بیگ بنگ: مسیه 13 که حدود 25 هزار سال نوری از زمین فاصله دارد، بعنوان یک خوشه ستاره‌ای کروی بزرگ در صورت فلکی هرکول شناخته می شود. تمام ستارگان این خوشه در منطقه‌ای به وسعت 150 سال نوری مجموعأ صدها هزار عدد می باشند.

این عکس رنگی ِ دقیق از M13 در بالا سمت چپ برای بسیاری از تصویرگران تلسکوپی آشناست. هنوز رنگ M13 در مقابل نمودار بزرگ در سمت راست که از همین داده‌ها تشکیل شده، می تواند یک نمای گویاتر باشد. همچنین، این نمودار که هرتسپرونگ راسل(HR) نام دارد، روشنایی خوشه‌های ستاره‌ای را در مقابل شاخص رنگی نشان می دهد. شاخص رنگی برای هر ستاره با کسر روشنایی‌اش که با یک فیلتر آبی(B-R) اندازه‌گیری شده، تعیین می شود. ستارگان آبی داغ و ستارگان سرخ خنک هستند، به گونه‌ای که شاخص رنگ ستاره از آبی تا رنگ قرمز درجه‌بندی شده و شامل شاخص دمای نسبی ستاره از سمت چپ(داغ) تا سمت راست(خنک) است.

در این نمودار ستارگان مسیه 13 به وضوح در گروه‌های متمایزی تقسیم می شوند. نواری که به طور ِ مورب از سمت راست گسترده شده، در واقع توالی اصلی این خوشه است. یک چرخش شدید به سمت راست، بالا و مرکز، شاخۀ ستارگان غول سرخ را نشان می دهد، در حالیکه ستارگان غول آبی همگی در سمت چپ بالا گروه‌بندی شده‌اند. در ابتدا ستارگان M13 که به طور همزمان تشکیل شده‌اند همگی در طول ِ توالی اصلی بر اساس جرم مستقر شدند، یعنی ستارگان کم جرم‌تر در سمت ِ راست پایین‌تر قرار گرفتند. با گذشت زمان، ستارگان پرجرم‌تر از توالی اصلی به سمت ِ غول‌های سرخ و سپس غول‌های آبی و فراتر از آنها پیش رفتند. در واقع، موقعیت ِ گذار از توالی اصلی به سمت شاخۀ غول‌های سرخ نشان دهندۀ سن ِ این خوشه به اندازۀ 12 میلیارد سال است.

سایت علمی بیگ بنگ / منبع: apod