بیگ بنگ: محققان مشهورترین سنگ فضایی تاریخ را تا زادگاهش ردیابی کردند. “چیکشلوب” سیارکی که ۶۶ میلیون سال پیش به زمین برخورد کرد و موجب انقراض دایناسورها شد، به نظر می‌رسد یک کندریت کربنی است. این یعنی یک شهاب سنگ کمیاب و باستانی است که فراتر از مدار «مشتری» شکل گرفته است.

به گزارش بیگ بنگ به نقل از ایسنا، شواهد دیگری پیش از این به این احتمال اشاره کرده بودند، از جمله قطعه کوچکی از کندریت کربنی که در حین عملیات حفاری در سال ۲۰۱۶ در دهانۀ باقیمانده سیارک یافت شد، دهانه‌ای که در زیر بستر دریا در نزدیکی روستای چیکشلوب در شبه جزیره یوکاتان مکزیک مدفون شده است. محققان گزارش دادند که مقادیر کمی از فلز روتنیم را در لایه‌های زمین‌شناسی در سراسر جهان اندازه‌گیری کردند که بقایای ناشی از این برخورد را نشان می‌دهد. آنها دریافتند که نمونه‌ها دارای همان مخلوط ایزوتوپ‌هایی هستند که در شهاب سنگ‌های کندریت کربنی دیده می‌شود.

“میناکشی وادوا” دانشمند سیاره‌شناسی از دانشگاه ایالتی آریزونا که در این مطالعه شرکت نداشت، می‌گوید: «این یافته مطالعاتی را که قبلا انجام شده، تقویت می‌کند. من مطمئنم چیزی که می‌بینیم یک کندریت کربنی است.» از آنجایی که کندریت‌های کربنی بخش کوچکی از برخوردهای امروزی را تشکیل می‌دهند، این یافته بر بدشانسی کیهانی زمین در ۶۶ میلیون سال پیش تأکید دارد و همچنین ممکن است به توضیح اینکه چرا این رویداد تا این حد مخرب بوده، کمک کند.

نویسندگان به این نتیجه رسیدند که نسبت ایزوتوپ‌های روتنیم با نسبت‌های موجود در سایر سیارک‌های کربنی شناخته‌شده تطابق دارد و عامل قتل‌عام دایناسورها یک سیارک کربنی از نوع «سی»(C) بوده است. سیارک‌های نوع «سی» که مقدار زیادی کربن، در کنار مواد معدنی دیگر، در خود دارند و در حقیقت فراتر از مدار مشتری شکل گرفته‌اند. این سیارک پس از شکل‌گیری احتمالا به بخش داخلی منظومه‌شمسی حرکت کرده و پیش از آمدن به سمت زمین بخشی از کمربند سیارکی اصلی بین مریخ و مشتری بوده.

“لوئیس” و “والتر آلوارز” برای اولین‌بار این فرضیه را مطرح کردند که سیارکی بزرگ‌تر از کوه اورست میلیون‌ها سال پیش زمین را در نوردید و ابری از خاکستر و غبار را ایجاد کرد که باعث ایجاد یک زمستان جهانی و یک رویداد انقراض دسته‌جمعی شد. این نظریه در طول دهه ۱۹۸۰ پس از آنکه آلوارزها لایه‌های رس جهانی را که دوران کرتاسه و پالئوژن را جدا می‌کند بررسی کردند، اعتبار بیشتری پیدا کرد. آنها دریافتند که بقایا حاوی سطوح بالایی از ایریدیم هستند. ایریدیم فلزی است که در سنگ‌های زمینی کمیاب است، اما در سنگ‌هایی که از فضا سرچشمه می‌گیرند رایج است.

مقاله‌ای در سال ۱۹۹۸ نشان داد که وفور فلز دیگری به نام کروم نیز در این مرز به نام مرز کرتاسه–پالئوژن(Cretaceous–Paleogene boundary) افزایش یافته و با شهاب سنگ‌های کربنی که به زمین سقوط کرده‌اند، مطابقت دارد. اما کروم در پوسته وجود دارد و ممکن است به لایه‌ها نفوذ کرده باشد و آنها را آلوده کرده باشد. “ماریو فیشر-گود” کیهان‌شناس از دانشگاه کلن، می‌گوید:« در مقابل، روتنیوم در سنگ‌های فرازمینی تقریبا ۱۰۰ برابر بیشتر از سنگ‌های روی زمین رایج است، که آن را به یک عنصر ایده‌آل تبدیل می‌کند.»

او و همکارانش به وفور هفت ایزوتوپ پایدار روتنیم را در پنج نمونه از لایه مرزی کرتاسه–پالئوژن مشاهده کردند و متوجه شدند که نسبت‌ها در همه جا یکسان است، این یعنی نشانۀ خوبی است که آنها مربوط به یک جرم هستند.

کندریت‌های کربنی بقایایی از نخستین دوران منظومه شمسی، یعنی ۴.۶ میلیارد سال پیش، اندکی پس از ادغام و تولد خورشید از ابر غول‌پیکر گاز و غبار، هستند. آنها سرشار از آب، کربن و سایر مولکول‌های به اصطلاح فرار هستند که می‌توانند به راحتی تبخیر شوند. این نشان می‌دهد که شهاب‌سنگ‌ها زندگی خود را دور از خورشید، آغاز کرده‌اند. کندریت‌های کربنی معمولا در طی حدود یک میلیارد سال اول به زمین برخورد کردند و تصور می‌شود که آب و مولکول‌های آلی را به زمین آوردند و احتمالا به ایجاد حیات کمک کرده‌اند. اما امروزه آنها کمتر از پنج درصد از شهاب سنگ‌هایی را که روی زمین می‌افتند، تشکیل می‌دهند.

با این حال، برخورد چیکشلوب، نسبتا در تاریخ زمین‌شناسی جدید بوده است. تصور می‌شود که کندریت‌های کربنی اکنون در قسمت بیرونی کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارند. شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهند که چگونه از آن زمان، اثرات گرانشی سیارات می‌تواند گهگاه سیارک‌های کربنی را آزاد نماید و آنها را به قسمت درونی منظومه‌شمسی بفرستد. آن‌ها دریافتند که سیارک‌هایی به اندازه چیکشلوب با قطر حدود ۱۰ کیلومتر از این منطقه پرتاب می‌شوند و هر چند صد میلیون سال یک بار در مدار زمین قرار می‌گیرند.

شناسایی ماهیت چیکشلوب به دانشمندان کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوۀ حرکت سنگ‌های فضایی در منظومه شمسی در طول تاریخ آن داشته باشند. همچنین دانستن اینکه این برخورد غنی از کربن است، نشان می‌دهد که یک ستون دوده‌ای ایجاد کرده و مانع از رسیدن نور خورشید به جانداران شده و فاجعه را تکمیل کرده است.

مطالعات آینده ممکن است این جرم را به یکی از زیرشاخه‌های کندریت‌های کربنی مرتبط کند که از مناطق مختلف منظومه‌شمسی بیرونی سرچشمه می‌گیرند. در حال حاضر، داده‌های روتنیم نشان می‌دهد که چیکشلوب بر خلاف گفته‌های قبلی احتمالا دنباله‌دار نبوده است. دنباله‌دارهایی که از آن سوی مدار نپتون می‌آیند، شبیه کندریت‌های کربنی هستند، اما یخ آب اضافی دارند. جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Science منتشر شده است.

سایت علمی بیگ بنگ / منابع: sci.news , sciencealert.com