اولین تصویر مستقیم از انتشار جت سیاهچاله
بیگ بنگ: اخترشناسان، برای اولینبار توانستند تصویری مستقیم از سایهی یک سیاهچاله در مرکز کهکشان مسیه 87 و جت قدرتمندی که از آن بیرون رانده شده را مشاهده نمایند.
به گزارش بیگ بنگ، این مشاهدات با دادههای سال 2018 بدست آمده است. به لطف این تصویر جدید، اخترشناسان میتوانند بهتر درک کنند که چگونه سیاهچالهها چنین جتهای پرانرژی را به بیرون پرتاب میکنند. این جتها با سرعتی نزدیک به سرعت نور حرکت میکنند و به مادهای که در اطراف یک ابرسیاهچاله میچرخد، متصل میشود؛ فرآیندی که اخترشناسان آن را «برافزایش» مینامند.
اکثر کهکشانها دارای یک سیاهچالهی کلانجرم در مرکز خود هستند. در حالی که سیاهچالهها به جذب ماده در مجاورت خود معروف هستند، همچنین میتوانند فوارههای قدرتمندی از ماده را پرتاب کنند که فراتر از کهکشانهایی که در آن زندگی میکنند گسترش مییابند.
درک اینکه چگونه سیاهچالهها چنین جتهای عظیمی را ایجاد میکنند یک مسئلهی طولانی مدت در نجوم بوده است. “رو-سن لو” از رصدخانه نجومی شانگهای در چین میگوید: «ما میدانیم که جتها از منطقهای در اطراف سیاهچالهها به بیرون پرتاب میشوند، اما هنوز به طور کامل نمیدانیم که واقعاً چگونه این اتفاق میافتد. برای مطالعهی مستقیم این موضوع باید منشاء جت را تا حد امکان در نزدیکی سیاهچاله مشاهده کنیم.»
تصویر جدید دقیقاً این مسئله را برای اولینبار نشان میدهد: چگونه منبع یک جت با مادهای که در اطراف یک سیاهچالهی کلانجرم میچرخد متصل میشود. هدف ما، کهکشان M87 است که در فاصلهی 55 میلیون سال نوری از ما قرار دارد و منزلگاه سیاهچالهای با جرم 6.5 میلیارد برابر خورشید است. مشاهدات قبلی موفق به تصویربرداری جداگانه از منطقهی نزدیک به سیاهچاله و جت شده بودند، اما این نخستینباری است که هر دو ویژگی با هم مشاهده میشوند.
“جائه یونگ کیم” از دانشگاه ملی کیونگ پوک در کره جنوبی و موسسه ماکس پلانک برای نجوم رادیویی در آلمان افزود: «این تصویر جدید با نشان دادن همزمان منطقهی اطراف سیاهچاله و جت، تصویر را کامل میکند.» این تصویر جدید از M87 و جریان خروجی از آن با استفاده از دادههای سال 2018 از تلسکوپ GMVA، تلسکوپ گرینلند و آرایه میلیمتری/زیر میلیمتری بزرگ آتاکاما(ALMA) ایجاد شده که شبکهای از تلسکوپهای رادیویی در سراسر جهان را تشکیل میدهند و با هم به عنوان یک تلسکوپ مجازی به اندازهی زمین کار میکنند. در ویدئوی زیر زوم به جت سیاهچاله را تماشا کنید:
تصویر جدید، یک جت را نشان میدهد که در نزدیکی سیاهچاله ظاهر میشود و همچنین چیزی را نمایش میدهد که دانشمندان آن را سایهی سیاهچاله مینامند. همانطور که ماده به دور سیاهچاله میچرخد، گرم شده و نور ساطع میکند. سیاهچاله خم میشود و مقداری از این نور را جذب میکند و ساختاری حلقه مانند را در اطراف سیاهچاله ایجاد میکند که از زمین قابل رویت است.
تاریکی در مرکز حلقهی سایه، سیاهچاله است که اولینبار توسط تلسکوپ افق رویداد(EHT) در سال 2017 تصویربرداری شد. هم این تصویر جدید و هم تصویر قبلی دادههایی را با هم ترکیب میکنند که از چندین تلسکوپ رادیویی در سراسر دنیا بدست آمده، اما تصویری که امروز منتشر شد، نور رادیویی را نشان میدهد که در طول موجی بلندتر( 3.5 میلیمتر به جای 1.3 میلیمتر) نسبت به تصویر قبلی ساطع شده است. “توماس کریچبام” از موسسه نجوم رادیویی ماکس پلانک میگوید: «در این طول موج، ما میتوانیم ببینیم که چگونه جت از حلقهی انتشار در اطراف سیاهچالهی مرکزی کلان جرم خارج میشود.» جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Nature منتشر شده است.
ترجمه: سحر اللهوردی/ سایت علمی بیگ بنگ
منبع: ESO