معرفی کتاب – اینشتین، فیزیک و واقعیت

در یک مصاحبه که دو هفته قبل از فوت اینشتین، انجام گرفت، مصاحبه‌کننده می‌نویسد:

««  اینشتین اظهار داشت که در ابتدای این قرن تنها چند دانشمند بودند که ذهن فیلسوفانه‌ای داشتند. اما امروزه فیزیک‌دانان تقریباً همه فیلسوف هستند، گرچه آنها مستعد فیلسوف بد بودن هستند. او به عنوان پوزیتیسم منطقی اشاره کرد که معتقد بود آن نوعی از فلسفه است که از فیزیک بیرون آمده است»».

Einstein, Physics and Reality

نوشته‌ی :  Jagdish Mehra

ترجمه و افزودگی: منصور اسلامی

انتشارات: شایسته

 موضوع: فیزیک، فلسفه‌ی فیزیک

چاپ اول، ۱۳۸۷

تعداد صفحه: ۱۷۵

پست الکترونیک ناشر:  shayeste.bookshop@yahoo.com

Einstein, Physics

 

اینشتین دیدگاه‌های مخالف در مقابل توسعه‌ و موفقیت مکانیک کوانتوم اختیار کرد. در مناسبت‌های بسیاری، اینشتین به صورت مخالف عمده و اصلی نظریه‌ عمل می‌کرد. مخصوصاً در مقابل نتایج فلسفی‌ای که از نظریه‌ی کوانتوم جدید ناشی می‌شد. بحث‌های معرفت‌شناختی او با نیلز بودر و مکس بورن به احتمال قوی در رده‌ی بزرگترین مباحثه‌های تاریخ علم قرار می‌گیرد که بعضی از سوال‌های بسیار پایه‌ای را پدید آورد. اینشتین هنوز با پاسخ‌هایی که دریافت کرده بود، قانع نشده بود. نه تنها کار بعدی او روی نسبیت عام و نظریه‌ی میدان وحدت یافته، او را از بیشتر فیزیک‌دانان جوانتر معاصر بیگانه کرد، بلکه انتقاد آنها روی نکاتی متمرکز شده بود که برای اینشتین فرع به نظر می‌رسید. مانند مسائل آماری و جزئیات موجبیتی.

او سرانجام با این جمله خودش را تسلیم منتقدانش کرد:

««  به نظر من نظریه‌ی کوانتوم معاصر، به وسیله‌ی اصول و مفاهیم خاص پایه‌ای که پشت سرش پنهان شده است و در کل از مکانیک کلاسیک گرفته شده است،‌ یک فرمالیزاسیون مطلوب از مفاهیم را تشکیل می‌دهد. با این همه من اعتقاد دارم که این نظریه‌، هیچ نکته‌ی مفیدی را برای حرکت به سوی پیشرفت‌های آتی به دست نمی‌دهد. این همان نقطه‌ای است که انتظارات من بسیار فراخ‌تر از انتظارات فیزیک‌دانان معاصر از آن رخت بر می‌بندد»».

تا قبل از ظهور نظریه‌ی کوانتوم و پدید‌ه‌های کوانتومی، علم، وجود جهان خارجی را قبول داشت و هدف دانشمندان این بود که مشاهدات خود را بر حسب رفتار اشیاء خارجی توضیح دهند. اما مکانیک کوانتومی با آمدنش این نگرش را زیر و رو کرد. جایی که مشاهدات مختلف منتهی به یک نتیجه‌ی واحد نمی‌شود.

در مقابل این مسائل فیزیک‌دانان عمدتاً به سه گروه تقسیم شدند:

۱)       بعضی نظریه‌ی فعلی کوانتوم را رضایت‌بخش نمی‌دانند و معتقدند که باید در پی یافتن تئوری‌های جدید باشیم.

۲)      برخی دیگر در فرمالیزم ریاضی آن اشکالی نمی‌بینند ولی معتقدند که باید تعبیر دیگری برای این فرمالیزم یافت.

۳)     اما اکثریت فیزیک‌دانان معاصر نظریه‌ی کوانتوم و تعبیر رایج آن را پذیرفته‌اند و به دلیل موفقیت‌های درخشانش خود را به این تسلی داده‌اند که یا مسائل حل شده است یا نباید درباره‌ی آن فکر کرد.

بدون تردید اینشتین یکی از قدرتمندترین متفکران در زمینه‌ی مسائل طبیعت‌شناسی بود و نظرات او تأثیر بسزایی روی فیزیک‌دانان داشت. اینشتین معتقد بود که شناخت جهان طبیعت ممکن است و این امر را یک معجزه‌ و یک سر جاودانی می‌دانست. به عقید‌ه‌ی او اینکه ما می‌توانیم به تجارب حسی‌امان با تفکر نظم بدهیم، امری است که ما را به وحشت می‌اندازد. می‌توان گفت راز ابدی جهان، قابل درک بودن آن است. اینشتین می‌گوید:

 بسیاری از قدما فکر می‌کردند که دانش ما درباره‌ی طبیعت صرفاً زاییده‌ی تجارب حسی است. آنها برای قدرت خلاقه‌ی ذهن انسان نقشی قائل نبودند. نیوتون فکر می‌کرد که مفاهیم اساسی (نظیر جرم، شتاب و نیرو)  و قوانین مکانیک نیوتونی را می‌توان از تجربه استنتاج کرد و منظور او از جمله‌ی “”فرضیه‌ها ساخته‌ی من نیست”” نیز همین بود. با وجود این، موفقیت مکانیک نیوتونی همه را از تشخیص هویت ذهنی مبانی این دستگاه غافل کرد. در قرن نوزدهم نیز اکثر فیزیک‌دان‌ها بر این عقیده‌ بودند که تمام اطلاعات فیزیکی،‌ صرفاً نتیجه تجارب حسی است. نادرستی این عقیده پس از عرضه شدن نسبیت عام آشکار شد. زیرا معلوم شد که این نظریه‌ می‌تواند حقایق تجربی بیشتری را به نحو رضایت‌بخش‌تری توضیح دهد. اصول فیزیک نظری، زائیده‌ی فعالیت‌های آزاد ذهن انسان است. این ذهن انسان است که فرضیه می‌سازد و نظریه ارائه می‌دهد. منتها باید دنبال آن نظریاتی رفت که نتایج حاصل از آن تجارب حسی را توجیه کند، زیرا مطابقت با تجربه شرط لازم برای صحت هر نظریه است.

اینشتین عقیده داشت که اسرار طبیعت نهفته است و راه مشخص و معینی برای دستیابی به آنها وجود ندارد. تنها با به کار انداختن فکر و استفاده از حدس و شهود می‌توان به مفاهیم مناسب و اصول حاکم بر جهان طبیعت پی برد و نیز وی را عقیده‌ بر این بود که توجه صرف به تجارب حسی موجود کافی نیست و فیزیک‌دانان نظری باید به دنبال ساختن طرحی ساده و زیبا و کلی باشند و این طرح جهان‌شمولی که مورد قبول آنهاست، ناسازگاری نداشته باشد. اینشتین خود به این روش پایبند بود و در ارائه نظریاتش به اصول توجه می‌کرد تا ساختن نظریه‌ای که بتواند نیازهای روز را برآورده کند. وی اظهار داشته است که آزمایش مایکلسون و مورلی محرک وی در ساختن نظریه‌ی نسبیت خاص نبوده، بلکه به این علت به دنبال ساخت چنین نظریه‌ای رفت که بر مبنای اصول کلی،‌ به حرکت مطلق اعتقاد نداشته و از طرفی این اعتقاد را با نظریه‌ی الکترودینامیک ماکسول سازگار ندیده است. بنابراین در جهت رفع این نقیضه بود که به این نظریه‌ دست یافت.

اما راجع به بحث واقعیت باید گفت که عقیده‌ی اینشتین این بود که اعتقاد به دنیای خارجی مستقل از ذهن، اساس تمام علوم طبیعی است. همچنین او اعتقاد داشت که چون ما از طریق حواس از دنیای خارجی مطلع می‌شویم، بنابراین دانش‌مان از جهان خارج به دست می‌آوریم و این تصویر دائماً رو به تکامل است. به طور خلاصه اینشتین اعتقاد داشت که مام می‌توانیم بدون آنکه اعتقادمان را در مورد امکان به دست آوردن تصویر واقعی عالم خارج کنار بگذاریم یا از علیت دست بشوییم، به حل مشکلات فعلی فیزیک نائل شویم. او در این باره می‌گوید:

«« بعضی از فیزیک‌دانان از جمله خود من، نمی‌توانند بپذیرند که باید برای همیشه از اندیشه نمایش مستقیم واقعیت فیزیکی در فضا و زمان دست شست و یا باید تسلیم این نظر شد که رویدادهای طبیعت به بازی‌های احتمال می‌مانند»».

گرچه پس از رواج تعبیر کپنهاگی نظریه‌ی کوانتوم،‌ گرایش‌های رئالیستی در فیزیک‌دانان ضعیف شد ولی در دهه‌‌های اخیر این گرایش‌ها به سوی تفکر رئالیستی رو به صعود بوده است.

شاید در میان این بحث‌ها و عقاید مختلف درباره‌ی واقعیت و زندگی پیش رو، این گفته‌ی گابریل گارسیا مارکز خیلی هم بی‌ربط به موضوع نباشد که گفت:

«« زندگی، آنچه زیسته‌ایم نیست، بلکه چیزی است که به خاطر می‌آوریم تا روایتش کنیم»».

فهرست

مقدمه مترجم

دیباچه

مقدمه

۱)        نظریه‌ی کوانتوم غیر اینشتینی

اتم بور –  زومرفلد

فیزیک و اصل تطابق

مکانیک کوانتومی

مکانیک موجی

تعبیر میکروفیزیک

تعبیر احتمالاتی تابع موج

روابط عدم قطعیت

۲)      بحران در فیزیک نظری

مطالعات اولیه اینشتین

اصول اساسی در کار اولیه اینشتین

بحث کوانتوم نور با نیلز بور

آیا نظریه‌ی میدان، امکاناتی را برای حل مسئله کوانتوم عرضه می‌کند؟

یک نقطه‌ نظر ارشادی جدید

پایه‌های نظریه‌ی گرانش

بسوی نظریه‌ی میدان وحدت یافته

۳)     مکتوباتی در باب مکانیک موجی

معادله‌ی شرودینگر واقعی

پیرامون رابطه‌ی عدم قطعیت

آیا جهش‌های کوانتومی وجود دارند؟

۴)      بحث معرفت‌شناختی با اینشتین

آیا مکانیک کوانتوم واقعیت را به درستی توصیف می‌کند؟

پنجمین کنفرانس سولوی (۱۹۲۷)

بحث‌هایی در باب مسائل معرفت‌شناختی

اصل مکملیت بور و مکتب کپنهاکی

۵)     آیا توصیف نظریه‌ی کوانتومی طبیعت کامل است؟

دانش گذشته و آینده در مکانیک کوانتومی

مسئله‌ی کاملیت

فیزیک و واقعیت

مکانیک کوانتومی و واقعیت

۶)      آیا خداوند تاس بازی می‌کند؟

اینشتین آماری

آخرین بحث اینشتین درباره‌ی علیت آماری و دترمینیسم

۷)     ماخ در مصاف با کانت

جنبه‌های پیشرفت و توسعه‌ی فلسفه‌ی طبیعی اینشتین

دیدگاه‌های ارشادی

اقتصاد فکر

نظریه‌ها ابداعات آزاد ذهن هستند

بین آب و آتش

پیش‌فرض‌ها و پیش‌بینی‌ها

شهود و تجربه

واقعیت چیست؟

توصیف و واقعیت

علم و فرضیه

فرهنگ اصطلاحات

یادداشت‌ها و مراجع

لینک کوتاه نوشته : https://bigbangpage.com/?p=4114

(۱۳ نفر , میانگین : ۴,۱۵ از ۵)
اشتراک گذاری

۶ دیدگاه

  1. سلام این کتاب خوبیه ولی این ترجمه‌ای ک معرفی کردین کل کتاب نیست کل کتاب تو ترجمه قدیمیتر (به نظرم ترجمه دکتر خواجه پور هست هست) حدود ۴۰۰ صفحه است ولی اینجا تقریبا نصف کتاب ترجمه شده.

    • دوست عزیز سلام،
      کتابی که شما به آن اشاره کردید که قدیم تر با ترجمه خواجه پور منتشر شده، کتاب متفاوتی است که نویسنده آن خود آلبرت اینشتین می باشد. شاید تشابه عناوین این دو کتاب شما را به اشتباه انداخته.
      در هرصورت، کتابی که در این پیج معرفی شده کامل هستش و کل کتاب اصلی را شامل می شود و حتی ضمیمه ها و افزودنی های مفیدی نیز دارد. تا اونجایی که تو بازار جستجو کردم، به شکل چاپی موجود نیست، شاید بتوان با ناشر یا مولف تماس گرفت و نسخه پی دی اف در اختیار گذاشت.

    • دوست عزیز سلام،
      کتابی که شما به آن اشاره دارید و قدیم تر چاپ شده کتاب “فیزیک و واقعیت” نوشته خود آلبرت اینشتین است که توسط خواجه پور ترجمه شده است. اما کتابی که این پیج آن را معرفی می کند کتابی متفاوت با عنوان “اینشتین، فیزیک و واقعیت” به نویسندگی یاگدیش مهرا می باشد. شاید تشابه نسبی عنوان دو کتاب شما را به اشتباه انداخته باشد.
      بهرحال، کتابی که معرفی شده نسخه کامل همراه با افزودگی های مفید برای دوست داران فیزیک است.

  2. من چیزی از فیزیک نمی دونم. تا جایی که من از کوانتوم_ دست و پا شکسته _
    فهمیدم، اینه که کوانتوم یه احتمال و یه تصور ذهنی هست…
    لطفا در مورد این که اصلا کوانتوم چی هست؟ جوری که ما غیر حرفه ای ها بفهمیم، در فیس بوک یا سایت بنویسید.
    ممنون

  3. سلام من شهباز روحانی هستم چگونه میتوان کتاب اینشتن فیزیک واقعیت را خریداری کنم؟
    ضمناً اگر کتابهای مشابه ای در مورد فیزیک بنیادی هسته ای یا کوانتوم منتشر کرده اید معرفی بفرمایید،ممنون.

    • سلام
      با توجه به اینکه چاپ این کتاب در بازار موجود نیست، شاید بتوان با ناشر یا خود مولف/مترجم جهت تهیه پی دی اف کتاب رایزنی کرد.

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.