بیگ بنگ: ماه اگرچه از همان اجزای سیاره‌مان درست شده، اما شاید هرگز دارای یک میدان مغناطیسی قدرتمند مانند زمین، نبوده است.

بررسی جدید روی سنگ‌هایی که فضانوردان آپولو از ماه به زمین آوردند، نشان می‌دهد که احتمالا قمر زمین هرگز یک میدان مغناطیسی قدرتمند نداشته است. ماه حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش در پی برخورد سهمگین یک سیارۀ به اندازۀ مریخ با زمین شکل گرفت، بنابراین یک هسته‌ی آهنی مانند زمین دارد.

امروزه شدت میدان مغناطیسی ماه کمتر از یک هزارم شدت میدان مغناطیسی زمین است، ولی بررسی‌های آغازینِ سنگ‌های ماه در دهه‌ی ۱۹۷۰ نشان می‌داد که میدان مغناطیسیِ آن می‌بایست میان ۳.۶ و ۳.۹ میلیارد سال پیش به شدتِ میدان مغناطیسی زمین بود. محققان معتقدند این میدان مغناطیسی مدتی طولانی است که ناپدید شده است.

“جان تاردونو” از دانشگاه راچستر می‌گوید یافتن نشانه‌های یک میدان مغناطیسی قدرتمند در سنگ‌ها پس از ماموریت‌های آپولو مایه‌ی شگفتی بود، زیرا ماه به اندازۀ کافی بزرگ نیست که چنین میدانی را فراهم کند. وی می‌گوید: «هیچکس نتوانسته این پارادوکس را حل کند. چگونه یک میدان مغناطیسی داریم هنگامی که هیچ راهی برای تولیدش نداریم؟ پاسخ این است که میدان مغناطیسی نداشته‌اید.»

وی و همکارانش بر این باورند که آن شواهدِ میدان مغناطیسی قدرتمند در حقیقت به دلیل این بوده که آن سنگ‌های ماه در اثرِ شوکِ برخورد سیارک‌ها مغناطیسی شده بوده‌اند. آنها دریافتند که نمونه سنگ‌های دیگری که آپولوها از بخش‌های متفاوت ماه آورده بودند، چنین نشانه‌هایی را در خود نداشتند.

این دانشمندان یک نمونه سنگِ شیشه-مانندِ ماه که دو میلیون سال پیش در اثر یک برخورد سیارکی شکل گرفته بود را بررسی کردند و پی بردند که دارای نشانه‌هایی از این است که در زمانِ سرد و سخت شدنش، در یک میدان مغناطیسی قدرتمند بوده است. اما میدان مغناطیسی قدرتمند ماه در آن زمان (۲ میلیون سال پیش) می‌بایست ناپدید شده باشد. آنها می‌گویند این ثابت می‌کند که یک برخورد دلیلِ این مغناطش بوده- و همین پدیده می‌توانسته برای نمونه‌های بسیار کهن‌تر هم درست باشد و باعث شده بوده پژوهشگران در گذشته، به اشتباه نتیجه بگیرند که ماه دارای یک میدان مغناطیسی پویا بوده است.

دانشمندان همچنین نمونه سنگ‌هایی را بررسی کردند که تاریخشان به ۳.۹ تا ۳.۲ میلیارد سال می‌رسید، بازۀ زمانی‌ای که “ماه” می‌بایست یک میدان مغناطیسی قدرتمند داشته باشد، و در این بررسی هیچ نشانه‌ای از چنین میدانی نیافتند. آزمایش‌ها نشان می‌دادند که این نمونه‌ها در بردارندۀ کانی‌هایی هستند که توانایی آن را داشته‌اند که در زمان سرد شدن و شکل‌گیری، چنین میدانی را -اگر وجود داشته- در خود ثبت کنند.

“تاردونو” می‌گوید این نتایج نشان می‌دهد که ماه برخلاف چیزی که در گذشته تصور می‌شد، هرگز دارای یک میدان مغناطیسی قدرتمند کهن نبوده است. به گفته وی: ماه در ۱۰۰ میلیون سالِ نخستِ شکل‌گیری و تا پیش از سرد و پایدار شدنش، می‌توانسته دارای یک میدان مغناطیسی باشد. ولی دیگر سنگی که تاریخش به آن روزگارِ دیرین برسد روی سطحش وجود ندارد، زیرا سطح ماه پیوسته با برخوردهای سیارکی در هم کوبیده شده است.

وی افزود: اگر بتوانیم با مته‌کاری چنین سنگ‌هایی را زیر سطح ماه بیابیم -کاری که شاید بخشی از برنامۀ ماموریت آرتمیس ناسا در آینده باشد- می‌توانیم بینش‌هایی دربارۀ ترکیب آغازینِ جو زمین به دست بیاوریم، زیرا ماه در آن زمان می‌بایست از درون مگنتوسفر زمین گذشته و مواد ناچیز را گرد آورده باشد. اگر ماه هم یک مگنتوسفر قدرتمند داشته، چنین آزمایشی امکان‌پذیر نخواهد بود. یافته‌های این دانشمندان در نشریه‌ Science Advances منتشر شده است.