بیگ بنگ: آیا خورشید ما می‌تواند خانوادۀ کیهانی‌اش را پیدا کند؟ پیمایشی که روی ۱ میلیون ستارۀ کهکشان راه شیری انجام شده می‌تواند به اخترشناسان در یافتن اعضای خانواده‌ خورشید که دیرزمانی است از آنها جدا شده کمک کند.

در این پیمایش (نقشه‌برداری)، “دی‌ان‌ای” ستارگان شناسایی خواهد شد: میزان عنصرهای شیمیایی -مانند آهن، آلومینیوم، و اکسیژن- در هر ستاره. سپس اخترشناسان می‌توانند با بهره از این داده‌ها، ستارگانی که خوشه‌ زادگاهشان در پرورشگاه‌های ستاره‌ای با هم یکی بوده را بیابند و از این راه “خانواده‌های ستاره‌ای” را شناسایی کنند.

در آغاز تاریخ کیهان پس از بیگ بنگ، تنها دو عنصر وجود داشت: هیدروژن و هلیوم. عنصرهایی که بعدها پدید آمدند به پیدایش ستارگان و سیاره‌ها کمک کردند و ریشه زدن زندگی در زمین را امکان‌پذیر کردند. شمار ستارگان درون این پیمایش بیش همۀ پیمایش‌های گذشته، و با دقتی بی‌سابقه است که به اخترشناسان در چگونگی شکل گرفتن و دگرگونی کهکشان‌ها در گذر زمان نیز کمک می‌کند.

روز چهارشنبه، ۱۸ آوریل نخستین داده‌های این پروژه‌ رصدی عظیم، که به نام “باستان‌شناسی کهکشانی با هرمس” (گالاه، GALAH) شناخته می‌شود منتشر شد. دستگاه هرمس (HERMES) روی تلسکوپ انگلیس-استرالیا (AAT) در نیوساوث ولز استرالیا نصب شده و در چهار طیف نور تصویر می‌گیرد: سرخ، آبی، سبز و فروسرخ.

دانشمندان در این داده‌های منتشرشده رصدهایشان از ۳۴۰ هزار ستارۀ کهکشان راه شیری را توصیف کرده و یافته‌هایشان را در ۱۱ پژوهشنامه که همزمان در ماهنامه‌ی انجمن سلطنتی اخترشناسی و Astronomy and Astrophysics منتشر شده گزارش کرده‌اند. در پروژۀ گالاه، تلسکوپ AAT نور ۳۶۰ ستاره را یکجا گرد آورد و دستگاه هرمس نورشان را به طیف‌های (طول موج‌های) گوناگون تجزیه کرد. نوارهای تاریک در این طیف‌ها نشانگر مقدار عنصرهای گوناگون در هر ستاره بود و هر عنصر الگوی طول موج ویژه‌ی خود را داشت.

نرم‌افزاری به نام “کانن” (Cannon) -که نامش برگرفته از نام آنی جامپ کانن، ستاره‌شناس آمریکایی است- این نوارهای درون طیف‌ها را موشکافی کرده و همخوانی‌ها میان ستارگان را در آنها جستجو می‌کند. خورشید ما هم مانند دیگر ستارگان در یک خوشه به دنیا آمده که به احتمال بسیار هزاران ستارۀ دیگر را نیز پدید آورده بوده. ولی از آنجایی که خوشه‌های درون راه شیری معمولا به سرعت از هم می‌پاشند و اعضایشان در گوشه و کنار کهکشان پراکنده می‌شوند، به سختی می‌توان ستارگان هم‌پرورشگاهی را شناسایی کرد. گردآوری “دی‌ان‌ای” ستارگان و مقایسه‌ “اثر انگشت‌ها” در طیف‌های نورشان می‌تواند به اخترشناسان در یافتن هم‌خانواده‌های خورشید که میلیاردها سال پیش با آن در یک پرورشگاه به دنیا آمده بودند کمک کند.

یکی از دانشمندان همراه این پروژه، گایاندی دسیلوا می‌گوید: «هیچ پیمایش دیگری نتوانسته به اندازه‌ی گالاه، این شمار از عنصرها را برای این همه ستاره بسنجد. این داده‌ها می‌توانند چیزهایی مانند یافتن نخستین خوشه‌های ستاره‌ایِ کهکشان، از جمله خوشه‌ی زادگاه خورشید و خانواده‌اش را امکان‌پذیر کنند.»

سایت علمی بیگ بنگ / منبع: space.com ، برگردان: ۱star7sky.com