بیگ بنگ: عطارد که نزدیکترین سیاره به خورشید است، در طول سالیان متمادی با فضاپیماهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. دانشمندان نکات فوق‌العاده‌ای دربارۀ این سیاره کوچک یافته‌اند و حتی کل سطح آن را ترسیم کرده‌اند. در این مقاله میخواهیم به 10 حقیقت شگفت‌انگیز درباره سیاره عطارد اشاره کنیم.

شدیدترین نوسان‌های دمایی در منظومه‌شمسی

اگرچه عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است، اما سطح آن میتواند به شدت سرد باشد. دما در طول روز میتواند به 450 درجه سلسیوس برسد، اما دما در شب میتواند به منفی 170 درجه سلسیوس هم کاهش پیدا کند. این نوسان با نوسان دماییِ بیش از 600 درجه سلسیوس برابر می‌کند؛ بزرگترین میزان در میان سیاره‌های منظومه‌شمسی.

کوچکترین سیاره

عطارد کوچکترین سیاره در منظومه‌شمسی است. این سیارۀ کوچک قطری برابر با تقریبا 4876 کیلومتر دارد که با اندازۀ قاره آمریکا برابری می‌کند و تنها قدری بزرگتر از قمر زمین است. عطارد کوچکتر از «تیتان» قمر زحل و «گانیمد» قمر مشتری است. قبلا پلوتو را بعنوان کوچکترین سیاره در منظومه‌شمسی اعلام کرده بودند، اما پلوتو از رده سیاره‌ها خارج شد و اکنون یک سیاره کوتوله است.

عطارد بازماندۀ برخورد یک سیارک غول‌پیکر است

به باور دانشمندان، یک سیارک غول‌پیکر تقریبا در 4 میلیارد سال گذشته به عطارد برخورد کرد و گودال عظیمی به گستردگی 1545 کیلومتر پدید آورد. این گودال که «حوزه کالوریس» نامیده می‌شود، میتواند کل ایالت تگزاس را درون خود جای بدهد. محققان در محاسبات خود به این نتیجه رسیده‌اند که این سیارک باید 100 کیلومتر گستردگی داشته باشد.

مدار دیوانه‌وار عطارد

عطارد سریع‌تر از هر سیاره دیگری به دور خورشید می‌چرخد. این سیاره با سرعت 180 هزار کیلومتر بر ساعت در مدار بیضوی خود حرکت می‌کند. عطارد تا فاصلۀ 47 میلیون کیلومتری به خورشید نزدیک می‌شود و دورترین فاصله آن از خورشید معادلِ 70 میلیون کیلومتر است. این سیاره تنها طی 88 روزِ زمینی یک دور چرخش به دور خورشید را کامی می‌کند. همچنین حرکت عطارد در مداری بیضی‌اش به دور خورشید به آهستگی تغییر جهت می دهد یا حرکت تقدیمی دارد. در نسبیت عام، این حرکت تقدیمی اضافی، با دخالت گرانش از طریق خمیش فضا-زمان توضیح داده می‌شود.

عطارد یخ دارد

دانشمندان فکر می‌کنند که درون گودال‌های عطارد، یخ وجود دارد. قطب‌های شمال و جنوب عطارد سرد و در سایه قرار دارند. لذا این فرصت را دارند تا “یخ آب” را در خود نگه دارند. شهاب‌سنگ‌ها و دنباله‌دارها شاید در گذشته به این مناطق راه پیدا کرده باشند و شاید هم بخار آب از بخش‌های درونی عطارد به بیرون راه یافته و انجماد پیدا کرده است.

عطارد هسته آهنیِ بزرگی دارد

هستۀ آهنی عطارد تقریبا 75 درصد از شعاع این سیاره را تشکیل می‌دهد. هسته آهنی دارای بیشترین مقدار آهن در مقایسه با همۀ سیاره‌ها در منظومه‌شمسی است. دانشمندان هنوز نمیدانند که هسته آهنی و بزرگ عطارد در طی چه فرایندی شکل گرفته است، اما آن را بی ارتباط با شکل‌گیری عطارد نمیدانند. اگر عطارد به سرعت شکل گرفته باشد، می‌بایست مقدار نازکی از پوسته را در فراز هسته نسبتا بزرگ جا گذاشته باشد.

یکی از کاوشگرهای ناسا، کل سطح عطارد را نقشه‌برداری کرد

کاوشگر «مسنجر» ناسا که از سال 2011 مشغول گردش به دور عطارد است، عکس‌های خارق العاده ای از نزدیکترین سیاره به خورشید برای ما ارسال کرده است. دانشمندان از آن عکس ها برای تهیه اولین نقشه کامل از سطح عطارد استفاده کردند.

عطارد اتمسفر نازکی دارد

عطارد دارای نازک‌ترین اتمسفر در میان سیاره‌های منظومه‌شمسی است. اتمسفر این سیاره که از هلیم و مقدار بسیار ناچیزی هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده به قدری نازک است که دانشمندان نام دیگری هم برای آن انتخاب کرده‌اند: اگزوسفر. ماه و سایر اجرام در منظومه شمسی نیز اگزوسفر دارند که آن را احتمالا به متداول‌ترین نوع اتمسفر در منظومه‌شمسی تبدیل کرده است.

عطارد دم دارد

دانشمندان دریافته‌اند که عطارد دارای جریان‌هایی از ذرات است که از سطح آن منتشر می‌شوند. دانشمندان هنوز با قطعیت نمیدانند که چه عاملی در شکل دُم‌ها نقش دارد، اما تصور می‌کنند که باید با مگنتوسفر سیاره عطارد و بادهای خورشیدی ارتباط داشته باشد.

عارضه‌های سطحی عطارد

دانشمندان هنوز نمی‌دانند که فعالیت‌های آتشفشانی این سیارۀ سنگی، چقدر به طول انجامید. در واقع سن دشت‌های گدازه‌ای‌اش را می‌توان به عصر «بمباران سهمگین»، در حدود ۴ میلیارد سال پیش نسبت داد.

در این دوران شهابسنگ‌های غول‌آسا در جریان شکل‌گیری سیارات منظومه‌شمسی، عطارد را مورد هدف قرار دادند. به محض کاهش آمار این برخوردها بود که گدازه در سرتاسر عطارد جریان یافت و با پر کردن گودال‌ها، عوارض نرم و مسطحی را به وجود آورد.

ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ

منبع: space.com