بیگ بنگ: اخترشناسان در تاریخ 24 اکتبر 2016 اعلام کردند پروکسیما قنطورس احتمالا سیاره‌­ای در اطراف خود دارد. این کشف وقتی مهم می شود که بدانیم پروکسیما قنطورس نزدیک­ترین ستاره به ما است و  تنها 4 سال نوری با ما فاصله دارد. اما موقعیت این ستاره نسبت به خورشید چگونه است؟

به گزارش بیگ بنگ، تصویر بالا مکان آلفا قنطورس و ستاره­‌های اطراف آن را نشان می­دهد. این نمودار ستاره‌­هایی با فاصلۀ 12 سال نوری از خورشید را به تصویر کشیده است. نور منتشر ­شده از ستاره­‌ها (در این نمودار) میلیون‌­ها برابر بیشتراز خود ستاره‌ها است که البته در این مقیاس میکروسکوپی بسیار کوچک به نظر می­ رسند. خطوط مورب برای نشان­ دادن سطح تساوی (استوا) و مقیاس بکار گرفته شده­‌اند و فاصلۀ هر خط با دیگری نشان­ دهندۀ چهار سال نوری است. خط ضخیم‌تر نشان­ دهندۀ اعتدال بهاری است (جهت زمین-خورشید در 1 فروردین).

خطوط عمودی فرضی از سطح به ستاره­‌ها نشان می­دهد در چه فاصله­‌ای از شمال یا جنوب سطح قرار دارند. همچنین برخی ستاره‌­ها در بالا یا پایین این خطوط قرار دارند اما این ستاره­‌ها گمنام هستند و ممکن است نام آنها را نشنیده باشید؛ مثل لالاند 21185، لویتن 8-726، دی­ایکس کانکری. بیشتر ستاره‌­هایی که به ما نزدیک­ هستند، از خورشید کوچکتر هستند(کوتوله­‌های سرخ). ستاره­‌های مستثنی از این قاعده شباهنگ، شعرای شامی و آلفا قنطورس هستند.

آلفا قنطورس سومین ستارۀ بزرگ (از جایی که ما می ­بینیم و همچنین بدون در نظرگرفتن خورشید) است. همانند ستاره­‌های اول و دوم، آلفا قنطورس یک ستاره در نمیکرۀ جنوبی است. این ستاره در فاصله­ بسیار دوری در جنوب نسبت به دو ستارۀ دیگر قرار دارد و به همین دلیل نام خاصی برای آن در نظر گرفته نشده است. نمودار فضایی این ستاره را در شیبی به سمت جنوب (با زوایه­ 61- درجه) خورشید نشان می­دهد. این زاویه به این معنی است که برای دیدن طلوع این ستاره، باید به عرض جغرافیایی جنوب فلوریدا رفت و برای بهتر دیدن آن باید به جنوب خط استوای زمین رفت.

سپس شما در تلسکوپ خود یک جفت ستاره می­ بینید که به راحتی قابل تفکیک هستند. در اینجا نموداری از این جفت ستاره را می­ بینید که برای پرکردن تقویم اخترشناسی استفاده شده است:

در واقع ستارۀ B به دور ستاره­ A گردش نمی­ کند بلکه هر دوی این ستاره­‌ها به دور مرکز مشترک گرانشی خود گردش می­ کنند. می­توانید ببینید که سال 2016، سالی است که ستارۀ B کمترین فاصله را از ستاره­ A دارد و در سال 2035 رویداد حضیض اتفاق می­ افتد. آلفا قنطورس A ستاره‌­ای بسیار شبیه به خورشید، اما کمی بزرگتر بوده و حدود 4.6 میلیارد سال عمر بیشتری دارد. آلفا قنطورس B کمی کوچکتر بوده و دمای کمتری دارد. این دو ستاره در مدار بیضی­ شکل به دور مرکز مشترک گرانشی خود، در نزدیکترین حالت، 11 واحد نجومی (فاصلۀ میان خورشید و زمین) و در دورترین حالت 36 واحد نجومی با یکدیگر فاصله دارند.

فاصلۀ این منظومه­ از ما 4.4 سال نوری است و نزدیکترین ستاره به ما محسوب می­ شود؛ بجز یک ستاره که در سال 1915 توسط رابرت جونز از جنوب آفریقا کشف شد). این ستاره یکی از بیشمار کوتوله­‌های سرخی است که دمای پایین­‌تر و نور کمتر آن را نشان می­دهد. این ستاره 7 برابر از خورشید کوچکتر بوده و روشنایی آن به قدر 11 می رسد و 100 برابر نور مورد نیاز کمتری برای دیده­ شدن با چشم غیرمسلح دارد. مطالعات بر روی این ستاره نشان می­دهد فاصله­ آن با ما 4.25 سال نوری است. از این رو پروکسیما قنطورس نزدیکترین ستاره به ما نامیده شده است.

نزدیکترین ستاره‌­ها نه تنها بیشترین اختلاف منظر (تغییر زاویه­­ ظاهری با گردش زمین به دور خورشید) را دارند بلکه امکان حرکت خاص وسیعی دارند. به نظر می­ آید ستاره­ پروکسیما طی 27 هزار سال آینده تا فاصله 3 سال نوری از ما هم برسد. پروکسیما قنطورس کوچکترین ستاره سامانه سه ستاره‌ای قنطورس است. منظومه این ستاره همچنین خانه سیاره “پروکسیما قنطورس بی” است که هم اندازه زمین است و در سال ۲۰۱۶ کشف شده است. پروکسیما قنطورس بی که به نام پروکسیما بی هم شناخته می‌شود، یک سیاره فراخورشیدی در مدار ستاره کوتوله سرخ پروکسیما قنطورس، نزدیکترین ستاره به خورشید است.

اگر نزدیکترین ستاره به خورشید ما، یک منبع آب داشته باشد، پس میلیون­‌ها منبع دیگر فقط در کهکشان خودمان وجود دارد. این سیاره فاصله­ کمتری از عطارد به خورشید نسبت به ستارۀ خود دارد بنابراین به دور خود گردش ندارد و همواره یک طرف آن به سمت ستاره و یک طرف آن به سمت فضای سرد قرار دارد. به یاد داشته باشید اگر موجودی بر روی این سیاره باشد و روزی با شما تماس بگیرد و بپرسد: “اسم شما چیست، چند تا پا دارید و چند نوع جنسیت در سیاره شما وجود دارد؟” چهار سال طول می­ کشد پاسخ شما را دریافت کند و هشت سال بعد نیز شما پاسخ او را دریافت خواهید کرد.

ترجمه: رضا کاظمی/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: earthsky.org