واضح آنها در آسمان را به هم متصل کردیم و یک نقشۀ سه بعدی از کهکشان راه شیری تهیه کردیم که رد ستارگان متغیرقیفاووسی را نشان میدهد و آن را با توزیع گاز مقایسه کردیم. به نظر میرسد هر دو از یک دیسک مسطح منحرف شده باشند.»
وی افزود: «برای یک کهکشان مارپیچی عجیب نیست که به دور لبهها پیچ بخورد، به ویژه گاز هیدروژن اتمی که فراتر از دیسک ستارهای انبساط پیدا میکند. چیزی که باعث جذابیت پیچ و تاب کهکشان راه شیری میشود این است که شامل ستارگان جوان است. اما “دی گریجس” گفت که حتی جالبتر این است که دیسک کهکشان راه شیری مارپیچی یا پیش رونده است.
وی گفت: «انحراف مسیر دیسک نشان میدهد که دیسک داخلی عظیم کهکشان راه شیری احتمالأ دیسک خارجی را وادار کرده چرخشش را دنبال کند، اما چرخش دیسک خارجی با تأخیر صورت میگیرد – و این باعث پیچ و تاب میشود. این پدیده قبلأ برای کهکشان راه شیری مشاهده نشده بود اما اخترشناس بازنشسته “فرانک بریگزهاد” این پدیده را سالها پیش برای دهها کهکشان مارپیچی بزرگ در جهان نزدیک کشف کرده بود.»
دی گریجس گفت: «این نتیجه درک بهتری از ساختار سهبعدی و پویایی کهکشانمان ارائه میدهد و ما را قادر میسازد تا یک محدودۀ بیشتر برای مقدار و توزیع ماده در کهکشان در نظر بگیریم – که از لحاظ مکان ماده تاریک بسیار جالب است.» همچنین به ما کمک میکند تا رابطه کهکشان راه شیری و تعاملات آن با کهکشانهای اقماری را بهتر درک کنیم، به ویژه با ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک و تاریخچه اجرام فضایی. جزئیات بیشتر این پژوهش در Nature Astronomy منتشر شده است.
ترجمه: سحر اللهوردی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: sciencealert.com