بیگ بنگ: بیشتر آدم‌ها فکر می‌کنند حافظۀ خوب داشتن به این معنی است که بتوانند برای مدت طولانی اطلاعات را به خوبی به خاطر بیاورند. برای بسیاری از محققان علوم اعصاب نیز، حافظه خوب همین معنی را دارد. این در حالیست که تحقیقات جدید نشان میدهد که مغز ما در تلاش است تا برخی از اطلاعات را فراموش کند.

به گزارش بیگ بنگ، بر اساس گزارش دکتر فرنکلند و دکتر ریچاردز، از محققان دانشگاه تورنتو، هدفِ حافظه منتقل کردن دقیق اطلاعات در طول زمان نیست بلکه با ذخیره کردن اطلاعات مهم و ارزشمند، حافظه وظیفه دارد به اتخاذ کردن بهترین تصمیم کمک کند. به گفته دکتر ریچاردز، این مهم است که مغز بتواند اطلاعات نامربوط را فراموش کند و در عوض روی اطلاعاتی تمرکز کند که به تصمیم گیری درست در جهان واقعی کمک می‌کنند.

مکانیزم‌های مشخصی برای از بین بردن اطلاعات وجود دارند که متفاوت از مکانیزم‌های شکل‌گیری حافظه هستند. یکی از این مکانیزم‌ها تضعیف و یا از بین بردن سیناپس‌های ذخیره کننده اطلاعات هستند. مکانیزم دیگر، به وجود آمدن سلول‌های عصبی جدید از سلول‌های بنیادی است. با ورود سلول‌های عصبی جدید به هیپوکمپوس، ارتباطات جدید سلولی شکل میگیرد و با به وجود آمدن آرایش جدیدی از ارتباطات بین سلولی در هیپوکمپوس، دسترسی به شبکه‌های سلولی قدیمی که ذخیره کننده اطلاعات بودند سخت تر می شود. این می‌تواند توضیح دهد که چرا بچه‌ها که هیپوکمپوس مغزشان تعداد بیشتری سلول‌های عصبی جدید تولید می‌کنند، اطلاعات بیشتری را فراموش می‌کنند.

اما چرا مغز این میزان انرژی مصرف میکند تا سلول‌های جدید تولید کند که بتواند اطلاعات ذخیره شده را از بین ببرد؟ دکتر فرنکلند و دکتر ریچاردز سعی کردند با استفاده از الگوریتم ها و تکنیک‌های یادگیری در هوش مصنوعی به این سوال پاسخ دهند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که تقابل بین ذخیره‌سازی و از بین بردن اطلاعات در مغز در نهایت به دو طریق سبب میشود که ما تصمیم‌های هوشمندانه‌تری با تکیه بر حافظه خود اتخاذ کنیم:

1-فراموش کردن به ما کمک می کند که با رهایی یافتن از اطلاعات منسوخ شده که حتی ممکن است منجر به گمراهی ما شوند، خود را با تغییراتی که در جهان اطراف ما اتفاق می‌افتد انطباق دهیم.

2-فراموش کردن جزییات یک رویداد به ما این امکان را میدهد که بتوانیم اطلاعاتی که از رویدادهای گذشته کسب کرده‌ایم را به شرایط مشابه جدید تعمیم دهیم و در نتیجه راحت تر تصمیم‌گیری کنیم. در هوش مصنوعی به این اصل “منظم سازی”(Regularization) گفته میشود که بر اساس آن مدل‌های کامپیوتری ساده ای ساخته می‌شوند تا اطلاعات بنیادی هر رویدادی را در اولویت قرار داده و با حذف کردن جزییات غیر ضروری، احتمال به کار برده شدن آن اطلاعات را در شرایط مشابه بیشتری فراهم کنند.

محققان بر این باورند که میزان اطلاعاتی که ما فراموش می‌کنیم به محیط ما بستگی دارد و هر چقدر تغییرات محیط بیشتر و سریعتر باشد اطلاعات بیشتری فراموش خواهند شد. به عنوان مثال یک فروشنده بلیط سینما که تعداد زیادی آدم را هر روز ملاقات میکند اسامی افراد را تنها برای مدت کوتاهی در حافظه خود خواهد داشت در حالیکه یک وکیل نام موکل خود را برای مدت طولانی‌تری به خاطر خواهد سپرد.

از جمله آزمایش‌هایی که اهمیت فراموش کردن را نشان میدهند، تست‌های حافظه هستند که بر روی موش‌ها انجام می شوند. محققان مشاهده کرده‌اند که اگر موش‌ها آموزش داده شوند که مکان یک شیء را به خاطر بسپارند، سپس با دریافت دارو مکان شیء را از خاطر ببرند قادر خواهند بود به سرعت مکان جدید شیء را به خاطر بسپارند. در حالیکه موش‌هایی که مکان قدیمی شیء را در خاطر دارند زمان بیشتری نیاز دارند تا پس از تغییر مکان شیء، مکان جدید را به خاطر بسپارند.

جالب است بدانید که ورزش کردن نیز از طریق افزایش احتمال فراموش کردن به سالم نگاه داشتن مغز کمک می‌کند. به گفته دکتر ریچاردز با ورزش کردن سلول‌های عصبی بیشتری در هیپوکمپوس مغز تولید می‌شوند و این به فراموش کردن اطلاعات غیرضروری کمک می‌کند. در آزمایش مشابه آنچه در بالا توضیح داده شد، دیده شد که اگر موش‌ها پس از یادگیری مکان یک شیء فعالیت‌های ورزشی انجام دهند، سخت‌ تر مکان شیء اول را به خاطر می‌آورند و در عین حال سریعتر مکان جدید شیء را پس از تغییر مکان به خاطر میسپارند. اگرچه برخی این نگرانی را دارند که ورزش کردن احتمال فراموش کردن اطلاعات را افزایش می‌دهد اما به گفته دکتر ریچاردز، این اطلاعات دقیقا همان جزییاتی هستند که می‌توانند ما را از تصمیم گیری درست و هوشمندانه بازبدارند. بنابراین دیگر حس بدی در مورد حافظه خود نداشته باشید. میبینید که فراموش کردن میتواند کمک کند که در نهایت تصمیم‌های هوشمندانه‌تری بگیرید.

نویسنده و مترجم: زهره فارسی/ محقق رشته علوم اعصاب در موسسه تحقیقاتی ماکس دلبروک، برلین.

منابع: neurosciencenews.com , sciencealert.com

مقاله علمی: nature.com , cell.com